Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 kp). Co jednak w przypadku, kiedy pracownik odbywa podróż służbową albo udaje się na badania lekarskie? Czy zdarzenia te należy traktować jako czas pracy pracownika?
Czym jest czas pracy?
Definicja czasu pracy, którą można znaleźć w Kodeksie pracy, jasno precyzuje, że jest to pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, a więc pozostawanie w gotowości do świadczenia pracy. Nie zawsze jednak pracownik, który przybywa do pracy, może ją wykonywać. Pracownik, który stawi się w pracy nietrzeźwy, mimo że przybył do pracy, to jednak ze względu na swój stan nie może jej wykonywać. Podobnie z pracownikiem, który zjawia się w pracy po długiej nieobecności bez ważnych badań kontrolnych. W takiej sytuacji on również nie może zostać dopuszczony do pracy. Jest gotowy do wykonywania obowiązków, ale pracodawca nie może nim dysponować. Czas pracy to nie tylko pozostawanie w dyspozycji, ale przede wszystkim gotowość i zdolność do jej wykonywania.
Czy szkolenia i badania wliczają się do czasu pracy?
Szkolenia BHP są zawsze czasem pracy pracownika. Jeśli odbywają się poza godzinami pracy, godziny te powinny być odpowiednio rozliczone i zrekompensowane. Należy pamiętać, że szkolenia BHP nie mogą zaburzać doby pracowniczej czy też innych norm czasu pracy, np. prawa do odpoczynku tygodniowego. Podobnie w przypadku szkoleń dotyczących procedur oraz programów, czyli szkoleń dotyczących tylko pracy u danego pracodawcy. Takie szkolenia są również wliczane do czasu pracy. Jeśli odbywają się poza godzinami pracy, to należy pamiętać o wypłaceniu z tego tytułu stosownych nadgodzin. W przypadku badań lekarskich pracownik powinien przejść badania w godzinach pracy. Za czas ten pracownikowi przysługuje płatne zwolnienie od pracy.
Wyjście prywatne i jego odpracowanie – czy jest czasem pracy?
Często dochodzi do sytuacji, kiedy pracownik wychodzi z pracy wcześniej bądź też pojawia się w niej później, ponieważ ma do załatwienia prywatne sprawy. W takim przypadku co do zasady wyjście służbowe nie jest czasem pracy. Należy jednak pamiętać, że już samo odpracowanie wyjścia prywatnego to czas pracy. Czas odpracowania powinien być wskazany na wniosku i złożony przez pracownika. Ponadto nie może naruszać norm czasu pracy, w tym prawa do odpoczynku.
Kiedy podroż służbowa nie stanowi czasu pracy?
Podróż służbowa jest to podróż poza stałe miejsce wykonywania pracy przez pracownika na polecenie pracodawcy. Wykonywanie zadania służbowego jest czasem pracy od momentu wyjścia z domu pracownika. Jeśli jednak odbywanie podróży służbowej odbywa się poza czasem pracy danego pracownika, to nie stanowi już jego czasu pracy. Dzieje się tak również w przypadku, kiedy podróż służbowa odbywa się w dniu wolnym od pracy.
Przykład 1.
Pan Michał jest zatrudniony we Wrocławiu w godzinach od 8:00 do 16:00 i został delegowany do Krakowa, aby przeprowadzić audyt w firmie zewnętrznej. Audyt ten ma rozpocząć się w piątek o godzinie 8:00 i zakończyć się o godzinie 16:00. Pan Michał, aby pojawić się w Krakowie, odbył podróż służbową w czwartek po pracy. Wyruszył o godzinie 17:00 i dotarł na miejsce o godzinie 20:00. W tym przypadku przeprowadzenie audytu będzie czasem pracy pracownika (pokrywa się z jego rozkładem pracy), ale sam dojazd do pracy nie będzie stanowić jego czasu pracy.
W jakie sytuacji dyżur nie wlicza się w do czasu pracy?
Jak stanowi art. 151 kp pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur) i dyżur ten co do zasady będzie wliczany do czasu pracy. Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku.
Co nie jest czasem pracy?
Czasem pracy nie jest na przykład:
-
okres nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy;
-
czas podróży służbowej wykonywanej poza normatywnym czasem pracy (wyjątek może stanowić sytuacja, kiedy pracownik wykonuje pracę kierowcy);
-
czas dojazdu z miejsca zamieszkania do miejsca pracy;
-
uczestnictwo w strajku;
-
czas obecności w zakładzie pracy, ale w innym celu niż wykonywanie pracy, np. wigilia firmowa czy inne uroczystości;
-
przerwa w pracy wynikająca z przerywanego czasu pracy.
Co do zasady czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin, w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. To ważna zasada, o której pracodawca zawsze powinien pamiętać, planując czas pracy swoim pracownikom, aby nie dochodziło do przekroczeń i pracy w godzinach nadliczbowych. Warto również wtedy pamiętać, co jest czasem pracownika, a jakie zdarzenia nie wliczają się do tego czasu.
