Pracodawcy zatrudniający pracowników będących dłużnikami muszą pamiętać o obowiązkach, jakie na nich spoczywają z tego tytułu. Określone zobowiązania powstają także wówczas, gdy dochodzi do zmiany statusu pracowniczego. Szczególny tryb postępowania jest ponadto przewidziany w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, jeżeli wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności. Jakie konsekwencje niesie za sobą zmiana statusu pracowniczego dłużnika w kontekście zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, wyjaśniamy poniżej w artykule.
Zmiana statusu pracowniczego dłużnika oraz zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej – obowiązujące przepisy
Zasady postępowania w przypadku zmiany statusu pracowniczego pracownika będącego dłużnikiem oraz w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej zostały określone w przepisach Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej kpc.
Postępowanie egzekucyjne w razie zmiany statusu pracowniczego dłużnika
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego egzekucja z wynagrodzenia za pracę należy do komornika przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika. Do tej egzekucji komornik przystępuje przez zajęcie wynagrodzenia. W związku z tym komornik wzywa pracodawcę, aby w granicach określonych w art. 881 § 2 kpc nie wypłacał dłużnikowi poza częścią wolną od zajęcia żadnego wynagrodzenia, lecz:
- przekazywał zajęte wynagrodzenie bezpośrednio wierzycielowi egzekwującemu, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie, albo
- przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi w wypadku, gdy do wynagrodzenia jest lub zostanie w dalszym toku postępowania egzekucyjnego skierowana jeszcze inna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych.
Komornik poucza zarazem pracodawcę o skutkach niezastosowania się do wezwania. Ponadto stosownie do okoliczności, komornik może wezwać pracodawcę do przekazywania mu zajętego wynagrodzenia bezpośrednio.
Jak natomiast powinno się postąpić w przypadku zmiany statusu pracowniczego dłużnika lub nawiązania z dłużnikiem nowego zlecenia?
Przepis art. 884 § 1 kpc gwarantuje kontynuację egzekucji, jeżeli doszło do zmian w relacji prawnej łączącej dłużnika będącego pracownikiem lub zleceniobiorcą z pracodawcą.
Jakie są zatem obowiązki dotychczasowego pracodawcy w przypadku rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem?
Przykład 1.
Pracodawca zatrudniał pracownika, wobec którego toczy się postępowanie komornicze dotyczące zajęcia wynagrodzenia za pracę. Pracownik rozwiązał umowę o pracę w związku z zamiarem podjęcia nowego zatrudnienia. W takiej sytuacji pracodawca powinien dokonać stosownej adnotacji w wydanym dłużnikowi świadectwie pracy o zajęciu należności. Jeżeli nowy pracodawca dłużnika jest mu znany, dotychczasowy pracodawca przesyła temu pracodawcy dokumenty związane z zajęciem komorniczym oraz powiadamia o tym komornika i dłużnika.
Powyższe obowiązki wynikają z art. 884 § 2 kpc. Przepis ten przewiduje, że w razie rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem dotychczasowy pracodawca czyni wzmiankę o zajęciu należności w wydanym dłużnikowi świadectwie pracy, a jeżeli nowy pracodawca dłużnika jest mu znany, przesyła temu pracodawcy zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz powiadamia o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne.
Wzmianka w świadectwie pracy powinna zawierać:
- oznaczenie komornika, który zajął należność;
- numer sprawy egzekucyjnej;
- wskazanie wysokości potrąconych już kwot.
Powyższe informacje zamieszcza się w ust. 7 świadectwa pracy, którego wzór określono w załączniku do Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 roku w sprawie świadectwa pracy.
W przedstawionej sytuacji określone obowiązki spoczywają również na nowym pracodawcy dłużnika, któremu pracownik przedstawi świadectwo pracy ze wzmianką o zajęciu należności. Jaki jest charakter tych zobowiązań?
Przykład 2.
