Każdy pracodawca może w określony sposób zorganizować czas pracy w swojej firmie, w tym wprowadzić ruchomy czas pracy, który polega na elastycznym ustalaniu godziny jej rozpoczęcia w zależności od dnia tygodnia. Taki rozkład może zostać wprowadzony przez pracodawcę lub na indywidualny wniosek pracownika. Należy zauważyć, że nie jest to jeden z systemów czasu pracy, ale szczególny sposób rozplanowania jej godzin. Może być stosowany w różnych systemach i wymiarach czasu pracy, a także w przypadku osób, których nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych.
Na czym polega ruchomy czas pracy?
Ruchomy czas pracy polega na ustaleniu różnych godzin rozpoczynania czasu pracy w dniach, które są dniami roboczymi, lub też przedziału czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy. Ta organizacja pracy nie ma więc ścisłego rozkładu, jednak bardzo ważne jest zachowanie odpowiednich norm i odpoczynków.
Przykład 1.
W firmie X został wprowadzony ruchomy czas pracy. Pracodawca określił w grafiku pracowniczym konkretne godziny rozpoczynania pracy w zależności od dnia tygodnia:
poniedziałek – 8:00;
wtorek – 9:00;
środa – 8:00;
czwartek – 9:00;
piątek – 7:00.
Przykład 2.
W firmie X został wprowadzony ruchomy czas pracy. Pracodawca określił przedziały czasowe, w których pracownicy powinni rozpoczynać pracę:
poniedziałek – od 7:00 do 9:00;
wtorek – od 6:00 do 7:00;
środa – od 6:00 do 8:00;
czwartek – od 6:00 do 9:00;
piątek – od 7:00 do 8:00.
W przypadku ruchomego czasu pracy można rozpocząć wykonywanie pracy w tej samej dobie pracowniczej, a te godziny pracy nie są liczone jako godziny nadliczbowe. Doba pracownicza to 24 godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę.
Przykład 3.
Pracownik rozpoczął pracę w niedzielę o 10:00. Jego doba pracownicza kończy się w poniedziałek o 10:00.
Ruchomy czas pracy nie musi być wprowadzony dla całej firmy – może dotyczyć tylko konkretnych działów lub pracowników. Jednak zawsze należy pamiętać, że do jego wprowadzenia konieczna jest zgoda związków zawodowych lub przedstawicieli pracowników, bądź też w przypadku wprowadzania indywidualnego czasu pracy na prośbę pracownika – jego wniosek.
Ruchomy czas pracy wprowadzony przez pracodawcę
Pracodawca może wprowadzić w firmie ruchomy czas pracy poprzez:
- wprowadzenie do układu zbiorowego pracy zapisu o stosowaniu ruchomego czasu pracy – w przypadku objęcia układem zbiorowym;
- zawarcie porozumienia o stosowaniu ruchomego czasu pracy z zakładową organizacją związkową (jeżeli nie ma możliwości zawarcia porozumienia ze wszystkimi związkami, to należy porozumieć się ze związkami reprezentatywnymi) – jeżeli w zakładzie pracy funkcjonuje zakładowa organizacja związkowa;
- zawarcie porozumienia z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli w firmie nie ma organizacji związkowych.
W przypadku braku organizacji związkowych w firmie procedura wprowadzenia ruchomego czasu pracy sprowadza się do następujących kroków:
- przedstawienie pracownikom propozycji co do zawarcia porozumienia dotyczącego wprowadzenia ruchomego czasu pracy;
- wybór przedstawicieli pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy, np. poprzez zgłaszanie kandydatów, a następnie oddawanie głosów;
- uzgodnienie z przedstawicielami pracowników treści porozumienia;
- zawarcie pisemnego porozumienia z przedstawicielami pracowników;
- wprowadzenie zmian do regulaminu pracy i poinformowanie pracowników o tych zmianach. W przypadku wprowadzenia ruchomego czasu pracy pracodawca nie ma obowiązku zmieniać regulaminu pracy, jednak jest to zalecane.
