Agent ubezpieczeniowy otrzymujący prowizje z tytułu pośrednictwa wykonuje w tym przypadku czynność podlegającą pod regulacje ustawy o VAT, ponieważ dochodzi do odpłatnego świadczenia usługi. W związku z tym warto pochylić się nad tym, jak wygląda rozliczenie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego.
Rozliczenie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego na gruncie podatku VAT
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT wolne od podatku są usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.
W świetle powyższego usługi agentów w zakresie czynności pośrednictwa usług ubezpieczeniowych są zwolnione od podatku VAT. Mamy w tym przypadku do czynienia ze zwolnieniem przedmiotowym o charakterze nielimitowanym. Pomimo że jest to usługa zwolniona od podatku, to art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e) ustawy o VAT wskazuje, że dla usług pośrednictwa zwolnionych od podatku VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty. To oznacza, że obowiązek podatkowy został powiązany z datą otrzymania wynagrodzenia, a nie z datą wykonania usługi.
Dokumentowanie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego przy pomocy faktury
Zgodnie z regułą wyrażoną w art. 106b ust. 1 ustawy o VAT przedsiębiorca dokonujący sprzedaży towarów lub usług na rzecz innego przedsiębiorcy zobligowany jest do wystawienia faktury dokumentującej tę czynność.
Jednocześnie, jak podaje art. 106b ust. 2 ustawy o VAT, podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ustawy o VAT.
Ponadto zgodnie z art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT w zakresie czynności zwolniony od podatku podatnik jest obowiązany do wystawienia faktury, jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę, lub otrzymano całość bądź część zapłaty.
Nie jest również naruszeniem przepisów dobrowolne wystawienie faktury przez podatnika zwolnionego z VAT. Podkreślmy, że tak wystawiona faktura (dobrowolnie lub na żądanie klienta) dokumentuje kwotę otrzymanej prowizji i nie zawiera kwoty podatku i stawki ZW.
W tym miejscu warto także zastanowić się, czy wystawiona przez agenta ubezpieczeniowego faktura powinna zawierać adnotację „mechanizm podzielonej płatności”.
W myśl art. 108a ust. 1a ustawy o VAT przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.
Kluczowe zatem staje się przeanalizowanie, czy w opisanym przypadku mamy do czynienia z usługą wymienioną w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Analiza treści załącznika prowadzi do wniosku, że ani usługi ubezpieczeniowe, ani usługi pośrednictwa w tym zakresie nie są wymienione w ww. załączniku, co oznacza, że faktura dokumentująca opisane czynności nie musi zawierać adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”.
Natomiast według art. 106e ust. 1 pkt 16 lit. a ustawy faktura powinna zawierać – w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, w odniesieniu do których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 – wyrazy „metoda kasowa”.
Dodatkowo zgodnie z § 3 pkt 2 rozporządzenia w sprawie wystawiania faktur faktura dokumentująca świadczenie usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7, 37-41 ustawy powinna zawierać:
- datę wystawienia i numer kolejny,
- imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług,
- nazwę usługi,
- kwotę, której dotyczy dokument.
W świetle powyższego, jak wskazuje treść interpretacji Dyrektora KIS z 10 marca 2017 roku (nr 0461-ITPP3.4512.4.2017.1.MD), agent ubezpieczeniowy jest zobowiązany do wystawiania faktur, które powinny zawierać m.in. wyrazy „metoda kasowa”, jeżeli żądanie wystawienia danej faktury zostało zgłoszone przez nabywcę usługi (Towarzystwo) w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym podatnik ją wykonał.
Taki obowiązek obciąża takie podmioty jak podatnik przedmiotowo zwolniony od podatku. Zatem agent ubezpieczeniowy, nie tyle może, ile powinien wystawiać faktury zawierające wyrazy „metoda kasowa”, jeżeli Towarzystwo zgłosiło (zgłosi) takie żądanie w terminie ustawowym.
Przykład 1.
Czy agent ubezpieczeniowy ma obowiązek wystawienia faktury z tytułu wykonanej usługi w pośrednictwie ubezpieczeniowym?
Agent ubezpieczeniowy wykonujący czynności zwolnione od podatku na mocy art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT nie ma ustawowego obowiązku wystawienia faktury. Może to jednak zrobić dobrowolnie lub obligatoryjnie, jeżeli z takim żądaniem wystąpi nabywca usługi. Faktura obejmuje kwotę należności (netto), czyli prowizję oraz adnotację „metoda kasowa”.
Dodajmy, że w opisanym przypadku nie jest właściwe wystawienie rachunku przez agenta ubezpieczeniowego. Jak bowiem wynika z treści art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi. W konsekwencji tam, gdzie pojawia się faktura, nie powinien być wystawiany rachunek.
Rozliczenie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego na podstawie zestawienia prowizyjnego agentów ubezpieczeniowych
Agenci ubezpieczeniowi otrzymują od towarzystw ubezpieczeń zestawienie prowizyjne. Pojawia się zatem pytanie, czy taki dokument może być podstawą księgowania przychodów w KPiR.
W myśl paragrafu 11 rozporządzenia w sprawie KPiR dokumentami dającymi podstawę do ujęcia przychodu w KPiR są faktury, rachunki, dokumenty celne oraz inne dowody stwierdzające fakt dokonania operacji gospodarczej zgodnie z jej rzeczywistym przebiegiem i zawierające co najmniej:
- wiarygodne określenie wystawcy lub wskazanie stron (nazwę i adresy) uczestniczących w operacji gospodarczej, której dowód dotyczy,
- datę wystawienia dowodu oraz datę lub okres dokonania operacji gospodarczej, której dowód dotyczy, z tym że jeżeli data dokonania operacji gospodarczej odpowiada dacie wystawienia dowodu, wystarcza podanie jednej daty,
- przedmiot operacji gospodarczej i jego wartość oraz ilościowe określenie, jeżeli przedmiot operacji jest wymierny w jednostkach naturalnych,
- podpisy osób uprawnionych do prawidłowego udokumentowania operacji gospodarczych
– oznaczone numerem lub w inny sposób umożliwiający powiązanie dowodu z zapisami księgowymi dokonanymi na jego podstawie.
Zestawienie prowizyjne otrzymane od towarzystwa ubezpieczeń nie spełnia ww. wymogów, dlatego dla zapewnienia rzetelności i wiarygodności ksiąg zasadne byłoby, aby agent ubezpieczeniowy wystawił fakturę dokumentującą wykonaną usługę.
Przepisy ustawy o VAT nie stoją na przeszkodzie dobrowolnemu wystawieniu faktury przez podatnika wykonującego usługi zwolnione przedmiotowo od podatku VAT.
