Mechanizm podzielonej płatności to regulacja prawna, która weszła w życie 1 listopada 2019 roku. Celem wprowadzenia tego mechanizmu jest przeciwdziałanie oszustwom podatkowym, a także zwiększenie transparentności transakcji w handlu online. Zgodnie z nowymi przepisami, sprzedawca nie otrzymuje już pełnej kwoty za transakcję, ale tylko jej część, a reszta zostaje zdeponowana na specjalnym rachunku VAT. W artykule omówię szczegółowo działanie mechanizmu podzielonej płatności.
Kogo dotyczy obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności?
Na mocy nowelizacji przepisów w pewnych przypadkach mechanizm podzielonej płatności jest obowiązkowy. Obowiązek ten nie dotyczy jednak wszystkich podatników. W myśl art. 108a ust. 1a–1b ustawy o VAT przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę 15.000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Podatnik obowiązany do wystawienia faktury z dopiskiem „mechanizm podzielonej płatności” musi przyjąć płatność w kwocie należności wynikającej z tego dokumentu z zastosowaniem mechanizmu split payment.
W świetle powyższego przepisu możemy zauważyć, że MPP jest stosowany, jeżeli jednorazowa kwota transakcji przekracza 15 000 zł, dokonywana jest wyłącznie pomiędzy przedsiębiorcami i dodatkowo czynność obejmuje towary lub usługi wymienione w nowym załączniku nr 15 do ustawy VAT.
Jeżeli powyższe warunki zostaną spełnione, zapłata należności odbędzie się w systemie MPP. To oznacza, że kwota netto wpłynie na rachunek rozliczeniowych sprzedawcy, natomiast kwota podatku VAT wpłynie na specjalny rachunek VAT sprzedawcy, służący wyłącznie do rozliczenia z budżetem należności podatkowych. W takiej sytuacji sprzedawca ma obowiązek wystawienia faktury VAT z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”, co wynika z art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy VAT.
Przykład 1.
Podatnik wykonał usługę stolarki budowlanej o wartości 20 000 zł. Usługa ta jest wymieniona w załączniku nr 15, a jej wartość przekracza 15 000 zł. Taka transakcja musi zostać obligatoryjne rozliczona przy pomocy mechanizmu podzielonej płatności. Sprzedawca ma obowiązek wystawienia faktury VAT z odpowiednią adnotacją.
Warto również podkreślić, że obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności ma szerszy zakres stosowania niż mechanizm odwrotnego obciążenia który obowiązywał do końca października 2019 roku.
Rachunek bankowy do rozliczenia MPP
Zgodnie z art. 108e ustawy VAT podatnicy, którzy dokonują dostawy towarów lub świadczą usługi, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy, a także podatnicy, którzy je nabywają, są obowiązani posiadać rachunek rozliczeniowy, o którym mowa w art. 49 ust. 1 pkt 1 – Ustawy Prawo bankowe lub imienny rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, prowadzony w walucie polskiej. Chodzi tu o rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze, a także prowadzone dla nich rachunki VAT.
Obowiązek rozliczenia podatku należnego przy pomocy split payment dotyczy naturalnie czynnych podatników VAT. Dzieje się tak dlatego, że tylko oni są zobowiązani do zapłaty VAT od dokonanej czynności opodatkowanej. Nie zmienia to jednak faktu, że w świetle powyższego przepisu specjalny rachunek rozliczeniowych do płatności VAT musi posiadać również nabywca. Może zatem pojawić się sytuacja, w której podatnik zwolniony z VAT, nabywając towary lub usługi objęte MPP, będzie musiał wcześniej założyć rachunek rozliczeniowy służący do obsługi rachunku VAT.
