Opodatkowanie umowy użyczenia a użyczenie samochodu przez rodzinę

Rozpoczynając działalność gospodarczą, korzystamy często z pomocy najbliższych. Polega ona najczęściej na pożyczkach lub darowiznach finansowych od rodziny na rozkręcenie biznesu, może jednak przybierać inne formy. Jedną z nich jest użyczenie środków trwałych takich jak nieruchomość, samochód czy inne urządzenia. Użyczenie środków trwałych pozwala nowym przedsiębiorcom na nieangażowanie dużych środków w ich zakup, co jest dla nich bardzo korzystne, szczególnie na początku prowadzenia przedsiębiorstwa. Jednak czy taka forma pomocy najbliższym jest również korzystna dla użyczających? W jaki sposób należy rozliczyć powyższą umowę w świetle zapisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czy opodatkowanie umowy użyczenia jest zawsze obowiązkowe? Odpowiedź w artykule!

Umowa użyczenia – definicja

Definicję umowy użyczenia znajdziemy w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 875), dalej jako Kodeks cywilny. Biorąc pod uwagę powyższe, umowa użyczenia jest jedną z umów nazwanych. Umowa użyczenia reguluje zasady używania rzeczy. Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego użyczający zobowiązuje się przez nią zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jak wynika z ww. przepisu, w ramach tej umowy u biorącego w użyczenie nie powstaje obowiązek dokonania jakichkolwiek świadczeń na rzecz użyczającego. Przy czym za świadczenie na rzecz użyczającego nie uznaje się zwykłych kosztów utrzymania rzeczy użyczonej, czyli kosztów ponoszonych w celu używania tej rzeczy. Zgodnie bowiem z art. 713 Kodeksu cywilnego – biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Przychód podatkowy

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej jako ustawa o PIT jest zasada powszechności opodatkowania. W myśl tej zasady – wyrażonej w treści art. 9 ust. 1 ustawy PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Na podstawie art. 11 ust. 1 ww. ustawy – przychodami, z zastrzeżeniem art. 14–15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Biorąc pod uwagę powyższe zapisy, również nieodpłatne świadczenie powoduje powstanie przychodu u podatnika.

Opodatkowanie umowy użyczenia w świetle ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Zgodnie z art. 11 ust. 2a ustawy o PIT – wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

• jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
• jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu;
• jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
• w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawierają definicji pojęcia „nieodpłatnego świadczenia”. Jego rozumienie zostało jednak wypracowane w orzecznictwie. Dla celów podatkowych termin ten obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Biorąc pod uwagę powyższe, umowa użyczenia jest nieodpłatnym świadczeniem podlegającym opodatkowaniu. W tym przypadku przychód powstaje u podatnika, który korzysta nieodpłatnie z rzeczy.

Przykład 1.

Pan Jacek użyczył swojemu koledze (innemu przedsiębiorcy) swój samochód osobowy. Czy w takim przypadku opodatkowanie umowy użyczenia jest obowiązkowe?

Podatnik, któremu użyczono samochodu, winien rozpoznać przychód. Pan Jacek nie rozpoznaje przychodu. Przychód, jaki winien rozpoznać podatnik, któremu użyczono samochodu, przychód powinien odpowiadać cenom rynkowym. Czyli podatnik winien rozpoznać przychód w wysokości ceny najmu takiego samochodu na rynku.

Kiedy użyczenie samochodu nie spowoduje powstania przychodu

Ustawodawca przewidział w ustawie również zwolnienia z tytułu uzyskania przychodów z nieodpłatnych świadczeń. Zwolnienia zostały wymienione w katalogu określonym w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT.

Kogo zaliczamy do I i II grupy podatkowej

Stosownie do art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

Powyższe oznacza, że w momencie otrzymania nieodpłatnego świadczenia od krewnego bądź powinowatego znajdującego się w jednej z ww. grup, po stronie otrzymującego powstanie przychód z nieodpłatnego świadczenia, który będzie korzystał ze zwolnienia z opodatkowania.

Przykład 2.

Podatnik w styczniu 2020 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Rodzice chcą pomóc synowi i użyczyli mu w lutym 2020 r. samochód. Czy w takim przypadku po stronie syna powstanie przychód podlegający opodatkowaniu?

W takim przypadku po stronie syna nie powstanie przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym. Oczywiście przychód nie powstanie również po stronie rodziców.