Przedsiębiorca, który padł ofiarą ataków hakerskich, może stracić środki zgromadzone na rachunku bankowym. Pojawia się zatem pytanie, jakie skutki podatkowe wywołuje takie zdarzenie. Przede wszystkim należy zastanowić się, czy kradzież pieniędzy z firmowego rachunku bankowego można uznać za koszt podatkowy i rozliczyć je jako stratę.
Strata w środkach obrotowych jako koszt podatkowy
Aby przedsiębiorca mógł dany wydatek zaliczyć do kosztów podatkowych, muszą być spełnione określone warunki. Z ogólnej definicji zawartej w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT wynika, że w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej kosztem uzyskania przychodów będzie taki koszt, który spełnia łącznie następujące warunki:
- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z jego zasobów majątkowych,
- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w żaden sposób zwrócona,
- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
- został poniesiony w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,
- został właściwie udokumentowany,
- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ust. 1 cyt. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Przy czym trzeba pamiętać, że związek przyczynowo-skutkowy między poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku. Z oceny tego związku powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodu bądź służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów.
Konieczność poniesienia danego wydatku nie może wynikać z zaniedbań lub sprzecznych z prawem działań podatnika.
Jednocześnie należy stwierdzić, że w katalogu określonym w art. 23 ust. 1 ustawy o PIT nie wyszczególniono strat w środkach obrotowych. Oznacza to, że co do zasady straty te, jako związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów.
Strata w środkach obrotowych a zawinienie podatnika
Chociaż przepisy ustawy o PIT dopuszczają możliwość zaliczenia straty w środkach obrotowych do kosztów, to jednak w doktrynie podkreśla się, że strata ta powinna mieć charakter wyjątkowy, sporadyczny i faktycznie niemożliwy do uniknięcia.
Zaliczenie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów powinno być każdorazowo ocenione w aspekcie:
- całokształtu prowadzonej przez podatnika działalności,
- okoliczności, które spowodowały powstanie straty,
- udokumentowania straty,
- podjętych przez podatnika działań zabezpieczających.
Na ogół stratą jest zniszczenie, uszkodzenie, utracenie towarów lub maszyn, urządzeń i innych wartości w wyniku pożaru, powodzi lub kradzieży. Strata jest następstwem zdarzeń losowych i nie wynika z celowego działania danego podmiotu. Dla celów podatkowych natomiast uznaje się za stratę tylko taką, która dodatkowo powstała na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych i będących nie do uniknięcia przez racjonalnie działającego podatnika. I tylko takie okoliczności mogą być uzasadnione dla zaliczenia powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów.
W trakcie prowadzenia działalności gospodarczej jedynie straty w środkach obrotowych powstałe w trakcie działania podatnika, ze szczególnym uwzględnieniem dochowania przez niego należytej staranności, mogą być uznane za koszt uzyskania przychodów.
Za stratę w środkach obrotowych można uznać wyłącznie skutki takiego nagłego i nieprzewidzianego zdarzenia, które spowodowało uszczerbek w majątku podatnika, tj. utratę (bądź zmniejszenie wartości) składników majątku posiadanych przez niego lub stanowiących jego własność.
Warunkiem zaliczenia straty w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów jest wymóg braku zawinienia podatnika w powstaniu straty. W konsekwencji zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów mogą podlegać tylko takie straty, które nie zostały zawinione przez podatnika i są normalnym, niezamierzonym następstwem działalności, a ich wystąpienie przy zachowaniu należytej staranności było nieuniknione.
Straty będące wynikiem braku staranności bądź nieracjonalnego działania podatnika, nawet jeśli mieszczą się w normach ustalonych przez daną jednostkę gospodarczą, nie będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Nie każda kradzież pieniędzy z rachunku bankowego będzie stanowiła koszt podatkowy
Suma powyższego prowadzi zatem do wniosku, że jeżeli podatnik przyczynił się do kradzieży środków z rachunku firmowego poprzez zawinione i nienależyte zachowanie polegające na braku zachowania odpowiedniej staranności, to taka strata nie może stanowić kosztu podatkowego.
Istotnym warunkiem jest bowiem, aby wydatek będący wynikiem przestępczej działalności hakerów nie powstał z winy podatnika, jako wynik jego niedbalstwa lub naruszenia przepisów bądź braku nadzoru nad pracownikami. Jakiekolwiek zawinienie ze strony podatnika przez niezachowanie staranności wymaganej w danych warunkach uniemożliwia przyjęcie, że powstała szkoda stanowi wydatek o charakterze nieprzewidywalnym.
W sytuacji, gdy strata powstała na skutek zdarzeń nieprzewidzianych, nie do uniknięcia dla starannie działającego przedsiębiorcy, niezawinionych przez niego, może stanowić koszt uzyskania przychodów.
WSA w Krakowie w wyroku z 26 kwietnia 2012 roku (I SA/Kr 174/12) stwierdził, że podmioty prowadzące działalność gospodarczą na własne ryzyko nie mogą wynikających z niego konsekwencji „przerzucać” na Skarb Państwa. Ciężar właściwego zabezpieczenia środków obrotowych spoczywał na wnioskodawcy, a samo zaistnienie strat będących wynikiem kradzieży nie uprawnia do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów.
Jak możemy przeczytać w interpretacji Dyrektora KIS z 13 maja 2019 roku (nr 0112-KDIL3-1.4011.101.2019.1.AG), obowiązek podjęcia działań mających na celu wyeliminowanie sytuacji sprzyjających powstaniu strat będących wynikiem przestępczej działalności obciąża przede wszystkim podatnika, ponieważ to on ponosi ryzyko swojej działalności gospodarczej.
Okoliczności sprawy nie pozwalają zatem na uznanie, że powstała strata była niezawiniona i podatnik nie miał możliwości, aby jej zapobiec. Czynności logowania na konto bankowe związane z prowadzoną działalnością powinny podlegać bieżącej kontroli pod względem bezpieczeństwa logowania. Umożliwiłoby to wykrycie próby przejęcia danych. Podatnik, podejmując normalne procedury kontrolne, mógł nie dopuścić do powstania tej straty.
Wobec powyższego strata w środkach obrotowych (środki pieniężne) nie stanowi kosztu uzyskania przychodów na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy o PIT.
Mając powyższe na uwadze, możemy zatem stwierdzić, że w przypadku straty w środkach firmowych występuje dodatkowa przesłanka warunkująca możliwość zaliczenia straty do kosztów. Jest to warunek braku zawinienia ze strony podatnika oraz wykazania zachowania należytej staranności. Jeżeli pomimo tego, na skutek nieprzewidzianych zjawisk, wystąpi kradzież pieniędzy z rachunku bankowego firmy, to mamy do czynienia z kosztem podatkowym.