Sankcje dla kupującego za naruszenie zasad płatności MPP
Wobec nabywcy, który dokonuje płatności za otrzymany towar lub wykonaną usługę z pominięciem zasad mechanizmu podzielonej płatności, przewidziano sankcje podatkowe. Otóż jak stanowi art. 108a ust. 7 ustawy VAT, w przypadku stwierdzenia, że podatnik dokonał płatności z naruszeniem ust. 1a, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie albo przestępstwo skarbowe, nie ustala się dodatkowego zobowiązania podatkowego. Ponadto w myśl art. 108a ust. 8 ww. ustawy przepisu ust. 7 nie stosuje się, jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury, która została zapłacona z naruszeniem ust. 1a.
W celu lepszego zrozumienia treści przedstawionych przepisów przeanalizujmy następujące przykłady.
Przykład 2.
Podatnik nabył elektronikę o wartości 20 000 zł netto od innego przedsiębiorcy. Sprzedawca wystawił fakturę z kwotą podatku należnego wynoszącą 4 600 zł oraz z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”. Nabywca nie uregulował jednak należności na wskazany rachunek bankowy służący do MPP, lecz na prywatny rachunek sprzedawcy. W takiej sytuacji organ podatkowy może ustalić nabywcy do zapłaty dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynoszące 1 380 zł (30%).
Przykład 3.
Podatnik nabył elektronikę o wartości 20 000 zł netto od innego przedsiębiorcy. Sprzedawca wystawił fakturę z kwotą podatku należnego wynoszącą 4600 zł oraz z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”. Nabywca nie uregulował jednak należności na wskazany rachunek bankowy służący do MPP, lecz na prywatny rachunek sprzedawcy. Mimo to sprzedawca otrzymaną w ten sposób kwotę rozliczył za pomocą MPP. W takich okolicznościach nabywca nie poniesienie sankcji podatkowych.
W świetle art. 105a ust. 1–2 ustawy VAT podatnik, o którym mowa w art. 15, na rzecz którego dokonano dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe, w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na jego rzecz. Dzieje się tak, jeżeli w momencie dokonania tej dostawy podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego. Podatnik miał uzasadnione podstawy do tego, aby tak przypuszczać, jeżeli okoliczności towarzyszące tej dostawie towarów lub warunki, na jakich została ona dokonana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie tymi towarami. W szczególności, jeżeli cena za dostarczone podatnikowi towary była bez uzasadnienia ekonomicznego niższa od ich wartości rynkowej.
Przy czym jak wskazuje art. 105a ust. 3 pkt 5 i 6 ustawy VAT, powyższego przepisu nie stosuje się:
do nabycia towarów udokumentowanego fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15.000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej;
do nabycia towarów, za które podatnik dokonał zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.
Trzeba podkreślić, że nowy przepis stanowiący o solidarnej odpowiedzialności dotyczy również transakcji obejmujących wyłącznie towary wymienione w załączniku nr 15 do ustawy. Jednakże solidarna odpowiedzialność kupującego ze sprzedawcą za podatek VAT dotyczy jedynie tych transakcji, których wartość jest niższa niż 15 000 zł. Jeżeli nabywca chce uniknąć tej odpowiedzialności powinien skorzystać z dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności.
Przykład 4.
Podatnik nabył części do samochodu o wartości 5000 zł netto od innego przedsiębiorcy. Choć towar ten jest wymieniony w załączniku nr 15 do ustawy, to jednak nie jest to transakcja objęta obowiązkowym MPP, bowiem jej wartość wynosi poniżej 15 000 zł. Nabywca może w tym przypadku ponieść solidarną odpowiedzialność ze sprzedawcą za podatek należny. Jeżeli chce tej odpowiedzialności uniknąć, powinien skorzystać z dobrowolnej możliwości zapłaty należności za pomocą MPP.
Podsumowując wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności to istotna zmiana w polskim systemie podatkowym, która wpłynęła na wiele przedsiębiorców. Mechanizm podzielonej płatności wymusza na nabywcach dokonywanie wpłat na specjalne rachunki VAT. Pomimo początkowych trudności wdrożeniowych, mechanizm ten staje się stopniowo coraz bardziej akceptowany przez przedsiębiorców i może przyczynić się do poprawy luki w podatku VAT.
