Polska jest członkiem Unii Europejskiej, dzięki czemu polscy przedsiębiorcy mają możliwość założenia działalności gospodarczej w innym kraju UE na takiej samej zasadzie jak jego obywatele. Oprócz tego istnieje również możliwość świadczenia usług w innym kraju UE bez konieczności rejestracji w nim działalności. Jeżeli działalność gospodarcza prowadzona na terenie UE wymaga kwalifikacji, przedsiębiorca może potwierdzić kwalifikacje nabyte w innym kraju UE. Uprawnienia te wynikają z unijnej swobody przedsiębiorczości, uregulowanej w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 49-55 TFUE), zgodnie z którym osoby fizyczne i prawne mają prawo wyboru miejsca oraz formy działalności gospodarczej w ramach Unii Europejskiej.
Działalność gospodarcza prowadzona na terenie UE – jak ustalić kraj, w którym powinno się podlegać ubezpieczeniu społecznemu?
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością ubezpieczenia. Każde państwo stosuje własne przepisy dotyczące ubezpieczenia społecznego.
Zasadą jest, że w tym samym okresie można być objętym zabezpieczeniem społecznym tylko jednego państwa. To, czy przedsiębiorca będzie podlegał ubezpieczeniu społecznemu w Polsce, czy w innym kraju UE, zależy między innymi od okresu prowadzenia działalności gospodarczej za granicą.
Jeśli polski przedsiębiorca zamierza wykonywać podobną działalność gospodarczą w innym kraju UE przez okres nie dłuższy niż 24 miesiące, będzie w dalszym ciągu podlegał ubezpieczeniom w ZUS.
Jeżeli działalność gospodarcza prowadzona na terenie UE będzie na stałe (przez okres dłuższy niż 24 miesiące), podatnik będzie podlegał ubezpieczeniom w danym kraju.
Aby skorzystać z uregulowania, które przewiduje, że przedsiębiorca pozostaje objęty polskim ubezpieczeniem, musi on spełnić następujące warunki:
- prowadzić działalność na własny rachunek w Polsce przez co najmniej 2 miesiące przed przeniesieniem tej działalności za granicę,
- udokumentować prowadzenie działalności fakturami, rachunkami lub umowami,
- utrzymywać w kraju infrastrukturę niezbędną do podjęcia działalności po powrocie do kraju przez cały okres wykonywania działalności za granicą.
Przykład 1.
Pani Anna od roku prowadzi w Polsce, w jednej z przygranicznych miejscowości, działalność gospodarczą polegającą na nauczaniu dzieci języka angielskiego. Zdecydowała, że przez jeden rok szkolny skieruje swoją ofertę do przedszkoli niemieckich. Pani Anna nie musi w tym celu rejestrować działalności gospodarczej na terenie Niemiec, a ponadto nadal będzie podlegać polskiemu zabezpieczeniu społecznemu, ponieważ prowadziła działalność gospodarczą na terenie Polski przez okres dłuższy niż 2 miesiące. Jej działalność na terenie Niemiec ma podobny charakter, a okres przeniesienia nie przekracza 2 lat.
Przykład 2.
Pan Jacek prowadzi działalność gospodarczą w zakresie handlu artykułami chemicznymi na terenie całej Polski. Postanowił przenieść swoją działalność gospodarczą do Czech i rozpocząć tam działalność gastronomiczną. Prowadzone przez pana Jacka działalności gospodarcze nie są do siebie podobne, w związku z tym, w zakresie zabezpieczenia społecznego będzie podlegał ustawodawstwu czeskiemu.
Jakie formalności należy załatwić przed wyjazdem za granicę?
Przed wyjazdem za granicę należy uzyskać zaświadczenie A1 z ZUS potwierdzające, że w trakcie wykonywania działalności za granicą jest się ubezpieczonym w Polsce. W tym celu trzeba wykazać, że działalność, którą przedsiębiorca ma zamiar tam prowadzić, będzie podobna do tej, którą prowadzi w Polsce (np. na podstawie zawartych umów).
Wykonywana działalność gospodarcza prowadzona na terenie UE w kilku państwach członkowskich - gdzie przedsiębiorca powinien podlegać ubezpieczeniu?
Niektórzy przedsiębiorcy decydują się na stałe wykonywanie działalności gospodarczej w kilku państwach członkowskich UE. W takiej sytuacji w zakresie zabezpieczenia społecznego przedsiębiorca podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym:
- ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim;
- znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w których wykonuje znaczną część swojej pracy.
W jaki sposób określić, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim? W przypadku pracy na własny rachunek należy wziąć pod uwagę następujące kryteria orientacyjne:
- obrót,
- czas pracy,
- liczba świadczonych usług lub
- dochód.
Przyjmuje się, że w ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25%, wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim.
Działalność gospodarcza na terenie UE - gdzie płacić podatki od działalności zagranicznej?
Co do zasady przeniesienie działalności do innego kraju skutkuje tym, że przedsiębiorca będzie obowiązany płacić podatek dochodowy w tamtym państwie.
W przypadku gdy działalność gospodarcza prowadzona na terenie UE jest w kilku państwach członkowskich pojawia się problem podwójnego opodatkowania. Kwestię tę regulują umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania określające, w którym państwie należy płacić podatki.
Przed rozliczeniem podatku warto zapoznać się z wykazem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska.
Czym jest nieograniczony obowiązek podatkowy?
Zgodnie z art. 3 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
W celu ustalenia, czy w rozumieniu przywołanego przepisu osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, należy wziąć pod uwagę następujące kryteria:
- posiadanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
- przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 15 lutego 2018 roku, (sygn. akt SA/Sz 1063/17) wyjaśnił, że:
"(...) decydujące znaczenie dla określenia, w którym z państw osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania ma to, czy stworzyła w danym państwie ośrodek (centrum) interesów życiowych, rozumiany zgodnie z treścią art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) jako centrum interesów osobistych lub gospodarczych. W tym względzie należy wziąć pod uwagę przede wszystkim związki osobiste i ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna; kulturalna i wszelka inna działalność, miejsce wykonywania działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe, miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem itd. Z powyższego wynika, iż przesłanka ta została skonstruowana w bardzo szeroki sposób, jeśli chodzi o zakreśloną grupę osób, które na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych posiadają w Polsce ośrodek interesów życiowych. Wynikać może to z użycia w powołanym powyżej przepisie spójnika „lub” w sformułowaniu „centrum interesów osobistych lub gospodarczych” dla doprecyzowania, kiedy uznaje się daną osobę za mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Tym samym określona osoba, która ma ścisłe powiązania biznesowe czy też gospodarcze w Polsce, a całą rodzinę i znajomych w innym państwie, może w takiej sytuacji podlegać również opodatkowaniu w Polsce od całości swoich dochodów."
Przykład 3.
Pani Anna prowadzi działalność gospodarczą w Niemczech, jednak na stałe mieszka w Polsce, gdzie ma rodzinę i znajomych, a także posiada nieruchomości wyłącznie w Polsce. Z tego wynika, że pani Anna ma miejsce zamieszkania w Polsce, w związku z czym podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.
