Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej ma swoje konsekwencje zarówno na gruncie podatku dochodowego, jak i podatku VAT. Podatek VAT podczas zawieszenia działalności, czy czynności wykonywane w trakcie zawieszenia firmy niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Wyjaśniamy w artykule.
Podatek VAT podczas zawieszenia działalności a działania podejmowane w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów w trakcie zawieszenia
Stosownie do art. 25 ustawy – Prawo przedsiębiorców w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca, który zdecydował się na zawieszenie działalności gospodarczej, nie może w trakcie trwania zawieszenia firmy wykonywać żadnych czynności związanych z prowadzonym biznesem. Zdarzają się bowiem sytuacje, że podatnik musi podjąć pewne działania związane z rozpoczętymi zobowiązaniami przed dniem zawieszenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 25 ust. 2 pkt 2 i 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca może wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, w tym rozwiązywanie zawartych wcześniej umów.
Podatnik samodzielnie decyduje o tym, co jest celowe i potrzebne w prowadzonej przez niego działalności i tak samo jest w okresie zawieszenia jej wykonywania – podatnik samodzielnie podejmuje decyzje, jakie czynności są niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. O konieczności podjęcia określonych działań mających na celu zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów w trakcie zawieszenia działalności decyduje przedsiębiorca, jednak należy pamiętać, że to na nim w razie ewentualnej kontroli spoczywa obowiązek uzasadnienia powodów podjęcia określonych działań w trakcie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
W interpretacji indywidualnej (sygn. 0114-KDIP1-3.4012.310.2023.4.LK) z 28 września 2023 roku wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT, świadczący usługi prawnicze w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, który zawiesił jej wykonywanie, zadał pytanie, czy wykonywanie w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej czynności sprowadzających się do nieregularnego wystawiania faktur VAT / paragonów fiskalnych z tytułu przysługującego mu wynagrodzenia wynikających z zawartych przez podatnika ze swoimi klientami umów jeszcze przed zawieszeniem, stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług podstawę do przyjęcia, że zachodzi sytuacja, w której uznać można, iż wykonywana jest działalność gospodarcza.
We wniosku o wydanie interpretacji podatnik wyjaśnił, że zawierane przez niego umowy konstruowane były w zależności od klienta w różny sposób, m.in. tak, że ustalona kwota wynagrodzenia płatna będzie albo z góry, albo częściowo z góry i w dalszej części po zakończeniu sprawy, albo w kilku ratach, ewentualnie po wykonaniu pewnego zakresu czynności lub przy zakończeniu sprawy (czyli z dołu). Do umów tych przy przyjęciu ich odpłatnego charakteru, zawsze zastosowanie miał zapis o doliczeniu podatku VAT w obowiązującej stawce na dzień wystawienia faktury VAT lub paragonu fiskalnego. Specyfika zawodu prawniczego polega na tym, że przyjęte do prowadzenia sprawy procedowane są przed różnymi miejscowo właściwymi sądami i organami egzekucyjnymi. Tym samym, zanim prowadzone sprawy (na podstawie umów zawartych z klientami jeszcze przed datą zawieszenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej) zostaną prawomocnie zakończone (czyli zawarta z danym klientem umowa zostanie zrealizowana), potrafią być procedowane m.in. przed samymi tylko sądami (uwzględniając dwie instancje) nawet kilkanaście miesięcy. Niekiedy jeszcze zlecenie prowadzenia sprawy obejmuje także działania przed komornikiem (jako organem egzekucyjnym), zatem pewna część czynności (np. konieczność sporządzenia pisma procesowego, udział w rozprawie przed sądem prowadzącym daną sprawę czy zapoznania się z aktami sprawy lub konieczność działania przed organem egzekucyjnym – w tym także udział wnioskodawcy jako pełnomocnika strony postępowania egzekucyjnego w oględzinach nieruchomości z udziałem komornika i biegłego przed dokonaniem jej wyceny), na podstawie wcześniej zawartej z danym klientem umowy jest konieczna do wykonania przez wnioskodawcę również po dacie zawieszenia przez niego działalności gospodarczej.
W związku z długim okresem procedowania niektórych spraw czy koniecznością podjęcia działań przed komornikiem po dacie zawieszenia działalności w odniesieniu do niektórych umów zawartych jeszcze przed datą zawieszenia tej działalności, przewidziany termin uiszczenia wynagrodzenia (bądź jego części) na rzecz wnioskodawcy i co za tym idzie konieczność wystawienia dokumentu księgowego (faktura VAT lub paragon fiskalny) z tytułu uiszczenia przez klienta wynagrodzenia (bądź jego części) w związku z wykonywaną umową przypada na okres zawieszenia działalności. Mamy wówczas do czynienia z powstaniem przychodu u wnioskodawcy w okresie zawieszenia działalności gospodarczej.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wyjaśnił, że wykonując w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej czynności wynikające z umów zawartych ze swoimi klientami jeszcze przed datą zawieszenia tej działalności, nie dochodzi do sytuacji, w której można przyjąć, iż prowadzona jest bieżąca działalność gospodarcza. Ustawa o podatku od towarów i usług nie reguluje wprost okoliczności, czy i kiedy dochodzi na gruncie tej ustawy do zawieszenia działalności, tym samym ustawa o VAT nie dzieli czynności na zaległe lub bieżące. Ustawa reguluje zatem obowiązki związane z czynnościami opodatkowanymi, nie można na jej gruncie natomiast poczynić ustaleń, czy w okresie zawieszenia działalności gospodarczej może dochodzić do sytuacji wskazujących na jej prowadzenie, okoliczność ta nie ma wpływu na obowiązki związane z czynnościami opodatkowanymi.
