Pozostałe przychody operacyjne – podział, klasyfikacja oraz ewidencja

Przychody operacyjne wiążą się bezpośrednio z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wykazywane są one w dwóch częściach rachunku zysków i strat. Część pierwsza zawiera przychody związane z podstawową działalnością operacyjną podmiotu, czyli działalnością, dla której podmiot został stworzony, m.in. sprzedażą towarów. Natomiast druga prezentuje przychody pośrednio związane z działalnością operacyjną, tj. pozostałe przychody operacyjne, m.in. wynikające ze sprzedaży lub likwidacji środków trwałych.

Mimo faktu, że pozostałe przychody operacyjne wydają się nie mieć takiego znaczenia jak przychody związane z podstawową działalnością operacyjną, to ich katalog jest znacznie rozbudowany. Częstokrotnie stanowią one także ważne źródło przychodów oraz kosztów ich uzyskania. Z tego względu warto wiedzieć dokładnie, jakie zdarzenia możemy zaliczyć do kategorii pozostałych przychodów operacyjnych oraz jak je księgować.

Czym są dokładnie pozostałe przychody operacyjne?

Pozostałe przychody operacyjne zostały szczegółowo uregulowane w art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z powyższym przepisem, przez pozostałe przychody operacyjne rozumie się przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki. W szczególności możemy wyodrębnić przychody i koszty:

1. z działalności socjalnej – przychody określa Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Powstają one m.in. z wpływów z opłat pobieranych od osób korzystających z działalności socjalnej, darowizn, odsetek od zebranych środków oraz z corocznego odpisu kosztów działalności eksploatacyjnej ustalonego kwotowo na jednego zatrudnionego;
2. ze zbycia środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, zaliczanych do inwestycji. Chodzi tu głównie o przychody uzyskane ze sprzedaży lub likwidacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także skutki finansowe przeszacowania do aktualnej wartości godziwej nieruchomości, jak również wartości niematerialnych i prawnych zaliczanych do inwestycji. Dodatkowo do kosztów uzyskania przychodów możemy zaliczyć wartości w cenie nabycia sprzedanych środków, pomniejszone o odpisy amortyzacyjne i odpisy z tytułu utraty wartości;
3. z utrzymywania nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji, w tym także z aktualizacji wartości tych inwestycji, jak również z ich przekwalifikowania odpowiednio do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli do wyceny inwestycji przyjęto cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą;
4. z odpisania należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z wyjątkiem należności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, nieobciążających kosztów;
5. z utworzenia i rozwiązania rezerw z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi. Przychody te powstają w sytuacji, gdy jednostka tworzy rezerwy na pewne lub znacznie prawdopodobne przyszłe zobowiązania i straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym straty z tytułu udzielonych gwarancji, kaucji, poręczeń i skutków toczącego się postępowania sądowego. Zakres tych rezerw reguluje art. 35d ustawy o rachunkowości;
6. z odpisów aktualizujących wartość aktywów i ich korekt, z wyjątkiem odpisów obciążających koszty finansowe. Odpisy aktualizujące wartość materiałów i surowców zwiększają techniczny koszt wytworzenia. Skutki z wyceny aktywów i zobowiązań finansowych, w tym odpisy z tytułu trwałej utraty wartości należy ująć w przychodach lub kosztach finansowych;
7. z odszkodowań, kar i grzywien;
8. z przekazania lub otrzymania nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym również środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycia lub wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych;
9. związane ze zdarzeniami losowymi. Wszystkie podmioty prowadzące działalność zostały zobligowane do wykazywania kwot i charakteru poszczególnych pozycji przychodów lub kosztów o nadzwyczajnej wartości czy też występujących incydentalnie. Do zdarzeń tych zaliczyć możemy m.in. skutki:

1. włamań, kradzieży, wypadków komunikacyjnych;
2. wynikające z upadłości kontrahentów lub układu z nimi;
3. związane ze zmianą metod produkcji, zawieszenia działalności podstawowej, zaniechania budowy środków trwałych.

Do katalogu określonego w art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości należy dodać również przychody operacyjne związane z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji. W ich zakres wchodzą również przychody i koszty powstałe zarówno w wyniku aktualizacji tych inwestycji, jak i ich przekwalifikowania, odpowiednio środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli do ich wyceny przyjęto cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą. Omawiany katalog został poszerzony o wskazane przychody w wyniku nowelizacji ustawy o rachunkowości – wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości.

Trzeba pamiętać, że o zaliczeniu zdarzeń gospodarczych do pozostałych przychodów operacyjnych decyduje prawidłowe określenie, czy zdarzenie to ma związek z działalnością operacyjną oraz ryzykiem ponoszonym przy jej prowadzeniu. W związku z tym przy kwalifikacji przychodów powinno się uwzględniać zasadę ostrożności, zgodnie z którą w wyniku finansowym powinno się przyjmować wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne.

Pozostałe przychody operacyjne - ewidencja

Układ ewidencji przychodów pozostałej działalności operacyjnej został przedstawiony w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości. Jednakże z uwagi na fakt, że rodzaj oraz specyfika każdej działalności może się od siebie znacznie różnić, wielokrotnie okazuje się, że układ ten jest niewystarczający. Dzięki przyjętej polityce rachunkowości podmioty gospodarcze mają możliwość swobodnej rozbudowy układu, tak aby umożliwiał im właściwą ewidencję i późniejsze sporządzenie rachunku zysków i strat.

Ewidencja pozostałych przychodów operacyjnych zasadniczo prowadzona jest na kontach 760. Konta te w ciągu roku obrotowego wykazują saldo MA, które na dzień bilansowy podlega przeniesieniu na wynik finansowy.

Podział pozostałych przychodów operacyjnych

Do pierwszego kryterium pozostałych przychodów zaliczymy przychody ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych. Po stronie kredytowej księgowane powinny być wszystkie przychody tego typu związane ze sprzedażą aktywów trwałych zarówno dla kontrahentów, jak i dla pracowników. Za przychody ze zbycia środków trwałych należy uznać przede wszystkim:

1. sprzedaż środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości oraz inwestycji w wartości niematerialne i prawne;
2. wniesione wkłady niepieniężne w postaci środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych w zamian za nabyte udziały lub akcje;
3. osiągnięte odzyski przy likwidacji środków trwałych.

Następne kryterium stanowią przychody z tytułu dotacji, subwencji oraz dopłat. Omawiane przychody obejmują przede wszystkim:

1. dopłaty do sprzedaży lub kosztów działalności otrzymane w ramach dotacji z budżetu centralnego lub od organów samorządu;
2. odpisane raty dotacji, subwencji i dopłat otrzymanych na sfinansowanie budowy środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych, dokonywane równolegle do amortyzacji tych obiektów lub tytułów.

Ostatnim kryterium są inne przychody operacyjne. Pozycja ta obejmuje wszelkie niewątpliwe przychody, które nie zostały przez jednostkę zakwalifikowane do kryteriów wymienionych powyżej. Do głównych operacji gospodarczych, które można ująć jako inne przychody podmiotu gospodarczego, zaliczymy:

1. odpisane, umorzone lub przedawnione zobowiązania;
2. rozwiązanie utworzonych odpisów aktualizujących na wierzytelności od dłużników, na wartość rzeczowych aktywów obrotowych;
3. otrzymane odszkodowania, kary i grzywny;
4. darowizny.