0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Zakaz konkurencji w spółkach handlowych - kto jest nim objęty?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Z uczestnictwem w spółce bądź też z piastowaniem stanowisk w organach spółek handlowych wiązać się mogą szczególne zakazy i ograniczenia dotyczące podejmowania działalności konkurencyjnej.  Zakaz konkurencji w spółkach handlowych ma na celu zabezpieczenie interesów spółki w związku z faktem, że osoby zasiadające w organach mają dostęp do informacji o spółce i podejmowanych przez nią przedsięwzięciach. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi przez członków zarządu mogłoby mieć zatem wpływ na podejmowane przez nich decyzje menedżerskie.

Zakaz konkurencji w spółkach handlowych - kto jest nim objęty?

Kodeks spółek handlowych odmiennie reguluje zakres podmiotowy zakazu konkurencji w odniesieniu do spółek osobowych i kapitałowych.

Art. 56 § 1 Kodeksu spółek handlowych normuje obowiązek powstrzymywania się od jakiejkolwiek działalności sprzecznej z interesem spółki przez wspólnika spółki jawnej. Przepis ten stosuje się odpowiednio do pozostałych spółek osobowych. Zgodnie z tym unormowaniem zakazem konkurencji objęci są wspólnicy spółek osobowych bez względu na to, czy prowadzą sprawy spółki i czy są uprawnieni do reprezentacji. Zakaz konkurencji w spółkach handlowych obowiązuje tak długo, jak trwa uczestnictwo wspólnika w spółce. Wyjątkiem jest natomiast etap jej likwidacji – wtedy zakaz konkurencji w spółkach handlowych ustaje, chyba że wspólnik jednocześnie staje się likwidatorem spółki.

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zakaz został uregulowany w art. 211 § 1 Kodeksu spółek handlowych i obejmuje członków zarządu spółki. Zakres podmiotowy zakazu jest natomiast szerszy przy spółce akcyjnej, w której są nim objęci oprócz członków zarządu również członkowie rady nadzorczej delegowani do stałego indywidualnego pełnienia nadzoru. Ograniczenia zaczynają obowiązywać z momentem powołania na stanowisko i mają zastosowanie do chwili wygaśnięcia mandatu. Zawieszenie w prawach członka organu nie zwalnia z obowiązku przestrzegania zakazu. Co istotne, mimo że zakaz konkurencji w spółkach handlowych z mocy prawa nie będzie obowiązywał po ustaniu członkostwa w organach spółki, nie jest wykluczone zamieszczenie takiej regulacji w umowie lub statucie spółki (Z. Jara (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2017).

Naruszenie zakazu konkurencji wiąże się, w zależności od rodzaju spółki, bądź z koniecznością wydania korzyści w ten sposób uzyskanych, bądź z odpowiedzialnością odszkodowawczą. Może być również przyczyną odwołania z zajmowanego stanowiska. Warto zatem pamiętać o tych ograniczeniach i w przypadku podejmowania działań potencjalnie z nimi sprzecznych zadbać o uzyskanie zgody spółki.

Co to jest działalność konkurencyjna?

W spółkach osobowych wspólnik nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner w spółce partnerskiej bądź też jako komplementariusz w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej. Wspólnik nie może być także członkiem organu innej, konkurencyjnej spółki.

W przypadku spółek osobowych (jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej) tego rodzaju obostrzenia związane są z tzw. obowiązkiem lojalności wobec spółki i wynikają z faktu, że spółki tego rodzaju opierają się na wzajemnym zaufaniu wspólników.

Warto pamiętać, że są to jedynie przykłady zachowań konkurencyjnych, a w konkretnych okolicznościach inna niż normatywnie wskazana działalność wspólnika również może być uznana za naruszenie zakazu. Przykładem może być prowadzenie przez wspólnika jednoosobowej działalności gospodarczej - konkurencyjnej w stosunku do spółki.

