Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, tj. Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburga, Niemiec, Portugalii, Szwecji, Irlandii, Włoch, Cypru, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Słowacji, Słowenii, Węgier, Rumunii, Bułgarii i Chorwacji, oraz obywatele pozostałych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, tj. Islandii, Norwegii i Liechtensteinu, a także obywatele Szwajcarii, korzystają ze specjalnego statusu w zakresie legalnego podjęcia zatrudnienia na terenie Rzeczypospolitej Polskiej na mocy zasady swobody przepływu pracowników na terytoriach wymienionych krajów. W takim przypadku ułatwieniem dla pracowników spoza Polski jest to, że nie muszą posiadać zezwolenia na pracę, wizy czy zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku obywateli państw trzecich, co do których szczegółowo uregulowano zasady pobytu i zatrudniania w RP. Jak wygląda zatrudnienie obywateli państw trzecich? Wyjaśniamy!
Legalny pobyt cudzoziemców w Polsce
Legalny pobyt na terenie Rzeczypospolitej Polskiej potwierdzają następujące tytułu pobytowe:
- zezwolenie na pobyt czasowy;
- zezwolenie na pobyt stały;
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE;
- wiza.
Złożenie wniosku o legalizację pobytu w Polsce do czasu wydania decyzji ostatecznej w sprawie oznacza legalność pobytu.
W każdym wypadku cudzoziemiec obowiązkowo musi posiadać ważny paszport.
Wizy
Wizy wydawane są w określonym celu. Cudzoziemiec może otrzymać wizę Schengen lub wizę krajową. Wiza Schengen to dokument wydawany cudzoziemcom, którzy zamierzają przebywać w Polsce lub państwach obszaru Schengen do 90 dni w ciągu 180 dni.
Wiza krajowa to dokument uprawniający do wjazdu i ciągłego pobytu w Polsce lub kilku pobytów następujących po sobie, trwających łącznie dłużej niż 3 miesiące, przy czym okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć 1 roku. Okres pobytu na podstawie wizy krajowej ustala się odpowiednio do celu pobytu podanego przez cudzoziemca.
Zezwolenie na pobyt czasowy oraz zezwolenie na pobyt czasowy i pracę
Zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemcowi udziela się – albo można udzielić – na jego wniosek w sytuacji: związanej z kwestiami rodzinnymi szczegółowo określonymi w ustawie o cudzoziemcach (art. 160 ustawy o cudzoziemcach), krótkotrwałym pobytem w Polsce (art. 181 ustawy o cudzoziemcach) lub w wypadku wystąpienia innych okoliczności (art. 187 ustawy o cudzoziemcach), jeżeli spełnia on wymogi określone ze względu na deklarowany cel pobytu, a okoliczności, które są podstawą ubiegania się o to zezwolenie, uzasadniają jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące.
Zezwolenia na pobyt czasowy i pracę cudzoziemcowi udziela się po spełnieniu łącznie następujących warunków:
– cudzoziemiec posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
– podmiot powierzający wykonywanie pracy nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy;
– wynagrodzenie wskazane przez podmiot powierzający wykonywanie pracy w załączniku do wniosku o udzielenie zezwolenia nie jest niższe niż wynagrodzenie pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracy pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku;
– wysokość miesięcznego wynagrodzenia nie jest niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca.
Zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego
Zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej udziela się cudzoziemcowi na czas nieoznaczony, na jego wniosek, jeżeli przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej legalnie i nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku i spełnia łącznie następujące przesłanki:
posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu;
posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
posiada potwierdzoną znajomość języka polskiego.
Zezwolenie na pobyt stały
Zezwolenia na pobyt stały udziela się cudzoziemcowi na czas nieoznaczony, na jego wniosek, w następujących przypadkach:
gdy jest dzieckiem cudzoziemca, któremu udzielono zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE pozostającym pod jego władzą rodzicielską: urodzonym po udzieleniu temu cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub urodzonym w okresie ważności zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego temu cudzoziemcowi lub w okresie pobytu tego cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany albo w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy lub udzieleniem ochrony uzupełniającej;
gdy jest dzieckiem obywatela polskiego pozostającym pod jego władzą rodzicielską;
gdy jest osobą o polskim pochodzeniu i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe, lub
gdy pozostaje w uznawanym przez prawo Rzeczypospolitej Polskiej związku małżeńskim z obywatelem polskim i pozostawał w tym związku małżeńskim przez co najmniej 3 lata przed dniem, w którym złożył wniosek o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały, i bezpośrednio przed złożeniem tego wniosku przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 2 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z tym obywatelem polskim lub w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych;
gdy jest ofiarą handlu ludźmi i przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przez okres nie krótszy niż 1 rok na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi, i współpracował z organami ścigania w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a § 1 Kodeksu karnego oraz ma uzasadnione obawy przed powrotem do państwa pochodzenia;
gdy bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie mu zezwolenia na pobyt stały przebywał nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres nie krótszy niż 5 lat w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy, udzieleniem ochrony uzupełniającej lub na podstawie zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub 10 lat na podstawie zgody na pobyt tolerowany lub 4 lata na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę i posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu;
gdy udzielono mu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej azylu;
gdy posiada ważną Kartę Polaka i zamierza osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe, lub
gdy jest obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, który do 31 grudnia 2020 roku wykonywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pracę jako pracownik delegowany przez pracodawcę zagranicznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i spełnia łącznie następujące warunki: przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej legalnie i nieprzerwanie co najmniej przez 5 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku, w tym na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, posiada źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu, posiada ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kiedy nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia na pracę cudzoziemca?
