Podatek od zysków kapitałowych, zwany także podatkiem Belki, jest rodzajem zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych. Stawka podatku wynosi 19% i jest pobierana od wszelkich dochodów kapitałowych uzyskanych przez osoby fizyczne. Oznacza to więc, że każda osoba, której środki finansowe znajdują się na lokacie, koncie oszczędnościowym czy są przechowywane w formie obligacji, musi liczyć się z obowiązkiem przekazania na rzecz Skarbu Państwa części wypracowanego zysku.
Podatek od zysków kapitałowych
Podatek od zysków kapitałowych został uregulowany w art. 30a i 30b ustawy o podatku od osób fizycznych. Na wstępie należy podkreślić, że na mocy wyżej wskazanych przepisów podatek Belki zostaje pobierany wyłącznie od zysków kapitałowych, tj. od kwoty zarobionej na inwestycji, nie zaś od całego posiadanego kapitału.
Przykład 1.
Pani Ewa złożyła na roczną lokatę (5 % w skali roku) 1000 zł. Po roku odsetki od wpłaconej kwoty wyniosły 50 złotych. Podatek Belki zostanie więc naliczony od wypracowanej kwoty 50 zł i będzie wynosił 9,50 zł. Pani Ewa ostatecznie po roku otrzyma więc kwotę 1040,50 zł.
Czym są przychody z kapitałów pieniężnych?
Zgodnie z art. 17 ustawy o PIT za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się:
- opodatkowanie odsetek od pożyczek;
- opodatkowanie przychodów z dyskonta i oprocentowania papierów wartościowych;
- opodatkowanie przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania;
- opodatkowanie dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych;
- opodatkowanie dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych;
- opodatkowanie kwot wypłacanych po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego lub osoby uprawnionej do dożywotniej emerytury kapitałowej;
- opodatkowanie dochodów z tytułu przeniesienia akcji z rachunku ilościowego do pracowniczego funduszu emerytalnego;
- opodatkowanie przychodów z tytułu zbycia prawa poboru akcji przez pracowniczy fundusz emerytalny;
- opodatkowanie dochodu z tytułu zwrotu środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym;
- opodatkowanie dochodu z tytułu zwrotu środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu emerytalnego;
- opodatkowanie dochodu z tytułu umów ubezpieczenia na życie lub dożycie;
- odliczenie podatku zapłaconego za granicą;
- podatek od niektórych przychodów (dochodów) przekazanych na rzecz podatników uprawnionych z papierów wartościowych zapisanych na rachunkach zbiorczych.
Zakres opodatkowania
Przepis art. 30a ustawy o PIT wskazuje na opodatkowanie dochodów kapitałowych osiąganych przez podatników o nieograniczonym obowiązku podatkowym zarówno w odniesieniu do dochodów uzyskanych w Polsce, jak i za granicą oraz przez podatników o ograniczonym obowiązku podatkowym w odniesieniu do dochodów uzyskanych w Polsce.
Omawiana regulacja dotyczy wszystkich osób fizycznych, które dochody osiągają na terytorium Polski oraz tych osób, które uzyskują dochody poza granicami Polski, jeżeli dotyczy ich nieograniczony obowiązek podatkowy. Jedynym wyjątkiem są sytuacje, w których zastosowanie mają odpowiednie umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Dochody kapitałowe, jak zostało wspominane na wstępie, podlegają zryczałtowanemu podatkowi w wysokości 19% podstawy opodatkowania. Zasadniczo podstawą opodatkowania jest przychód, tj. kwota uzyskana przez podatnika, która nie została pomniejszona o koszty uzyskania.
