Prowadzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) należy do zarządu tego podmiotu. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że z umowy spółki wynika co innego. Oprócz trybu odwołania może dojść także do sytuacji, w której członek zarządu postanowi złożyć dymisję. Czy rezygnacja członka zarządu z pełnionej funkcji z własnej woli, wiąże się z określonymi procedurami? Piszemy na ten temat poniżej w artykule.
Rezygnacja członka zarządu – podstawy prawne
Kwestie dotyczące funkcjonowania organów spółki z o.o., w tym postępowanie w zakresie rezygnacji z funkcji członka zarządu, uregulowano w Ustawie z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych, zwanej dalej „ksh”.
Warto podkreślić, że jeszcze kilka lat wstecz przepisy ksh nie zawierały odpowiednich unormowań odnoszących się do wspomnianego aspektu działalności spółki. Sytuacja ta uległa zmianie w 2019 roku po nowelizacji, która uwzględniała potrzebę dokonania uzupełnień w prawie. Wcześniej sędziowie Sądu Najwyższego (SN) podjęli uchwałę, w której określili właściwy sposób postępowania przy składaniu rezygnacji z funkcji członka zarządu. Ostatecznie jednak wskazana nowelizacja ksh ustanowiła zasady obowiązujące w takim przypadku.
Procedura rezygnacji członka zarządu z pełnionej funkcji
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, przepisy ksh od relatywnie krótkiego czasu zawierają postanowienia regulujące zasady składania rezygnacji przez członka zarządu spółki. W poprzednim stanie prawnym ewentualne sporne przypadki podlegały rozstrzygnięciu na drodze sądowej. Zanim jeszcze ustawodawca zdecydował się na niezbędne korekty legislacyjne, pewną stabilizację w odniesieniu do omawianej problematyki przyniosła decyzja poszerzonego składu SN.
Założenia wynikające z treści powyższej uchwały stały się punktem wyjścia do wprowadzenia na stałe do porządku prawnego procedur pozwalających na skuteczną rezygnację członka zarządu z funkcji pełnionej w organie danego podmiotu.
Oczywiście w kontekście omawianej tematyki interesuje nas kwestia rezygnacji członka zarządu.
Niezwykle istotną sprawą jest odesłanie – w razie złożenia rezygnacji przez członka zarządu – do odrębnych przepisów, a mianowicie do Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, dalej jako „kc”.
Oznacza to zatem, że do postępowania związanego z rezygnacją członka zarządu stosuje się posiłkowo zasady określone w art. 746 kc. Przepis ten przewiduje m.in., że przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże, gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę (§ 2). Jednocześnie nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Przykład 1.
Pan Adam jest członkiem zarządu spółki z o.o., w skład którego wchodzą jeszcze 2 osoby. Każdy z członków zarządu ma uprawnienia do reprezentowania spółki samodzielnie. Pan Adam był zmuszony złożyć rezygnację z członkostwa w zarządzie, motywując to trudną sytuacją rodzinną związaną z koniecznością stałej opieki nad członkiem rodziny. Swoją funkcję pełnił odpłatnie, jednak w świetle zaistniałych okoliczności może zrezygnować bez dodatkowych konsekwencji w postaci odszkodowania. Pan Adam miał prawo do rezygnacji w każdym czasie, przy czym u podstaw jego decyzji legły ważne powody.
Może także dojść do sytuacji, w której rezygnacja członka zarządu rodzi negatywne konsekwencje dla spółki, np. wskutek utrudnienia działalności z powodu braku reprezentacji zarządu w wymaganym składzie. Jeżeli członkostwo ma odpłatny charakter, istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania od osoby składającej rezygnację. Będzie to uzasadnione, gdy działanie to nie nastąpiło z ważnych powodów.
Przykład 2.
Pan Gustaw jest członkiem 2-osobowego zarządu spółki z o.o. W umowie spółki jednym z postanowień jest ustalenie, zgodnie z którym działalność podmiotu jest uwarunkowana istnieniem zarządu w pełnym 2-osobowym składzie. Mężczyzna postanowił złożyć rezygnację z członkostwa w zarządzie, mając świadomość w odniesieniu do skutków swojej decyzji. Zdecydował się jednak podtrzymać stanowisko dotyczące odejścia z organu zarządczego, uzasadniając je dość ogólnikowym stwierdzeniem, że czyni to z przyczyn osobistych. Umowa spółki wymaga, dla jej funkcjonowania, zarządu 2-osobowego. Po rezygnacji pana Gustawa warunek ten nie będzie już spełniony. Wskutek tego aktywność spółki zostanie zaburzona a zyski ograniczone. W takich okolicznościach spółka może wystąpić z roszczeniem do rezygnującego o odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści. Pan Gustaw pełni funkcję członka zarządu odpłatnie, a uzasadnienie jego rezygnacji trudno obiektywnie uznać za dokonane z ważnych powodów. W takiej sytuacji dochodzenie odszkodowania przez spółkę można ocenić jako usprawiedliwione.
Do składania oświadczenia woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu spółki stosuje się przepisy art. 61 kc dotyczące składania oświadczeń woli, co zostało także potwierdzone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 lutego 2022 roku (sygn. akt III FSK 4643/21).
Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.
Ponadto oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy zostało wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Szczególny tryb postępowania w przypadku rezygnacji członka zarządu
Szczególną sytuację, polegającą na tym, że po rezygnacji członka zarządu żaden mandat w tym gremium nie będzie obsadzony, regulują zapisy art. 202 § 6 ksh. Zgodnie z tym przepisem – jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników, o którym mowa w art. 233(1) ksh, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Przywołany art. 233(1) ksh obliguje członka zarządu do zwołania zgromadzenia wspólników w opisanym przypadku. W takich okolicznościach nie ma zastosowania przepis stanowiący, że zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd.
Zaproszenie na zgromadzenie wspólników zawiera także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnacja jest skuteczna z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników.
Gdy członek zarządu chce zrezygnować z pełnionej funkcji – podsumowanie
Jeszcze kilka lat wstecz przepisy nie regulowały postępowania, jakie powinno zostać wdrożone w przypadku rezygnacji członka zarządu z pełnionej funkcji. W obecnym stanie prawnym istnieją już odpowiednie unormowania w tym zakresie – przepisy te zawarto w ksh. Wskutek rezygnacji z pełnionej funkcji mandat członka zarządu spółki wygasa. Procedura odejścia z tego stanowiska uwzględnia także odpowiednio regulacje kc dotyczące wypowiedzenia zlecenia przez przyjmującego zlecenie. Może to powodować określone konsekwencje np. w postaci dochodzenia odszkodowania przez spółkę od osoby składającej dymisję, jeśli pełniła funkcję członka zarządu odpłatnie, a rezygnacja z członkostwa w tym organie nastąpiła bez ważnego powodu.