Zezwolenie na pracę i jego rodzaje
W przypadku gdy cudzoziemiec nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, konieczne jest jego uzyskanie.
Wyróżnia się następujące typu zezwoleń na pracę:
1. Typ A znajdujący zastosowanie w przypadku cudzoziemca wykonującego pracę na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba znajduje się na terenie Polski. Wydawane jest na okres do 3 lat.
2. Typ B znajdujący zastosowanie w przypadku cudzoziemca wykonującego pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców. Zezwolenie wydawane jest na okres do 3 lat, z zastrzeżeniem, że członkowie zarządów przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 25 osób mogą starać się o wydanie zezwolenia na okres do 5 lat.
3. Typ C znajdujący zastosowanie w przypadku cudzoziemca wykonującego pracę u pracodawcy zagranicznego, delegowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego z tym pracodawcą zagranicznym, na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym.
4. Typ D znajdujący zastosowanie w przypadku cudzoziemca wykonującego pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, delegowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym.
5. Typ E znajdujący zastosowanie w przypadku cudzoziemca wykonującego pracę u pracodawcy zagranicznego, delegowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 3 miesiące w ciągu kolejnych 6 miesięcy w celu innym niż wskazany przy zezwoleniach typu B, C i D.
6. Typ S znajdujący zastosowanie w przypadku cudzoziemców wykonujących pracę sezonową, czyli pracę wykonywaną przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym, w ramach działalności uznanych za sezonowe.
Procedura oświadczeniowa – zatrudnienie obywateli państw trzecich
Przepisy ustaw odnoszących się do zatrudniania w Polsce cudzoziemców regulują również procedurę uproszczoną dotyczącą zatrudniania niektórych kategorii cudzoziemców. Jest to tzw. procedura oświadczeniowa.
Po zakończeniu pracy na podstawie oświadczenia dany pracodawca może złożyć kolejne oświadczenie dla tego samego cudzoziemca i nie jest tutaj wymagana jakakolwiek przerwa pomiędzy tymi dokumentami.
Pracodawca składa oświadczenie w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce pobytu stałego, wypełniając oświadczenie zawierające wymagane dane. Składając oświadczenie do rejestracji, pracodawca musi dokonać uiszczenia opłaty w wysokości 30 zł oraz przedłożyć oświadczenie o niekaralności, ważny dokument tożsamości, kopię wszystkich wypełnionych stron ważnego dokumentu podróży cudzoziemca lub kopię innego ważnego dokumentu tożsamości cudzoziemca, a jeżeli cudzoziemiec nie przebywa na terytorium Polski – kopię stron dokumentu podróży z danymi osobowymi cudzoziemca.
Wpis oświadczenia do ewidencji następuje w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania oświadczenia, chyba że prowadzone jest postępowanie wyjaśniające i wówczas wpisanie następuje do 30 dni. Stwierdzenie przeszkód co do wpisu skutkuje decyzją odmowną.
Pracodawca po wpisaniu oświadczenia do ewidencji oświadczeń ma obowiązek poinformować na piśmie powiatowy urząd pracy o podjęciu pracy przez cudzoziemca w terminie 7 dni od daty rozpoczęcia pracy wskazanej w oświadczeniu, jak też zawrzeć z cudzoziemcem umowę pisemną, po wcześniejszym przedstawieniu mu jej tłumaczenia na zrozumiały dla niego język.
Pracodawca ma obowiązek przestrzegania względem cudzoziemca zatrudnionego na podstawie wpisanego oświadczenia wszystkich obowiązków takich samych jak w przypadku pracowników polskich.