Podatek VAT podczas zawieszenia działalności
Na mocy natomiast art. 25 ust. 2 pkt i 5 tej ustawy w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa. Na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług przedsiębiorca dokonujący zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej w dalszym ciągu pozostaje podatnikiem podatku od towarów i usług i z tego tytułu ciążą na nim obowiązki wynikające z tej ustawy związane z czynnościami opodatkowanymi, w tym naliczenie podatku należnego, wystawianie faktur, składanie plików JPK_VAT z deklaracją. Obowiązki te mogą np. dotyczyć opodatkowania wykonywanych czynności wynikających z umów zawartych przed zawieszeniem działalności gospodarczej, a jak już zostało wyjaśnione powyżej, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca może wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.
Zgodnie z art. 99 ust. 7a ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej podatnicy nie mają obowiązku składania deklaracji, o których mowa w ust. 1 i 2, za okresy rozliczeniowe, których to zawieszenie dotyczy. Stosownie jednak do art. 99 ust. 7b pkt 5 tej ustawy zwolnienie z obowiązku składania deklaracji podatkowych, o którym mowa w ust. 7a, nie dotyczy okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz za które jest obowiązany dokonać korekty podatku naliczonego.
Jeżeli zatem w okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca otrzymuje wynagrodzenie za wykonanie czynności rozpoczętych przed zawieszeniem działalności gospodarczej, to podatnik ma wówczas obowiązek naliczenia podatku należnego i opodatkowania tych czynności, a także złożenia pliku JPK_VAT z deklaracją za dany okres. Obowiązek podatkowy w VAT powstaje bowiem co do zasady z chwilą wykonania usługi, a fakt zawieszenia działalności nie ma wpływu na obowiązki podatnika związane z naliczeniem podatku należnego przy wykonywaniu czynności opodatkowanych.
W przytoczonej powyżej interpretacji indywidualnej (sygn. 0114-KDIP1-3.4012.310.2023.4.LK) z 28 września 2023 roku Dyrektor KIS dokonał natomiast rozstrzygnięcia w związku z innym pytaniem podatnika, a mianowicie, czy wykonywanie w trakcie zawieszenia działalności gospodarczej czynności wynikających z umów zawartych jeszcze przed datą zawieszenia tej działalności stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług podstawę do przyjęcia, że powstaje obowiązek naliczenia podatku należnego i opodatkowania takich przychodów jako osiągniętych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej.
Organ podatkowy wyjaśnił, że zawieszenie działalności gospodarczej samo w sobie nie stanowi zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej przez podatnika. Podatnik, który zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej na pewien czas, nadal pozostaje podatnikiem, z tym że w okresie zawieszenia nie prowadzi aktywnej działalności. Zgłoszenie zawieszenia działalności gospodarczej nie oznacza zatem ustania bytu przedsiębiorcy, a jedynie przerwę w wykonywaniu działalności gospodarczej. Zatem w okresie zawieszenia ma on m.in. prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. W okresie zawieszenia działalności gospodarczej otrzyma wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług pomocy prawnej rozpoczętych jeszcze przed momentem zawieszenia działalności gospodarczej. W myśl powołanych przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie może wykonywać bieżącej działalności gospodarczej i osiągać z tego tytułu przychodów. Jednak na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług podatnik, który „zawiesza” prowadzenie działalności gospodarczej, pozostaje nadal podatnikiem podatku od towarów i usług i z tego tytułu ciążą na nim obowiązki wynikające z tej ustawy. Obowiązki te mogą np. dotyczyć opodatkowania wykonywanych czynności wynikających z umów zawartych przed zawieszeniem działalności gospodarczej. Tym samym w okresie zawieszenia działalności gospodarczej w związku z otrzymanym wynagrodzeniem za wykonanie czynności rozpoczętych przed zawieszeniem działalności gospodarczej wnioskodawca będzie zobowiązany do naliczenia podatku należnego i opodatkowania tych czynności, a także złożenia pliku JPK_VAT z deklaracją za dany okres, zgodnie z powyższymi przepisami obowiązek podatkowy powstaje bowiem z chwilą wykonania usługi, a fakt zawieszenia działalności nie ma wpływu na obowiązki przedsiębiorcy związane z naliczeniem podatku należnego przy wykonywaniu czynności opodatkowanych.