Ruchomy czas pracy na indywidualny wniosek pracownika
Niezależnie od tego, czy u pracodawcy został wprowadzony ruchomy czas pracy, pracownik może wystąpić z indywidualnym wnioskiem o jego wprowadzenie. Dzieje się tak np. kiedy zatrudniony dojeżdża do miejsca pracy z innej miejscowości, środkiem transportu funkcjonującym tylko o określonym czasie. W takim wniosku pracownik powinien wskazać, w jakim przedziale czasowym może wykonywać pracę. Musi on uwzględniać godzinę rozpoczęcia pracy przypadającą między 6:00 a 9:00 i godzinę zakończenia pracy. Można również podać przyczynę, dla której pracownik wnioskuje o ruchomy czas pracy. Uzasadnienie może być pomocne w uzyskaniu zgody. Taki wniosek nie jest jednak wiążący dla pracodawcy. Może on go nie uwzględnić lub zdecydować się jedynie na próbne wprowadzenie ruchomego czasu pracy na określony czas, po upływie którego podejmie decyzję co do dalszego stosowania takiego rozkładu.
W przypadku wprowadzenia u pracodawcy ruchomego czasu pracy, który danemu pracownikowi nie odpowiada, może on wystąpić do pracodawcy z wnioskiem zawierający proponowany przez niego rozkład. W razie zgody dany pracownik będzie pracował w ruchomym czasie pracy wynikającym z wniosku, a nie z grafiku ustalonego dla pozostałych pracowników.
Ruchomy czas pracy a godziny nadliczbowe
Jak już zostało wspomniane wcześniej, w ruchomym rozkładzie czasu pracy można określić konkretną godzinę rozpoczęcia pracy w zależności od dnia tygodnia lub przedział czasowy, w którym pracownik powinien rozpocząć pracę. Należy jedynie pamiętać o odpoczynku dobowym i tygodniowym. Rozpoczęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej, w ruchomym czasie pracy, nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Przykład 4.
Pracownik ustalił z pracodawcą następujące godziny rozpoczynania przez niego pracy:
poniedziałek – 9:00;
wtorek – 8:00.
Doba pracownicza rozpoczyna się w poniedziałek o 9:00, a kończy we wtorek o 9:00. Mimo rozpoczęcia pracy we wtorek w poprzedniej dobie pracowniczej praca między 8:00 a 9:00 nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.
W przypadku, gdy pracodawca polecił pracownikowi rozpoczęcie pracy o wcześniejszej godzinie niż godzina wynikająca z grafiku, może to powodować powstanie godzin nadliczbowych. Dzieje się tak, gdy zostanie przekroczona norma dobowa lub przeciętna norma tygodniowa. Jeżeli godzina rozpoczęcia pracy będzie objęta dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia, powstaną godziny nadliczbowe z przekroczenia normy dobowej. Jeżeli natomiast godzina rozpoczęcia pracy nie będzie już objęta dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia, ponieważ minęły 24 godziny od godziny rozpoczęcia pracy dnia poprzedniego, powstaną godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej.
Przykład 5.
W poniedziałek pracownik pracował od 9:00 do 17:00. We wtorek według grafiku miał rozpocząć pracę o 8:00. Pracodawca polecił, żeby pracownik zgłosił się do pracy we wtorek o 7:00. Praca między 7:00 a 8:00 jest pracą w godzinach nadliczbowych z przekroczenia normy dobowej i jest opłacana dodatkiem w wysokości 50%.
Przykład 6.
Pracownik w poniedziałek pracował od 7:00 do 15:00. We wtorek miał rozpocząć pracę o 8:00, jednak pracodawca kazał mu się zgłosić na 7:00. Praca między 7:00 a 8:00 jest pracą w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej i jest opłacana dodatkiem w wysokości 100%.
Ruchomy czas pracy jest bardzo elastycznym rozkładem, jednakże decydując się na jego wprowadzenie, należy pamiętać, że każdego pracownika obejmuje odpoczynek dobowy i tygodniowy, oraz że nie należy z dnia na dzień informować pracownika o zmianach w godzinach rozpoczęcia pracy.
