W ustawie o podatku od towarów i usług zostały opisane szczegółowo zasady związane z rozliczaniem VAT. W tym podstawa opodatkowania, której został poświęcony dział VI ustawy.
Sposób ustalania podstawy opodatkowania
Co do zasady, podstawą opodatkowania jest obrót. Kluczowym pytaniem jest zatem co rozumiemy pod pojęciem obrót. Jest nim kwota należna z tytułu sprzedaży, a więc wartość brutto pomniejszona o kwotę należnego podatku VAT. Przy czym kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej.
Jeżeli podatnik przed realizacją transakcji (wydania towaru czy świadczenia usługi) otrzymał zaliczkę, zadatek, przedpłatę czy tez ratę to obrotem i tym samym podstawą do opodatkowania jest otrzymana kwota, pomniejszona o przypadającą na nią kwotę podatku VAT.
Dlatego też podatnicy, którzy otrzymali przedpłatę, są zobowiązani do wystawienia faktur zaliczkowych, na podstawie których wykazują wartość należnego podatku. Co ważne, otrzymana zaliczka jest wartością brutto, dlatego wartość podatku liczy się metodą "w stu".
Przykład.
Podatnik wycenił wartość świadczonej usługi na kwotę 5.000 zł. Realizacja nastąpi w dniu 01 czerwca. Kontrahent dokonał w dniu 6 maja przedpłaty o wartości 2.000 zł. Wobec tego podstawą opodatkowania będzie w dniu otrzymania zaliczki wartość 1626,02 zł.
2.000 / 1,23 = 1626,02 zł – wartość netto
373,98 zł – kwota podatku VAT
W momencie realizacji usługi, w dniu 1 czerwca, pozostała część obrotu w wysokości 2439,02 zł będzie stanowić podstawę do opodatkowania. Wartość należnego podatku VAT wyniesie 560,98 zł.
3.000 / 1,23 = 2439.02 zł – wartość netto
560,98 zł – kwota podatku VAT
Dotacje pośrednie i bezpośrednie
Zgodnie z ustawą o VAT obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. W tym miejscu chodzi jednak o tego typu świadczenia, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów i usług świadczonych przez podatnika. Nie będą zatem stanowić obrotu inne dotacje.
Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej IPPP3/443-440/12-2/MPe wydanej w dniu 27 czerwca 2012 r., określił jakie dotacje i subwencje będą zwiększać podstawę do opodatkowania:
"(...) włączenie do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze ma miejsce tylko wówczas, gdy jest to celowa dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana bezpośrednio z dostawą towaru lub świadczeniem usługi. Do podstawy opodatkowania zaliczane są tylko takie dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które są bezpośrednio przeznaczone na dofinansowanie ceny konkretnego towaru czy też konkretnego rodzaju usługi. Nie jest więc obrotem ogólna dotacja (subwencja, inna dopłata o podobnym charakterze) uzyskana przez podatnika, niezwiązana z dostawą towaru lub świadczeniem usługi. W przypadku natomiast, gdy podatnik otrzyma dofinansowanie, które będzie związane z dostawą lub świadczeniem usług, jako pokrycie części ceny konkretnego świadczenia lub rekompensatę z tytułu wykonania określonego świadczenia po cenach obniżonych, płatność taka będzie zaliczana do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Dla określenia, czy dane dotacje mają, czy też nie bezpośredni wpływ na cenę świadczonych usług, a co za tym idzie czy podlegają opodatkowaniu istotne są zatem szczegółowe warunki ich przyznawania, określające cele realizowanego w określonej formie dofinansowania.
Zatem, podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług zwiększa się tylko o takie dotacje, które w sposób bezwzględny i bezpośredni są związane z daną dostawą towarów lub świadczeniem usług. Jeżeli jednak taki bezpośredni związek nie występuje, dofinansowanie ogólne – na pokrycie kosztów działalności – nie podlega opodatkowaniu. (...)"
Wymiana barterowa
Umowa barterowa wiąże się z rozliczeniem niepieniężnym. Jest to wymiana usługi za usługę, towaru za towar bądź też towaru za usługę i odwrotnie. W takiej transakcji nie występuje w ogóle pieniądz jako środek wymiany, a towary lub usługi muszą mieć podobną wartość.
Wątpliwość może wzbudzić więc pytanie, czy przy wymianie barterowej również powstaje konieczność opodatkowania VAT? Odpowiedź brzmi: Tak. W myśl art. 29 ust. 3 ustawy o VAT, jeżeli należność jest określona w naturze, podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa towarów lub usług pomniejszona o kwotę podatku. Każda ze stron wymiany barterowej jest zobowiązana do ustalenia podstawy opodatkowania oraz rozliczenia VAT jak w przypadku normalnej sprzedaży.
Co ważne, jeżeli wymiana barterowa nawiązywana jest pomiędzy dwoma podmiotami gospodarczymi będącymi podatnikami VAT, to są one zobowiązane do wystawienia faktur dokumentujących sprzedaż.
Świadczenia nieodpłatne
Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt. 2 ustawy o VAT, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika. W takim przypadku podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika.
