Jakie są skutki naruszenia mechanizmu podzielonej płatności?

Mechanizm podzielonej płatności jest instytucją właściwą dla podatku VAT. W zależności od okoliczności danej transakcji może mieć charakter dobrowolny lub obowiązkowy. W poniższym artykule zastanowimy się, jakie są podatkowe skutki naruszenia mechanizmu podzielonej płatności dla obu stron transakcji.

Na czym polega mechanizmsplit payment podzielonej płatności?

Na wstępie warto przypomnieć, na czym polega mechanizm podzielonej płatności. W tym celu należy sięgnąć do regulacji art. 108a ust. 2 ustawy VAT, który podaje, że zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności polega na tym, że:

1. zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;
2. zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

W konsekwencji dokonana płatność brutto z tytułu odpłatnej dostawy towarów lub odpłatnego świadczenia usługi podlega rozdzieleniu w ten sposób, że wartość netto wynagrodzenia jest kierowana na rachunek rozliczeniowy podatnika, natomiast kwota podatku należnego jest przekazywana na specjalny rachunek VAT służący wyłącznie do regulowania zobowiązania z tytułu podatku od towarów i usług.

Obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności

Jak podaje art. 108a ust. 1 ustawy VAT, podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować mechanizm podzielonej płatności.

W tym zakresie zwraca uwagę, że przepis posługuje się sformułowaniem „mogą”, co oznacza, że w tym przypadku zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności jest fakultatywne i podatnik otrzymujący fakturę może, ale nie musi regulować należności w ten sposób.

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że nie w każdym przypadku mechanizm podzielonej płatności jest dobrowolny.

W świetle art. 108a ust. 1a ustawy VAT przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.

W rezultacie, gdy powyższe warunki są spełnione, to stosowanie mechanizmu podzielonej płatności staje się obowiązkiem, z którego naruszeniem wiążą się określone konsekwencje podatkowe.

Skutki naruszenia mechanizmu podzielonej płatności

W przypadku obligatoryjnego mechanizmu podzielonej płatności faktura wystawiona przez sprzedawcę zawiera wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”.

Dodatkowo przepisy wskazują, że podatnik obowiązany do wystawienia faktury, o której mowa w art. 106e ust. 1 pkt 18a, musi przyjąć płatność kwoty należności wynikającej z tej faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

Mając na myśli skutki naruszenia mechanizmu podzielonej płatności, w pierwszej kolejności należy odnieść się do przepisów stanowiących o skutkach błędnego wystawienia faktury, tzn. bez adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”.

Jak stanowi art. 106e ust. 12 ustawy VAT, w przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę z bez adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy, wykazanej na tej fakturze. 

Brzmienie tak skonstruowanego przepisu wskazuje, że podatnik ponosi odpowiedzialność podatkową za naruszenie mechanizmu podzielonej płatności w postaci konieczności zapłaty dodatkowego zobowiązania podatkowego w ramach podatku VAT.

Od powyższej odpowiedzialności przewidziano dwa wyjątki.

Po pierwsze dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe.

Po drugie dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się, jeżeli zapłata kwoty odpowiadającej kwocie podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy, wykazanej na fakturze, została dokonana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. W tym przypadku, nawet jeżeli sprzedawca nie umieści na fakturze adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”, a wynagrodzenie mimo to zostanie zapłacone z zastosowanie tej procedury, to sprzedawca nie poniesienie odpowiedzialności podatkowej z tego tytułu.

Konsekwencje naruszenia mechanizmu podzielonej płatności dla nabywcy towarów i usług

Należy pamiętać, że nie tylko sprzedawca, lecz także nabywca może ponosić skutki naruszenia mechanizmu podzielonej płatności, czyli odpowiedzialność za niezastosowanie się do obligatoryjnego mechanizmu podzielonej płatności.

W tym zakresie wskażmy na treść art. 108a ust. 7 ustawy VAT, który to jednoznacznie wskazuje, że w przypadku stwierdzenia, że podatnik dokonał płatności z naruszeniem MPP, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność. 

Analogicznie zatem jak w przypadku sprzedawcy również i nabywca jest narażony na dodatkowe zobowiązanie podatkowe, w sytuacji gdy nie dokonał płatności z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.

Również wtedy przewidziano dwa wyjątki, których wystąpienie powoduje, że dodatkowe zobowiązanie podatkowe nie powstaje. Będzie tak w sytuacji, gdy:

• osoba fizyczna za ten sam czyn ponosi odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe;
• dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury, która została zapłacona z naruszeniem MPP.

Przechodząc do podsumowania, możemy zatem wskazać, że skutki naruszenia mechanizmu podzielonej płatności mogą dotyczyć obu stron transakcji, a więc zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy. Ustawa VAT przewiduje pewne wyjątki w tym zakresie, o czym warto pamiętać.