Artykuł skierowany jest do osób, które wykonują pracę i uzyskują dochody z różnych źródeł. W niniejszym opracowaniu dotyczyć to będzie osób, które prowadzą działalność gospodarczą, a równocześnie są zatrudnione „na etacie”, jako pracownicy. W jaki sposób odprowadzane są wtedy składki na ubezpieczenie chorobowe? Czy pracownik prowadzący działalność na zwolnieniu lekarskim ma prawo otrzymywać wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy? Na te i inne związane z zagadnieniem pytania odpowiedź zostanie udzielona w dalszej części opracowania.
Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą, zatrudniona „na etacie”, odprowadza składki do ZUS?
Nierzadko występują sytuacje, w których pracownik równocześnie prowadzi działalność gospodarczą. Ta działalność może być zupełnie uboczna, dodatkowa, np. tworzenie stron internetowych w wolnym czasie, ale może też być de facto głównym zajęciem – na przykład radca prawny, który na podstawie umowy o pracę obsługuje gminę, a gdy nie świadczy tam usług, prowadzi własną kancelarię.
Czy w takiej sytuacji te osoby podlegają podwójnemu oskładkowaniu? Czy składki opłaca zarówno pracodawca, jak i osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą?
Przedsiębiorca zatrudniony na podstawie umowy o pracę nie musi opłacać dodatkowo składek na ubezpieczenia. Wymagane jest jednak spełnienie warunku zatrudnienia z nie niższym niż minimalnym wynagrodzeniem za pracę.
Wówczas, gdy pracownik osiąga minimalne wynagrodzenie, nie musi opłacać składki:
- emerytalnej,
- rentowej,
- wypadkowej,
- zdrowotnej,
- chorobowej.
Te są bowiem uiszczane przez pracodawcę.
Prowadzący działalność gospodarczą, jednocześnie zatrudniony, musi jednak odprowadzać składkę zdrowotną, w myśl Polskiego Ładu uzależnioną od miesięcznych dochodów.
Pracownik jednak może dobrowolnie opłacać sobie dodatkową składkę chorobową.
Przykład 1.
Pan Maciej jest zatrudniony w dużym zakładzie produkcyjnym. Na podstawie umowy jego wynagrodzenie podstawowe to 4500 zł brutto miesięcznie. Po pracy zajmuje się, hobbystycznie, programowaniem. Podjął współpracę z małym start-upem, dla którego pisze programy przez kilka godzin w tygodniu. Osiąga z tego 5000 zł brutto miesięcznie. W takiej sytuacji, z prowadzonej działalności gospodarczej, ma obowiązek opłacania wyłącznie składki zdrowotnej, w wysokości 9% dochodu, jeśli wybrał formę opodatkowania na podstawie skali podatkowej.
Należy jednak mieć na uwadze, że prawo do świadczeń chorobowych pracownik nabywa dopiero po 30 dniach nieprzerwanego zatrudnienia, a nie bezpośrednio po podjęciu pracy.
Kto wypłaca tzw. chorobowe pracownika?
Pracownikowi, w okresie choroby, przysługuje:
- wynagrodzenie chorobowe, które wypłaca pracodawca, przez łączny okres:
- 33 dni w roku kalendarzowym, w przypadku pracowników do 50 roku życia,
- 14 dni w roku kalendarzowym, w przypadku pracowników, którzy ukończyli 50 rok życia;
Wysokość wynagrodzenia chorobowego wynosi 80% podstawy.
W szczególnych przypadkach zasiłek chorobowy wyniesie 100%:
- jeśli choroba przypada w okresie ciąży;
- jeśli choroba jest wywołana wypadkiem przy pracy lub w drodze do pracy;
- wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Przykład 2.
Pani Malwina zaszła w ciążę. W okresie ciąży zachorowała i przebywała na zwolnieniu przez 56 dni. Za 33 dni, z uwagi na to, że było to jej pierwsze wynagrodzenie, pełne wynagrodzenie wypłacił jej pracodawca, a przez pozostałe 23 dni otrzymywała zasiłek chorobowy.
Czy można prowadzić działalność gospodarczą podczas zwolnienia lekarskiego?
