Dokonanie transakcji z zagranicznym rezydentem podatkowym powodować może konieczność poboru podatku u źródła. Podlega on wpłacie do właściwego urzędu skarbowego. Ciekawy przypadek prawnopodatkowy to sytuacja, w której podatek zostanie pobrany, jednakże sama umowa nie dojdzie do skutku. Pojawia się pytanie, czy w przypadku zerwania umowy z zagranicznym kontrahentem możliwy jest zwrot podatku u źródła, który został wcześniej pobrany. Wyjaśniamy w artykule.
Zwrot podatku u źródła a ogólne zasady poboru podatku u źródła
Podatek u źródła ma miejsce w tych sytuacjach, gdy zagraniczny rezydent podatkowy świadczy określone czynności na terytorium Polski. Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 2b pkt 7 ustawy PIT nierezydenci podlegają w Polsce opodatkowaniu z tytułu należności regulowanych, w tym stawianych do dyspozycji, wypłacanych lub potrącanych, przez osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia.
Naturalnie polskie organy podatkowe miałyby znaczne trudności z egzekwowaniem podatku od nierezydentów, dlatego też wprowadzono instytucję podatku u źródła, czyli taką sytuację, w której to polski usługobiorca – jako płatnik podatku – pobiera ten podatek i wpłaca go do polskiego urzędu skarbowego.
Przykładowo od uzyskanych przez nierezydentów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychodów z działalności wykonywanej osobiście oraz z odsetek innych niż wymienione w art. 30a ust. 1, z praw autorskich lub z praw pokrewnych, z praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również ze sprzedaży tych praw, z należności za udostępnienie tajemnicy receptury lub procesu produkcyjnego, za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego, handlowego lub naukowego, w tym także środka transportu, oraz za informacje związane ze zdobytym doświadczeniem w dziedzinie przemysłowej, handlowej lub naukowej (know-how) – pobiera się podatek w formie ryczałtu w wysokości 20% przychodu.
Na mocy art. 41 ust. 4 ustawy PIT podatek ten pobiera podmiot wypłacający wynagrodzenie z ww. tytułu. Polski usługobiorca ma obowiązek przekazać kwoty pobranych zaliczek na podatek oraz kwoty zryczałtowanego podatku w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki (podatek) – na rachunek urzędu skarbowego, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika wykonuje swoje zadania.
Ponadto płatnik sporządza informację PIT-8AR dla urzędu skarbowego oraz informację IFT-1/IFT-1R przekazywaną jednocześnie nierezydentowi oraz US właściwemu dla opodatkowania osób zagranicznych.
Co istotne, jeżeli podatek u źródła jest pobrany przez płatnika, to zwalnia to nierezydenta od obowiązku składania przed polskim organem podatkowym deklaracji lub zeznań podatkowych (art. 45 ust. 3b ustawy PIT).
Zwrot podatku u źródła - czy nienależne świadczenie wyklucza opodatkowanie nierezydenta w Polsce?
W sytuacji, gdy nie dochodzi do wykonania ustalonego świadczenia (np. na skutek zerwania umowy pomiędzy kontrahentami), odpada podstawa do wypłaty wynagrodzenia z tego tytułu. Skoro zatem nierezydent w takim przypadku nie uzyskuje przychodu podlegającego opodatkowaniu na terenie RP, to pobrany przez płatnika podatek staje się nadpłatą.
Zgodnie bowiem z art. 72 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej za nadpłatę uważa się kwotę podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej.
Jeśli mamy do czynienia z nadpłatą podatku, pojawia się pytanie, w jaki sposób taką nadpłatę można odzyskać. W tym zakresie wskażmy, że zgodnie z art. 75 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli podatnik kwestionuje zasadność pobrania przez płatnika podatku albo wysokość pobranego podatku, może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku.
W myśl zaś art. 75 § 2 Ordynacji uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty przysługuje podatnikom, płatnikom i inkasentom oraz osobom, które były wspólnikami spółki cywilnej w momencie rozwiązania spółki w zakresie jej zobowiązań. Płatnik lub inkasent jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, jeżeli wpłacony podatek nie został pobrany od podatnika.
Należy zatem rozróżnić te przypadki, gdy uprawnionym do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty jest podatnik, od tych, gdy właściwym podmiotem w tym zakresie jest płatnik. Tutaj kluczowe jest ustalenie, kto poniósł ekonomiczny ciężar podatku.
Uprawnienie płatnika do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty powstaje wyłącznie w sytuacji, gdy wpłacił on podatek w wysokości większej od należnej albo większej od wysokości pobranego podatku, przez co uszczuplił swój majątek. W przypadku jednak, gdy spełnione świadczenie spowodowało uszczerbek jedynie w majątku podatnika, tylko on może wystąpić o stwierdzenie nadpłaty. W razie pobrania podatku przez płatnika uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty przysługuje tylko jednemu podmiotowi.
Każdorazowo należy zatem ustalić, kto w danym przypadku uszczuplił swój majątek.
Przykład 1.
Podatnik z Polski podpisał z umowę o nabycie licencji z nierezydentem. Wpłacił nierezydentowi zaliczkę na poczet umowy i z tej kwoty potrącił podatek u źródła, który następnie został wpłacony do urzędu skarbowego. Umowa ostatecznie nie doszła do skutku, ponieważ została za zgodnym porozumieniem stron zerwana. Kto jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty?
W takim przypadku ekonomiczny ciężar podatku poniósł nierezydent, ponieważ to jemu należnego wynagrodzenia potrącono podatek. W opisanej sytuacji to nierezydent powinien wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.
Przykład 2.
Podatnik z Polski podpisał z umowę o nabycie licencji z nierezydentem. Po zawarciu umowy podatnik – jako płatnik – z własnym środków wpłacił podatek u źródła do urzędu skarbowego. Kontrahent obiecał, że po wykonaniu umowy zwróci równowartość kwoty podatku. Umowa ostatecznie nie doszła do skutku, ponieważ została za zgodnym porozumieniem stron zerwana. Kto jest uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty?
W tym wariancie to płatnik, czyli polski podatnik poniósł uszczerbek w swoim majątku, dlatego też na podstawie art. 75 § 2 Ordynacji podatkowej to on będzie uprawniony do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty.
W przypadku otrzymania wniosku o stwierdzenie nadpłaty organ podatkowy bada z urzędu status wnioskodawcy. Jeżeli stwierdzi, że nie jest on uprawniony do złożenia wniosku, to jest to podstawa do odmowy wszczęcia postępowania podatkowego na podstawie art. 165a § 1 Ordynacji, który to przepis wprost mówi o żądaniu wniesionym przez osobę niebędącą stroną.
Podsumowując, w przypadku pobrania i wpłacenia podatku u źródła, gdy następnie dochodzi do zerwania umowy, możemy mówić o powstaniu z tego tytułu nadpłaty. Podlega ona na wniosek zwrotowi. Istotne jest jednak poprawne ustalenie, kto w danym przypadku może być wnioskodawcą.