Koszty uzyskania przychodów są uwzględniane wyłącznie w przypadku:
- dochodów z tytułu udziału w funduszach kapitałowych;
- dochodu z tytułu umów ubezpieczenia (art. 24 ust. 15a ustawy o PIT). Dochód taki liczony jest jako różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a składką wpłaconą do zakładu ubezpieczeń;
- dochodu członka pracowniczego funduszu emerytalnego z tytułu przeniesienia akcji złożonych na rachunku ilościowym do aktywów funduszu (art. 30a ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT). Dochód stanowi różnicę między wartością akcji w dniu przeniesienia a kosztem nabycia akcji;
- dochodu uzyskanego na indywidualnym koncie emerytalnym z tytułu zwrotu środków zgromadzonych na tym koncie oraz dochodu uczestnika pracowniczego programu emerytalnego z tytułu zwrotu środków zgromadzonych w ramach tego programu (art. 30a ust. 1 pkt 10 i 11 ustawy o PIT);
- kwot jednorazowo wypłacanych przez ZUS z subkonta w związku ze śmiercią współmałżonka ubezpieczonego (art. 30a ust. 1 pkt 9a ustawy o PIT).
Dodatkowo koszty uzyskania przychodu mają zastosowanie przy wyliczaniu dochodów z udziałów w zyskach osób prawnych. Chodzi tu w szczególności o:
- dochód z umorzenia udziałów lub akcji;
- dochód ze zmniejszenia udziału kapitałowego lub wystąpienia wspólnika z polskiej spółki komandytowo-akcyjnej lub zagranicznej spółki osobowej będącej podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, jeżeli zdarzenia te następują w inny sposób niż w wyniku umorzenia udziałów lub akcji;
- dochodu przeznaczonego na podwyższenie kapitału zakładowego
Opodatkowanie przychodów lub dochodów z kapitałów pieniężnych
Nie każdy przychód z zysków kapitałowych tworzy obowiązek samodzielnego rozliczania. Dla przykładu, obliczenie i pobranie podatku z tytułu naliczonych odsetek z lokaty terminowej bądź konta oszczędnościowego należy do banku. Podobnie podatek od funduszy inwestycyjnych oblicza i odprowadza towarzystwo funduszy inwestycyjnych. We wskazanych przypadkach klient nie musi sam wykazywać tego rodzaju dochodów; otrzymuje on po prostu dochód pomniejszony o kwotę należnego podatku.
Inaczej natomiast wygląda kwestia dochodów wynikających z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz udziałów w spółkach z o.o. W tych przypadkach to podatnik ma obowiązek wykazać zysk i złożyć zeznanie podatkowe na formularzu PIT-38 (składane do 30 kwietnia).
Opodatkowanie dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych i udziałów w spółkach z o.o.
Dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością jest opodatkowany stawką podatku wynoszącą 19%. Dochodem tym jest różnica między przychodem a kosztami jego uzyskania, osiągnięta w pełnym roku podatkowym. Przychód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub udziału w spółce powstaje w chwili przeniesienia na kupującego własności papierów wartościowych lub udziałów. Należy mieć na uwadze, że przychód stanowi kwota należna, niezależnie od tego, czy została ona faktycznie uiszczona.
Omawianymi kosztami uzyskania przychodu są poniesione wydatki na ich nabycie. Mowa tu m.in. o wydatkach związanych z zakupem papierów wartościowych lub udziałów, np. opłacie notarialnej, wydatkach związanych z obsługą rachunku przez biuro maklerskie np. prowizji pobieranej przy zakupie i sprzedaży papierów wartościowych, opłacie związanej z prowadzeniem rachunku inwestycyjnego czy chociażby odsetkach i prowizji od kredytów na zakup papierów wartościowych lub udziałów w spółce.
Opodatkowanie dochodów z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających
W tej sytuacji opodatkowanie jest analogiczne jak w przypadku opodatkowania dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz udziałów w spółkach z o.o. Dochodem jest kwota uzyskana z rozliczenia instrumentu. Przychód natomiast powstaje w dniu realizacji tych praw przez podatnika.
