Aktualnie obowiązujące przepisy ustaw podatkowych wprowadzają nowe limity transakcji dokonywanych pomiędzy przedsiębiorcami za pośrednictwem rachunku bankowego. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym przedsiębiorcy mieli obowiązek dokonywania płatności poprzez przelew bankowy, gdy ich wartość wynosiła ponad 15 000 euro. Od 1 stycznia 2017 r. limit został zmniejszony do kwoty 15 000 zł. W świetle nowych przepisów warto rozważyć, jakie skutki podatkowe wywołają transakcje gotówkowe przekraczające 15000 zł.
Transakcje gotówkowe przekraczające 15000 zł - nowe przepisy i przypadki faktyczne
Zgodnie z treścią art. 22p ust. 1 ustawy PIT oraz art. 15d ustawy CIT podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584, z późn. zm.) została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
W myśl art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1829), w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
-
stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
-
jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
Nowe przepisy dotyczą wyłącznie regulowania zobowiązania w formie zapłaty. Nie znajdują one natomiast zastosowania do innych form regulowania (wygasania) zobowiązań, które ze swojej istoty nie mają charakteru płatności i nie są związane z rachunkiem płatniczym (np. kompensata).
W kontekście powyższego, zgodnie z brzmieniem nowych przepisów wyłączono możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej kwota płatności dotycząca transakcji określonej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
Trzeba jednak mieć na uwadze, że konstrukcja przepisów nie wyłącza z kosztów jedynie nadwyżki płatności ponad wartość 15 000 zł, lecz każdą płatność dokonaną z pominięciem rachunku bankowego, jeżeli są wykonywane transakcje gotówkowe przekraczające 15000 zł.
Transakcje gotówkowe na przykładach
Przykład 1.
Przedsiębiorcy zawarli umowę sprzedaży samochodu. Wartość pojazdu wyceniono na 20 000 zł. Płatności za towar dokonano wyłącznie gotówką. W rezultacie nabywca do kosztów uzyskania przychodów nie może zaliczyć wartości nabytego towaru (a nie jedynie nadwyżki ponad 15 000 zł), płatności dokonano bowiem z pominięciem rachunku bankowego.
Dodatkowo należy zaznaczyć, że konstrukcje przepisów podatkowych umożliwiają zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów kwot należności jeszcze niezapłaconych. W przypadku gdy późniejsza płatność dokonana zostanie bez pośrednictwa rachunku płatniczego, podatnicy są zobligowani do:
-
zmniejszania kosztów uzyskania przychodów albo
-
zwiększania przychodów - w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów
– w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego.
Przykład 2.
Podatnik zakupił w kwietniu towar o wartości 18 000 zł. Strony ustaliły, że płatność za towary nastąpi w maju. Wartość towaru podatnik ujął w koszty podatkowe w kwietniu. Zgodnie z umową zapłacił całą kwotę należności w maju, lecz w formie gotówkowej. W konsekwencji podatnik jest zobowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów w maju o kwotę 18 000 zł.
Przykład 3.
Podatnik zakupił w kwietniu towar o wartości 18 000 zł. Strony ustaliły, że płatność za towary nastąpi w maju. Wartość towaru podatnik ujął w koszty podatkowe w kwietniu. Zgodnie z umową zapłacił całą kwotę należności w maju, lecz w formie gotówkowej. W maju podatnik nie wygenerował żadnych innych kosztów uzyskania przychodów. W rezultacie podatnik jest zobowiązany do zwiększenia przychodów w tym miesiącu o kwotę 18 000 zł.
Ciekawym przypadkiem wartym rozpatrzenia może być sytuacja, w której nabywca pierwotnie ureguluje płatność w całości za pomocą gotówki, następnie sprzedawca zwróci gotówkę, a nabywca zgodnie z przepisami prawa dokona płatności za pomocą rachunku bankowego. Zmiana formy płatności za należności i dokonanie jej zgodnie z przepisami prawa nie może wyłączać możliwości ujęcia wartości transakcji w kosztach podatkowych. Wskazać należy, że żaden przepis ustawy nie zabrania podatnikom dokonania korekty pierwotnej płatności.
Przykład 4.
Podatnik zakupił maszynę budowlaną o wartości 50 000 zł. Płatności za transakcję dokonano w całości gotówką. Podatnik zauważył swój błąd i poprosił kontrahenta o zwrot gotówki. Następnie całość należności podatnik wpłacił za pośrednictwem rachunku bankowego. Jeżeli podatnik poprawił swój błąd, nie ma żadnych przeciwwskazań, aby dokonaną płatność zaliczyć w całości do kosztów uzyskania przychodów.
