Jedną z form inwestowania kapitału jest zakup obligacji. W momencie, kiedy emitent dokonuje ich wykupu, po stronie podatnika powstaje przychód, który należy rozliczyć. W naszym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, jak rozliczyć PIT od wykupu obligacji.
Przychody z kapitałów pieniężnych i ich opodatkowanie
Jednym ze źródeł przychodów w podatku PIT są kapitały pieniężne (art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT). Rozwinięcie tego zagadnienia następuje w art. 17 ust. 1 ww. ustawy, gdzie możemy przeczytać, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się:
- przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych.
- odsetki (dyskonto) od papierów wartościowych.
Co istotne, to samo źródło przychodów podlegać może różnym zasadom opodatkowania.
Otóż zgodnie z art. 30b ust. 1 ustawy PIT do dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w tym z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z odpłatnego zbycia udziałów w spółdzielni oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny, podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego dochodu.
W tym przypadku podatek jest płatny od dochodu, czyli od różnicy pomiędzy przychodem a kosztem podatkowym. Rozliczenia podatku podatnik dokonuje samodzielnie, tzn. w zeznaniu rocznym PIT-38 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Natomiast stosownie do art. 30a ust. 1 pkt 2 cytowanej ustawy od uzyskanych dochodów (przychodów) z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych pobiera się 19-procentowy zryczałtowany podatek dochodowy.
Zryczałtowany podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania, a więc jest on płatny od samego przychodu (art. 30a ust. 6 ww. ustawy).
Co istotne, w tym przypadku podatek jest pobierany przez płatnika, który samodzielnie odprowadza należność do urzędu skarbowego. Podatnik otrzymuje wynagrodzenie już po potrąceniu podatku. Dalszą konsekwencją jest to, że nie musi tego rodzaju przychodu wykazywać w zeznaniu rocznym PIT.
PIT od wykupu obligacji a pomniejszenie przychodu o koszty
W przypadku obligacji przychodem jest faktycznie otrzymana przez nabywcę, w momencie wykupu tych papierów wartościowych przez emitenta, kwota odsetek lub dyskonta. Podatek od przychodu z dyskonta obliczany jest od różnicy między ceną zakupu na rynku pierwotnym i wtórnym a kwotą uzyskaną z tytułu wykupu papieru wartościowego.
Ceną zakupu, o której mowa wyżej, jest kwota wydatkowana przez nabywcę za jego wartość nominalną. Do ceny zakupu nie zalicza się kwoty wynikającej z wartości wykupionych odsetek.
To powoduje, że w momencie wykupu obligacji przez emitenta mamy do czynienia z przychodem podlegającym opodatkowaniu 19-procentowym podatkiem na mocy art. 30a ust. 1 pkt 2 ustawy PIT, a zatem bez możliwości pomniejszenia przychodu o koszty uzyskania.
Istotne jest, aby w tym przypadku mieć na uwadze, że okoliczności wykupu obligacji przez emitenta nie można utożsamiać z przypadkiem odpłatnego zbycia papierów wartościowych. Na problematykę tę zwrócił uwagę Dyrektor KIS w interpretacji z 20 października 2020 roku (nr 0114-KDIP3-1.4011.466.2020.2.MG).
Cytowany art. 30b ust. 1 ww. ustawy obejmuje jedynie dochód ze sprzedaży papierów wartościowych, a już nie z wykupu przez emitenta, w którego wyniku dłużny papier wartościowy podlega umorzeniu. Zatem wykup obligacji nie stanowi odpłatnego zbycia papierów wartościowych w rozumieniu art. 30b ustawy PIT.
Na moment wykupu obligacji ich posiadacz nie jest więc uprawniony do wykazania w PIT-38 przychodu z tytułu wykupu obligacji jako przychodu z odpłatnego zbycia papierów wartościowych w wysokości ceny wykupu obligacji oraz do rozpoznania kosztów uzyskania przychodu z tego tytułu w wysokości ceny nabycia obligacji.
Obowiązek samodzielnego rozliczenia 19-procentowego podatku w ramach PIT-38 wystąpiłyby natomiast w sytuacji, gdyby podatnik dokonał sprzedaży papieru wartościowego, tj. obligacji, na rzecz podmiotu trzeciego (niebędącego emitentem) czy też miało miejsce inne zdarzenie prawne, tj. odkupienie obligacji, których termin wykupu jeszcze nie upłynął (zamiana).
W takim bowiem przypadku ustalany jest dochód zgodnie z art. 30b ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako różnica pomiędzy przychodem uzyskanym z tytułu odpłatnego zbycia obligacji a kosztami uzyskania przychodów, tj. wydatkami poniesionymi na nabycie obligacji, czy też strata na transakcji.
Jeżeli jednak w danym przypadku dochodzi do terminowego wykupu przez emitenta z obligacji, to mamy do czynienia z przychodem podlegającym opodatkowaniu zryczałtowanym 19-procentowym podatkiem na mocy art. 30a ust. 1 pkt 2 ustawy PIT.
Powyższe znajduje również potwierdzenie w interpretacji Dyrektora IS w Poznaniu z 10 lutego 2017 roku (nr 3063-ILPB1-2.4511.282.2016.2.ES):
„Natomiast nabywca obligacji po upływie okresu odsetkowego otrzymując całość odsetek, uzyskuje przychód ze źródła określonego w art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i podlega opodatkowaniu na podstawie art. 30a ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy z jednoczesnym pobraniem przez płatnika – 19% zryczałtowanego podatku dochodowego”.
Przykład 1.
Pani Elżbieta zakupiła pakiet obligacji. Po upływie terminu ich ważności emitent dokonał wykupu, wypłacając jej wynagrodzenie.
Czy prawidłowo pani Elżbieta powinna złożyć PIT-38 w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku otrzymania wynagrodzenia i rozliczyć samodzielnie podatek?
W opisanym przypadku wystąpi 19-procentowy podatek, jednakże zostanie on pobrany przez płatnika (emitenta). Będzie pobrany od przychodu, zatem nie jest możliwe w ramach rozliczenia uwzględnienie kosztu zakupu obligacji. Pani Elżbieta nie musi składać w tym zakresie deklaracji rocznej PIT.
Na marginesie dodajmy, że obowiązek wykazania podatku od wykupu obligacji powstanie po stronie polskiego rezydenta podatkowego w sytuacji, gdy emitentem jest podmiot zagraniczny.
W takim przypadku przychody z tytułu wykupu obligacji powstają za granicą, a co za tym idzie, nawet jeśli są zdeponowane na rachunku prowadzonym przez polski podmiot (pośredniczący w ich oferowaniu) – na podmiocie tym nie ciążą obowiązki płatnika. Ewentualny fakt pośredniczenia w ich oferowaniu przez polski podmiot, tj. prowadzenia obsługi tych papierów wartościowych, nie ma znaczenia dla miejsca uzyskania przychodu z tytułu wykupu.
Warto też dodać, że w przypadku zagranicznych obligacji polski podatek może zostać pomniejszony o podatek zapłacony za granicą.
W świetle przedstawionych wyjaśnień należy zatem zapamiętać, że przypadku wykupu obligacji przez emitenta nie można identyfikować z odpłatnym zbyciem papierów wartościowych. Chociaż w obu przypadkach mówimy o tym samym źródle przychodów (kapitały pieniężne), to jednak reguły opodatkowania kształtują się w odmienny sposób.
