Raty leasingowe wynikające z zawartej przez przedsiębiorcę umowy leasingu samochodu stanowią jeden z podstawowych składników kosztów podatkowych. W praktyce bywa, że przedsiębiorca użycza samochodu innej osobie – przeważnie członkowi rodziny. Postaramy się wyjaśnić, czy w przypadku takiej sytuacji raty leasingowe stanowią koszt.
Umowa użyczenia
Przede wszystkim należy podkreślić bardzo istotną cechę umowy użyczenia. Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jak zatem widać, użyczenie ma charakter nieodpłatny.
Na gruncie prawa podatkowego okoliczność, że za dane świadczenie nie jest przewidziane żadne wynagrodzenie, nie oznacza automatycznie, że taka czynność jest neutralna podatkowo. Mamy w przepisach uregulowane przychody z nieodpłatnych świadczeń. Przychodem podlegającym opodatkowaniu jest również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Jak podaje art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy PIT, wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy, lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
W rezultacie podatnik, który otrzymuje samochód do używania nieodpłatnie na podstawie umowy użyczenia, jest zasadniczo zobowiązany do rozpoznania przychodu z nieodpłatnych świadczeń.
Przykład 1.
Przedsiębiorca ma samochód w leasingu operacyjnym. Postanowił użyczyć pojazd swojemu sąsiadowi na jeden miesiąc. Po stronie sąsiada powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń. Średnia cena wynajmu samochodu tej klasy w lokalnej wypożyczalni to 1200 zł. Sąsiad powinien zatem rozpoznać przychód podatkowy w tej kwocie.
Zwolnienie od podatku przewidziane dla najbliższej rodziny
Jeżeli do użyczenia dochodzi pomiędzy członkami najbliższej rodziny, to można skorzystać ze zwolnienia podatkowego uregulowanego w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy PIT. Przepis podaje, że wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.
Zgodnie z art. 21 ust. 20 ww. ustawy zwolnienie nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT.
Konstrukcja powyższych przepisów pozwala zatem na przyjęcie, że opisane zwolnienie ma również zastosowanie w zakresie użyczania składników majątku wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej.
Przykład 2.
Przedsiębiorca ma samochód w leasingu operacyjnym. Postanowił użyczyć pojazdu swojemu bratu na jeden miesiąc. Średnia cena wynajmu samochodu tej klasy w lokalnej wypożyczalni to 1200 zł. W tym przypadku po stronie brata nie powstanie przychód podatkowy, ponieważ zastosowanie znajdzie zwolnienie określone w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy PIT.
Raty leasingowe jak koszt podatkowy
W świetle powyższego może się wydawać, że opcja użyczenia firmowego samochodu członkowi rodziny jest korzystna podatkowo z uwagi na możliwość zastosowania zwolnienia od podatku. Jednakże przedstawioną sytuację należy dodatkowo rozpatrzyć z perspektywy przedsiębiorcy.
Nie ulega wątpliwości, że raty leasingowe stanowią koszt podatkowy w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. W tym zakresie obowiązuje jedynie ograniczenie wynikające z art. 23 ust. 1 pkt 47a ustawy PIT, gdzie możemy przeczytać, że nie uważa się za koszt wydatków na opłaty wynikające z umowy leasingu w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej kwota 150 000 zł pozostaje do wartości samochodu osobowego będącego przedmiotem tej umowy. W rezultacie w przypadku samochodu osobowego o wartości do 150 000 zł cała rata leasingowa stanowi koszt podatkowy.
Użyczenie składnika firmowego, a raty leasingowe
Istnieją w ustawie PIT pewne regulacje, które ograniczają możliwość ujęcia w kosztach tych składników majątkowych, które zostały przez przedsiębiorcę oddane w użyczenie.
Możemy wskazać na treść art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy PIT, który stanowi, że nie uważa się za koszt uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania – za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.
Trzeba jednak podkreślić, że wspomniany przepis nie znajdzie zastosowania w omawianym przypadku, ponieważ w razie leasingu operacyjnego przedsiębiorca nie zalicza leasingowanego pojazdu do środków trwałych i w rezultacie nie dokonuje odpisów amortyzacyjnych.
Przepisem, który może tutaj znaleźć zastosowanie, jest natomiast art. 23 ust. 1 pkt 49 ustawy PIT. Zgodnie z jego brzmieniem nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków poniesionych na zakup zużywających się stopniowo rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa, niezaliczanych do środków trwałych – w przypadku stwierdzenia, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika, pracowników lub innych osób, albo bez uzasadnienia znajdują się poza siedzibą przedsiębiorstwa.
Warto również zwrócić uwagę na to, że w przypadku oddania w nieodpłatne użyczenie zostaje przerwany związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poniesionym wydatkiem a potencjalnym przychodem podatkowym. Występowanie takiej relacji jest jednym z niezbędnych warunków uznania, że dany wydatek może stanowić koszt podatkowy.
Na skutek użyczenia samochodu osobowego przedsiębiorca nie będzie otrzymywał żadnego przychodu, ponieważ umowa użyczenia z mocy prawa ma charakter nieodpłatny.
Powyższe argumenty powodują, że w przypadku użyczenia leasingowanego samochodu opłacane przez przedsiębiorcę raty nie stanowią kosztu uzyskania przychodu.
Przykład 3.
Przedsiębiorca ma samochód w leasingu operacyjnym. Wysokość miesięcznej raty leasingowej to 1000 zł. Postanowił użyczyć pojazd swojemu bratu na 1 miesiąc. Po stronie brata nie powstanie przychód podatkowy z uwagi na zastosowanie zwolnienia od podatku. Jednakże przedsiębiorca nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów raty leasingowej za miesiąc, w którym samochód był oddany do użytkowania innej osobie.
Podsumowując powyższy artykuł, możemy jednoznacznie wskazać, że oddanie w nieodpłatne użyczenie samochodu, który jest wykorzystywany przez przedsiębiorcę na podstawie umowy leasingu, powoduje, że rata leasingowa przypadającą na okres użyczenia, nie stanowi kosztu podatkowego w zakresie prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.