Nieco inaczej kształtuje się zakres zakazu konkurencji w spółkach kapitałowych. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością członek zarządu nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej. Nie może także uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu – nawet gdy nie prowadzi ona działalności gospodarczej. Zakaz obejmuje także, w myśl Kodeksu spółek handlowych, posiadanie przez członka zarządu udziału w konkurencyjnej spółce wynoszącego co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki. Zakaz znajdzie również zastosowanie, gdy udziały lub akcje co prawda nie przekraczają 10%, natomiast z ich posiadaniem wiąże się uprawnienie do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Analogicznie został sformułowany zakaz konkurencji w spółkach handlowych w przypadku członków organów spółki akcyjnej.

Warto zauważyć, że poza zakresem zakazu leży możliwość uczestniczenia jako wspólnik w innej spółce kapitałowej. Przyczyną jest fakt, że tego rodzaju działalność nie powoduje zagrożenia dla interesów spółki ze względu na charakter praw i obowiązków wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej.

Pozostaje jeszcze kwestia rozumienia pojęcia interesów konkurencyjnych, którymi nie mogą zajmować się wspólnicy spółki osobowej i członkowie zarządów spółek kapitałowych. Najczęściej uznaje się, że jest to działalność taka sama lub porównywalna do działalności spółki, która jest skierowana do tych samych lub podobnych klientów. W praktyce zajmowanie się tego rodzaju interesami polegać może na zarządzaniu, kontrolowaniu, nadzorowaniu, doradztwie, prowadzeniu przedsięwzięcia bądź na innym rodzaju zaangażowania w działalność danego podmiotu. O konkurencyjności interesów przesądza natomiast możliwość realizacji jednego interesu bez uszczerbku dla drugiego (A. Nowacki, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Tom I. Komentarz. Art. 151–226 KSH. Warszawa 2018).

Zgoda spółki na podjęcie działań konkurencyjnych

W związku z tym, że u podstaw zakazu konkurencji leży potrzeba ochrony interesu spółki, może ona zwolnić wspólnika bądź członka zarządu z obowiązku jego przestrzegania, gdy uzna, że taka działalność nie zagraża jej prawidłowemu funkcjonowaniu. Zgoda może zostać udzielona także w umowie lub statucie spółki.

W spółkach kapitałowych zgodę wyraża co do zasady walne zgromadzenie akcjonariuszy lub zgromadzenie wspólników. W przypadku spółki osobowej zgodę muszą wyrazić pozostali wspólnicy spółki.

Sankcje za naruszenie zakazu

W spółce osobowej prowadzenie działalności konkurencyjnej bez zgody wspólników może wiązać się z koniecznością wydania spółce korzyści, jakie wspólnik osiągnął w związku z tym działaniem. Takie zachowanie wspólnika może być również podstawą do żądania przez wspólników rozwiązania spółki lub wyłączenia wspólnika naruszającego zakaz ze spółki. Zarówno w spółce osobowej, jak i kapitałowej spółka może dochodzić odpowiednio od wspólnika lub członka zarządu odszkodowania z tytułu wyrządzenia spółce szkody. Naruszenie zakazu konkurencji wynikającego z Kodeksu spółek handlowych może również zostać zakwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji.

Realizując różnego rodzaju przedsięwzięcia biznesowe, warto zatem zbadać swoją sytuację prawną z naciskiem na  zakaz konkurencji w spółkach handlowych. Ustalając, czy podejmowana działalność nie narusza zakazu konkurencji, należy dodatkowo upewnić się, czy zakres wynikający z ustawy nie został zmodyfikowany w umowie spółki lub statucie. Modyfikacji może zostać poddany również czas obowiązywania zakazu oraz sankcja za jego naruszenie. Taka zapobiegliwość pomoże uniknąć niepotrzebnych komplikacji i umożliwi zabezpieczenie się poprzez uzyskanie zgody spółki. Wyjątkowo dopuszczalne jest także następcze udzielenie zgody. 

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów