Metoda kasowa jest szczególnym rodzajem uprawnienia przysługującego podatnikowi rozliczającemu podatek VAT w momencie otrzymania lub dokonania zapłaty za towary lub usługi. Nie jest on jednak zobowiązany do stosowania tej metody rozliczenia przez cały okres funkcjonowania działalności gospodarczej. Zdarzyć się może, że podatnik będzie chciał powrócić do zwolnienia z VAT. Jakie konsekwencje na gruncie podatku VAT rodzi przejście z metody kasowej na zwolnienie podmiotowe? Odpowiadamy!
Metoda kasowa – dla kogo?
Prawo do skorzystania z metody kasowej przysługuje czynnemu podatnikowi VAT, który spełnia definicję małego podatnika. Decydując się na korzystanie z rozliczenia metodą kasową, musi on ją zachować przez kolejnych 12 miesięcy. Generalną zasadą rozliczenia kasowego – w odróżnieniu od rozliczenia memoriałowego – jest powstanie obowiązku podatkowego w dacie otrzymania części lub całości zapłaty i analogicznie dla podatku naliczonego, w dacie zapłaty na rzecz kontrahenta (zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o VAT). Wyjątek od powyższej zasady dotyczy transakcji dokonywanych na rzecz podmiotu, który nie jest czynnym podatnikiem VAT, wówczas obowiązek podatkowy powstaje co prawda w dacie wpływu części lub całości należności, ale nie później niż 180. dnia, licząc od daty dokonania dostawy lub wykonania usługi. Podkreślenia wymaga, że metoda kasowa nie znajduje zastosowania do dokonywanych przez małego podatnika dostaw wewnątrzwspólnotowych, importu i eksportu towarów, dostawy towarów poza terytorium kraju oraz importu i eksportu usług.
Zgodnie z art. 2 pkt 25 ustawy o VAT przez małego podatnika rozumie się podatnika:
a) u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro,
b) prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, zarządzającego alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będącego agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu
– jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro,
– przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł.
Mali podatnicy stosujący kasową metodę rozliczania podatku VAT dokumentują transakcje fakturami zawierającymi oznaczenie „metoda kasowa”. Wybór kasowej metody rozliczeń podatku VAT oznacza automatycznie, że podatnik będzie rozliczał VAT w kwartalnych, a nie miesięcznych deklaracjach.
Przykład 1.
Podatnik wystawił dwie faktury sprzedaży za wykonane usługi na kwotę netto: 1000 zł, podatek VAT należny: 230 zł. Pierwsza z faktur została wystawiona na firmę, która dokonała zapłaty w styczniu 2020 r. VAT należny podatnik rozliczy z tytułu tej faktury w deklaracji VAT za I kwartał 2020 r. Druga została wystawiona na osobę fizyczną. VAT należny podatnik rozliczy od niej w momencie zapłaty, nie później niż 180. dnia od wykonania usługi.
Utrata prawa do stosowania metody kasowej
Mały podatnik, który rozlicza podatek VAT metodą kasową, może z metody tej zrezygnować. Rezygnacja jest możliwa – zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy o VAT – nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy, w których trakcie rozliczał się tą metodą, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do końca kwartału, w którym ją stosował.
W myśl art. 21 ust. 4 ustawy o VAT mały podatnik traci prawo do rozliczania podatku metodą kasową, począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym nastąpiło przekroczenie limitu obrotów, przy czym na podstawie art. 99 ust. 5 ustawy o VAT następuje dookreślenie momentu składania deklaracji podatkowych za okresy miesięczne, począwszy od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału:
- w którym przekroczono tę kwotę – jeżeli przekroczenie kwoty nastąpiło w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału, a w przypadku gdy przekroczenie tej kwoty nastąpiło w drugim miesiącu kwartału, deklaracja za pierwszy miesiąc kwartału jest składana w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po drugim miesiącu kwartału;
- następującego po kwartale, w którym przekroczono tę kwotę – jeżeli przekroczenie kwoty nastąpiło w trzecim miesiącu kwartału.
W przypadku utraty prawa do stosowania metody kasowej lub powrotu do zwolnienia podatnik ma obowiązek aktualizacji danych w zakresie podatku VAT na formularzu VAT-R.
Przejście z metody kasowej na zwolnienie podmiotowe, co z niezapłaconymi fakturami?
W sytuacji, gdy podatnik wybiera zwolnienie podmiotowe, tj. rezygnuje z metody kasowej pomimo nieprzekroczenia limitu obrotów przewidzianych dla małego podatnika, pojawia się pytanie, co powinien uczynić w kwestii rozliczenia podatku należnego i naliczonego z tytułu niezapłaconych faktur sprzedaży i zakupu.
U podatnika, który zrezygnował z metody kasowej bądź utracił prawo do jej stosowania, obowiązek podatkowy w stosunku do czynności wykonanych w okresie, kiedy stosowana była ta metoda, powstaje na zasadach określonych w art. 21 ust. 1 ustawy o VAT, czyli:
- z dniem otrzymania całości lub części zapłaty – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika VAT czynnego;
- z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz innego podmiotu, niewymienionego w pkt 1.
W konsekwencji brak konieczności przez podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT składania deklaracji VAT nie zwalnia go z obowiązku uiszczenia podatku należnego od „nierozliczonych” faktur sprzedaży wystawionych w ramach procedury „metoda kasowa”.
Natomiast odliczenie podatku naliczonego w odniesieniu do nabytych przez małego podatnika towarów i usług przed rezygnacją z prawa do metody kasowej czy utratą prawa do jej stosowania i nieodliczonego za ten okres, nastąpi w okresie rozliczeniowym, w którym podatnicy uregulują kontrahentowi całą należność za zakupione towary (usługi). Wynika to literalnie z brzmienia art. 86 ust. 10e ustawy o VAT.
Przykład 2.
Podatnik 1 stycznia 2020 r. stał się podatnikiem zwolnionym podmiotowo z VAT (przychody ze sprzedaży opodatkowanej w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyły 200 000 zł netto). W styczniu podatnik otrzymał zapłatę podatku należnego z tytułu wystawionych przez niego faktur jako podatnik VAT rozliczający się metodę kasową, w wysokości 1150 zł. Równocześnie w styczniu 2020 r. dokonał on zapłaty za nabyte towary i usługi. Kwota podatku VAT z opłaconych faktur podlegająca odliczeniu wyniosła 150 zł. W rezultacie podatnik zobowiązany będzie do wpłaty do urzędu skarbowego kwoty 1000 zł. Zapłata ta będzie dokonana pomimo braku obowiązku złożenia deklaracji VAT.
Reasumując, podatnik rozliczający się metodą kasową korzysta z preferencji rozliczania podatku naliczonego i należnego w momencie otrzymania zapłaty, z wyjątkiem sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. W przypadku wyboru zwolnienia podmiotowego z opodatkowania konieczność rozliczania podatku VAT z okresu rozliczania podatku VAT metodą kasową pozostaje bez zmian. Jedyną zmianą, jaka nastąpi, jest obowiązek zapłaty podatku VAT bez konieczności złożenia deklaracji VAT.