Pracodawca zatrudnił osobę będącą dłużnikiem, która wcześniej była pracownikiem w innym zakładzie pracy. Po otrzymaniu od nowo zatrudnionej osoby świadectwa pracy zawierającego wzmiankę o zajęciu należności pracodawca zawiadamia o nawiązaniu stosunku pracy z dłużnikiem pracodawcę, który wydał świadectwo pracy, oraz wskazanego w tym dokumencie komornika.
Szczegółowy tryb postępowania w tym zakresie uregulowano w art. 884 § 3 kpc. Oznacza to, że nowy pracodawca, któremu pracownik przedstawi świadectwo pracy ze wzmianką o zajęciu należności, zawiadamia o zatrudnieniu pracownika pracodawcę, który wydał świadectwo, oraz wskazanego we wzmiance komornika.
Jeżeli natomiast nowy pracodawca, któremu pracownik nie okazał świadectwa pracy, dowie się, gdzie pracownik był przedtem zatrudniony, obowiązany jest zawiadomić poprzedniego pracodawcę o jego zatrudnieniu, chyba że pracownik przedstawi zaświadczenie tego pracodawcy stwierdzające, że jego należności nie były zajęte.
Zaniedbanie wyżej opisanych obowiązków wywołuje określone konsekwencje w postaci wymierzenia przez komornika kary grzywny.
Jak wynika z art. 886 § 1 kpc, pracodawcy, który zaniedbał przesłania dokumentów zajęcia wynagrodzenia nowemu pracodawcy dłużnika, stosownie do art. 884 § 2 i 3 kpc — komornik wymierza grzywnę w wysokości do 5000 złotych. Grzywna jest ponawiana, jeżeli pracodawca nadal uchyla się od wykonania tych czynności w dodatkowo wyznaczonym terminie.
Jeżeli pracodawcą nie jest osoba fizyczna, grzywnie podlega pracownik lub wspólnik odpowiedzialny za wykonanie takiej czynności, a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia – osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy. Z kolei w przypadku, gdy pracodawcą jest spółka cywilna – grzywnie podlega którykolwiek ze wspólników.
Postępowanie w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, gdy wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności
Szczególny charakter ma postępowanie w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, gdy wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności. Zgodnie z art. 882(1) § 1 kpc w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, w przypadku gdy wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego, który pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie.
Jakich formalności powinien dopełnić pracodawca we wskazanych okolicznościach?
Przykład 3.
Pracodawca zatrudnia pracownika będącego dłużnikiem, w odniesieniu do którego toczy się równolegle postępowanie egzekucyjne sądowe i administracyjne. Wynagrodzenie pracownika nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności. Pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego według zasad określonych w art. 882(1) § 1 kpc. Ponadto pracodawca niezwłocznie zawiadamia o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na których poczet zostały dokonane zajęcia, o czym komornik poucza pracodawcę, dokonując zajęcia.
W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej świadczeń, o których mowa w art. 773 par. 2(1) kpc, jeżeli wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego organu egzekucyjnego, a zawiadamiając o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazuje na charakter egzekwowanych świadczeń.
Wymaga dodania, że przywołany wyżej art. 773 par. 2(1) kpc dotyczy:
- świadczeń alimentacyjnych, rentowych lub innych świadczeń powtarzających się;
- świadczenia pieniężnego w walucie obcej.
Zmiana statusu pracowniczego dłużnika oraz zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej – podsumowanie
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego gwarantują kontynuowanie egzekucji, jeżeli doszło do zmian w relacji prawnej łączącej dłużnika będącego pracownikiem lub zleceniobiorcą z pracodawcą. W takim przypadku określone obowiązki spoczywają zarówno na dotychczasowym, jak i nowym pracodawcy. Niedopełnienie tych obowiązków wywołuje określone konsekwencje w postaci wymierzenia przez komornika kary grzywny. Odpowiedzialność w tym zakresie dotyczy także dłużnika, który nie zawiadomił komornika o zmianie pracodawcy. Odrębny charakter ma postępowanie w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, gdy wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności.