Aby otrzymać zasiłek chorobowy, niezbędne jest legitymowanie się opinią lekarską o czasowej niezdolności do pracy.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
Wynika z tego bezpośrednio, że praca w czasie zwolnienia od pracy powoduje utratę prawa do zasiłku.
Ani pracownik, ani pracownica, nie może zatem w czasie choroby i uzyskanego zwolnienia lekarskiego wykonywać pracy w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Może ją w tym okresie zawiesić, aby nie ponosić związanych z tym kosztów, jednakże nie wolno jej w tym czasie wykonywać żadnych zleceń, usług, a tym samym osiągać dochodu z działalności gospodarczej.
Nie ma przy tym znaczenia ewentualny fakt, że prowadzona działalność gospodarcza i wykonywane w ramach niej czynności nie miały wpływu na stan zdrowia, że były to prace lekkie, nieobciążające.
Orzecznictwo poszło nawet krok dalej, wskazując, że jeśli podjęcie pracy jest zalecane przez lekarza, w trakcie zwolnienia lekarskiego, to i tak powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego.
Przykład 3.
Pani Wioletta cierpi na depresję, co powoduje, że co kilka miesięcy musi korzystać z miesięcznych zwolnień lekarskich – w ciągu roku jest około 3 miesiące na zwolnieniach lekarskich. Pracuje jako sekretarka, a równocześnie prowadzi działalność gospodarczą polegającą na tworzeniu kompozycji weselnych z kwiatów. W okresie wakacyjnym czuła się bardzo źle, więc uzyskała zwolnienie lekarskie w okresie od 5 lipca do 10 sierpnia. Otrzymywała zasiłek chorobowy z ZUS. Lekarz wskazał jednak, że dalsze tworzenie kompozycji i dekoracji sal weselnych będzie dobre dla jej zdrowia psychicznego, co też uczyniła. Wystawiła fakturę za wykonane zlecenie, co szybko odkrył ZUS, wydając decyzję o utracie prawa do zasiłku chorobowego.
Za pracę zarobkową można także uznać:
- wydawanie poleceń pracownikom;
- udzielanie pracownikom porad, wskazówek;
- zarządzanie zespołem pracowników, także zdalne;
- spotykanie się z kontrahentami;
- przyjmowanie, wydawanie towaru.
Jakie konsekwencje poniesie pracownik prowadzący działalność na zwolnieniu lekarskim?
Zgodnie z powyższymi uwagami, prowadzenie własnego przedsiębiorstwa podczas zwolnienia lekarskiego nie jest zgodne z przepisami ustawy zasiłkowej.
W takiej sytuacji pracownik lub pracownica traci prawo do zasiłku. Utrata prawa do zasiłku dotyczy całego okresu niezdolności do pracy orzeczonego zwolnieniem lekarskim, w którego trakcie świadczono pracę.
Przykład 4.
Pan Konrad otrzymał zwolnienie lekarskie na okres od 10 maja 2021 roku do 30 czerwca 2021 roku, z uwagi na obrażenia, które odniósł w wypadku samochodowym. Poza pracą prowadził też działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług z zakresu marketingu, które wykonywał w formie zdalnej. 25 czerwca 2021 roku przeprowadził konsultację dla innego przedsiębiorstwa, w zakresie marketingu – celem ustalenia strategii dla tego podmiotu. Wystawił za to fakturę. Po powzięciu tej informacji przez ZUS utracił on prawo do zasiłku za cały okres niezdolności do pracy – od 10 maja 2021 roku do 30 czerwca 2021 roku.
Wówczas taki pracownik – przedsiębiorca musi zwrócić cały pobrany zasiłek chorobowy, wraz z odsetkami.
Odsetki będą zaś naliczane od dnia, w którym wypłacono nienależny zasiłek chorobowy.
Jeśli był on wypłacany od 10 czerwca 2021 roku, termin naliczania odsetek będzie biegł od 11 maja 2021 roku.
W poprzednim stanie prawnym były one naliczane od wydania decyzji o nienależnym zasiłku chorobowym i zwrocie pobranych kwot.
Aktualnie przepisy zostały zaostrzone, powodując surowe konsekwencje finansowe dla osób, które będąc na zwolnieniu lekarskim, wykonują jakąkolwiek pracę zarobkową.