Opodatkowanie przychodów z kapitałów pieniężnych uzyskanych za granicą
W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy otrzymane przez podatnika przychody z kapitałów pieniężnych uzyskanych za granicą zostały objęte umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania. Może się okazać, że podatek zapłacony za granicą jest wystarczający.
W innym przypadku, zgodnie z ustawą, wcześniej należy wyliczyć podatek, a następnie odliczyć od niego kwotę zapłaconą za granicą. Różnica stanowi podatek należny. Wysokość kwoty zapłaconej za granicą, o którą można pomniejszyć zryczałtowany podatek od przychodów uzyskanych za granicą, nie może przekroczyć kwoty podatku obliczonego od tych przychodów przy zastosowaniu stawki 19%.
Nieopodatkowane przychody z kapitałów pieniężnych
Istnieją również pewne wyjątki od zasady opodatkowania. Podatku Belki nie zapłacimy od przychodów:
- z odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na terminowych lokatach bankowych, o ile lokaty te zostały założone przed 1 grudnia 2001 roku oraz umowy na ich założenie nie były zmieniane, przedłużane lub odnawiane po tym dniu, a także nie zostały one rozwiązane oraz nie został z nich wypłacony kapitał przed upływem okresu, na który zostały zawarte;
- z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych wyemitowanych przez Skarb Państwa lub przez jednostki samorządu terytorialnego, o ile papiery wartościowe zostały nabyte przed 1 grudnia 2001 roku;
- z odsetek od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta;
- oraz od dochodów:
- z odpłatnego zbycia nabytych przed 1 stycznia 2003 roku obligacji Skarbu Państwa wyemitowanych po 1 stycznia 1989 roku oraz obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego po 1 stycznia 1997 roku;
- z realizacji praw wynikających z papierów wartościowych nabytych przed 1 stycznia 2004 roku;
- z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, jeżeli jednostki uczestnictwa zostały nabyte przed 1 grudnia 2001 roku.
Jak uniknąć podatku Belki?
Obecnie, po ostatnich nowelizacjach mających na celu uszczelnienie przepisów podatkowych, podatnicy mają niewielki wybór instrumentów finansowych niepodlegających pod omawiany podatek.
Możliwość uniknięcia podatku od zysków kapitałowych daje założenie konta emerytalnego IKE oraz IKZE. Posiadacze tych rachunków mają gwarancję, że nie zapłacą z tego tytułu podatku. Nie jest to jednak rozwiązanie pozbawione wad. Aby uniknąć podatku, konieczne jest przetrzymanie swoich oszczędności na IKE do 55. roku życia, zaś w przypadku IKZE do 65. roku życia. Każda wypłata środków ze wspomnianych kont będzie się wiązała z koniecznością odprowadzenia podatku. Dodatkowo w ciągu roku ustanawiany jest limit wypłat. W 2019 roku wynosi on 14,3 tys. zł dla IKE oraz 5,7 tys. zł dla IKZE.
Podatek od zysków kapitałowych – podsumowanie
Podatek Belki wprowadzony w 2002 roku przez ówczesnego ministra finansów – Marka Belkę pierwotnie wynosił 20% i był skierowany wyłącznie do podatników lokujących swoje oszczędności na depozytach i lokatach bankowych. W 2004 roku podatek został obniżony do 19% i jednocześnie rozszerzony na omawiane w niniejszym artykule dochody kapitałowe.
Mimo że każda nowo wybrana władza obiecywała podatek ten znieść, tak z każdą nowelizacją przepisów podatkowych podatek Belki zostaje rozszerzany na dodatkowe instrumenty finansowe. Fakt ten jednocześnie przekłada się na coraz mniej możliwości oszczędzania bez obowiązku płacenia przedmiotowego podatku. Można więc przypuszczać, że w najbliższym czasie nie nastąpi żadna znacząca zmiana i podatek ten w formie ustanowionej w 2004 roku będzie w dalszym ciągu obciążał „portfele” Polaków.
