W przypadku małżonków pozostających we wspólności małżeńskiej prowadzących działalność gospodarczą możliwe są przesunięcia towarów pomiędzy ich firmami. Jakie skutki podatkowe wywołuje nieodpłatne przekazanie towarów pomiędzy firmami małżonków? Nasza dzisiejsza analiza będzie związana z regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług.
Status małżonków na gruncie podatku VAT
W przypadku małżonków pozostających w ustroju wspólności małżeńskiej mamy do czynienia ze współwłasnością łączną. Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej, zarówno ustawowej, jak i umownej, jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej (bezudziałowej).
Na podstawie takiej konstrukcji warto zastanowić się, jak kształtuje się status podatnika podatku VAT w sytuacji, gdy oboje małżonkowie prowadzą działalność gospodarczą i wykorzystują w tym celu składniki majątku wspólnego.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT podatnikami są m.in. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W świetle powyższego należy stwierdzić, że każdy, kto dokonuje czynności dla celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, powinien być uznany co do zasady za podatnika podatku od towarów i usług.
Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że ustawa o VAT nie przewiduje jako osobnego podatnika małżonków. Małżeństwo – niezależnie od przyjętego ustroju – nie jest osobnym podatnikiem podatku VAT.
W konsekwencji na gruncie przepisów ustawy o VAT małżonkowie nie są uznawani za 1 podmiot podatkowy, ponieważ każdy z nich, wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jest odrębnym podatnikiem tego podatku.
Bez znaczenia są w tym przypadku wspólność oraz współwłasność istniejące pomiędzy małżonkami.
Niezależnie od istniejących stosunków majątkowych w transakcjach zawieranych pomiędzy małżonkami mamy do czynienia z wykonywaniem czynności opodatkowanych pomiędzy dwoma odrębnymi podmiotami.
Nieodpłatne przekazanie towarów pomiędzy firmami małżonków
W przypadku przekazania towarów pomiędzy małżonkami dochodzi do przeniesienia ekonomicznego władztwa nad towarami, co oznacza, że dochodzi do czynności opodatkowanej.
Jeśli mówimy o nieodpłatnym przekazaniu, to należy mieć na uwadze treść art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, który podaje, że na równi z odpłatną dostawą towarów uznaje się przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika bądź jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
- wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów bądź ich części składowych.
Zatem nieodpłatne przekazanie towaru handlowego w formie darowizny podlega opodatkowaniu po łącznym spełnieniu warunków zawartych w art. 7 ust. 2 ustawy, tj. jeżeli:
- dokonujący nieodpłatnego przekazania jest podatnikiem podatku od towarów i usług,
- przekazane towary należą do jego przedsiębiorstwa,
- przedmiotem nieodpłatnego przekazania jest towar, w stosunku do którego podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tego towaru bądź jego części składowych.
Oznacza to, że darowiznę towarów uznaje się za ich odpłatną dostawę, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku naliczonego w związku z ich nabyciem, importem lub wytworzeniem, w tym części składowych.
W rezultacie, jeżeli jeden z małżonków przy nabyciu towarów miał prawo do odliczenia podatku naliczonego, to w momencie nieodpłatnego przekazania towarów do majątku firmowego drugiego z małżonków należy odprowadzić podatek VAT.
Zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie tej dostawy towarów.
Podstawą opodatkowania będzie zatem wartość towaru zaktualizowana na dzień przekazania. Nie należy w takim przypadku kierować się wartością z dnia nabycia.
W kwestii dokumentowania czynności nieodpłatnego przekazania towarów pomiędzy małżonkami warto odnieść się do treści interpretacji Dyrektora KIS z 15 stycznia 2021 roku (nr 0114-KDIP1-3.4012.652.2020.1.ISK). W piśmie tym organ wskazał, że obowiązujące przepisy nie nakładają na podatników żadnych formalnych obowiązków w zakresie dokumentowania fakturami nieodpłatnych dostaw towarów. Fakturę wystawia się, jeśli dokumentuje ona sprzedaż (rozumianą m.in. jako odpłatna dostawa towarów).
Natomiast czynność przekazania towaru z działalności gospodarczej podatnika do działalności gospodarczej żony, nie będzie wypełniać jednak definicji sprzedaży, gdyż mimo że dojdzie do dostawy, to nie dochodzi do odpłatności ze strony obdarowanego (żony). Odbiorca (żona) otrzymujący ww. towar nieodpłatnie nie będzie ponosiła ciężaru ekonomicznego podatku od towarów i usług. Nie będzie można zatem w takiej sytuacji wystawić faktury.
Możliwe jest udokumentowanie takiej czynności dokumentem wewnętrznym.
Na podstawie § 10 ust. 5 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15 października 2019 roku w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług nieodpłatne przekazanietowarów do firmy małżonka generujące obowiązek podatkowy oznacza się w pliku JPK VAT skrótem „WEW”.
Przykład 1.
Mąż prowadzący działalność gospodarczą zakupił towar handlowy i z tytułu zakupu odliczył podatek VAT. Towar postanowił przekazać swojej żonie, która również prowadzi własną działalność gospodarczą. Przekazanie towarów będzie podlegać opodatkowaniu na mocy art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Czynność ta nie będzie jednak dokumentowana fakturą, a w JPK VAT mąż powinien oznaczyć transakcję skrótem „WEW”. W związku z nieodpłatnym przekazaniem podlegającym opodatkowaniu mąż nie ma obowiązku korekty uprzednio odliczonego podatku naliczonego.
Przedstawiona problematyka podkreśla autonomiczność prawa podatkowego względem innych gałęzi prawa. Pomimo istniejącego ustroju wspólności majątkowej transakcje pomiędzy małżonkami – w tym również te o charakterze nieodpłatnym – należy uznać za czynności opodatkowane w myśl ustawy o VAT.
