Ulga rehabilitacyjna - co warto o niej wiedzieć?

Ulga rehabilitacyjna powstała dla podatników, którzy ponieśli wydatki na cele rehabilitacyjne bądź związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. W artykule omawiamy m.in. kto może skorzystać z ulgi, jakie wydatki pod nią podlegają oraz jak ją odliczyć w zeznaniu rocznym?

Kto może skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej?

Skorzystanie z tej ulgi dostępne jest dla konkretnej grupy podatników, a mianowicie dla:

• osób niepełnosprawnych,

• osób, które mają na utrzymaniu osobę niepełnosprawną

– które poniosły wydatki na rehabilitację lub wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych i prawidłowo je udokumentowały. 

Zgodnie z art. 26 ust. 7d ustawy o PIT, aby skorzystać z ulgi, ważne jest, aby posiadać:

• orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w odrębnych przepisach lub

• decyzję, która przyznaje rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, lub

• orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów, lub

• orzeczenie o niepełnosprawności, wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów, które obowiązywały do 31 sierpnia 1997 roku.

Do limitu 15 010,56 zł, o którym mowa powyżej, nie zalicza się:

• zasiłku pielęgnacyjnego;

• świadczenia uzupełniającego otrzymanego na podstawie przepisów o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji;

• dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów;

• alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w ustawie PIT.

Jakie wydatki objęte są ulgą rehabilitacyjną i ile można odliczyć?

Ulga rehabilitacyjna może być zastosowana wyłącznie w stosunku do konkretnych rodzajów wydatków które zostały wymienione w art. 26 ust. 7a ustawy o PIT. Podzielić je można na wydatki:

• nielimitowane – od których jest możliwość odliczenia pełnej kwoty poniesionego wydatku;

• limitowane – od których jest możliwość odliczenia limitowanej kwoty poniesionego wydatku (występuje limit „górny” i „dolny”).  

W ramach wydatków nielimitowanych podatnik może odliczyć koszty na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności;

• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności;

• zakup, naprawę lub najem wyrobów medycznych, które są wymienione w wykazie wyrobów medycznych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych i wyposażenia, które umożliwia ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem (uwaga: w ramach nielimitowanych wydatków nie można odliczyć wydatków na pieluchomajtki, pieluchy anatomiczne, chłonne majtki, podkłady i wkłady anatomiczne);

• zakup, naprawę lub najem indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, oraz wyposażenia umożliwiającego ich używanie zgodnie z przewidzianym zastosowaniem, niewymienionych w wykazie wyrobów medycznych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;

• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb, które wynikają z niepełnosprawności;

• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;

• odpłatność za pobyt w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;

• odpłatność za pobyt opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci niepełnosprawnych do lat 16, który przebywa z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym, w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego lub zakładzie rehabilitacji leczniczej;

• odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne lub leczniczo-rehabilitacyjne;

• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa;

• opłacenie tłumacza języka migowego;

• kolonie oraz obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, a także dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia;

• odpłatny przewóz:

• osoby niepełnosprawnej – karetką transportu sanitarnego,

• osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 – również innymi środkami transportu niż karetka transportu sanitarnego;

• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

• na turnusie rehabilitacyjnym,

• w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym,

• na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia,

• opiekuna osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I grupy inwalidztwa lub dzieci niepełnosprawnych do lat 16, który przebywa z osobą niepełnosprawną na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, lub zakładzie rehabilitacji leczniczej.

W ramach wydatków limitowanych podatnik może odliczyć koszty na:

• zakup leków, o których mowa w ustawie – Prawo farmaceutyczne, jeżeli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować stale lub czasowo te leki. W tym przypadku odliczeniu podlegają wydatki w wysokości różnicy pomiędzy wydatkami faktycznie poniesionymi w danym miesiącu a kwotą 100 zł;

• zakup pieluchomajtek, pieluch anatomicznych, chłonnych majtek, podkładów, wkładów anatomicznych – maksymalna kwota odliczenia wynosi 2 280 zł;

• opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa – maksymalna kwota odliczenia wynosi 2 280 zł;

• utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj. odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2 280 zł;

• używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16. roku życia – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2 280 zł.

Przykłady z życia dotyczące odliczenia  ulgi rehabilitacyjnej

Przykład 1.

Pani Nikola w 2022 roku otrzymała fakturę na kwotę 1 500 zł za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym. Jaką kwotę będzie mogła odliczyć w ramach ulgi?

Pani Nikola będzie mogła odliczyć pełną kwotę ulgi, tj. 1 500 zł, ponieważ jest to wydatek nielimitowany.

Przykład 2. 

Pan Marcin w 2022 roku wydał na leki:

• 100 zł – w maju;

• 200 zł – w lipcu;

• 70 zł – w sierpniu;

• 120 zł – w październiku.

Jaką kwotę będzie mógł odliczyć w zeznaniu rocznym?

Pan Marcin będzie mógł odliczyć kwotę 120 zł, która stanowi sumę nadwyżek pomiędzy wydatkami z danego miesiąca a 100 zł.

Przykład 3.

Pani Agnieszka posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydane przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Podatniczka posiada samochód osobowy, który wykorzystuje m.in. na dojazdy na turnusy rehabilitacyjne (bezpośrednie zalecenie od lekarza). Poza tym również regularnie brała udział w wizytach rehabilitacyjnych (bezpośrednie zalecenie od lekarza). W związku z tym ponosiła koszty utrzymania samochodu, który wykorzystywała do dojazdów na turnusy oraz wizyty, m.in. obowiązkowe ubezpieczenie OC, naprawa auta z wymianą niezbędnych części, które się zużywają (amortyzatorów, tarcz i klocków hamulcowych, filtrów oleju i powietrza, płynu hamulcowego, wymiany opon), czy sprawdzenie stanu technicznego samochodu. Na każdy wydatek związany z pojazdem ma imienne dokumenty i łącznie poniosła koszt w 2022 rok w kwocie 5 000 zł. Czy powyższe koszty będą stanowić wydatki związane możliwe do odliczenia od dochodu w zeznaniu rocznym w ramach ulgi rehabilitacyjnej? W jakiej kwocie pani Agnieszka będzie mogła dokonać odliczenia?

W przedstawionej sytuacji ma ona prawo do odliczenia ulgi rehabilitacyjnej od dochodu do limitu 2 280 zł. Warunkiem odliczenia jest brak dofinansowania poniesionych kosztów ze środków PFRON ani z żadnego innego funduszu. Nadwyżka poniesionych kosztów nad limit nie podlega odliczeniu.

Przykład 4.

Pani Mariola ma niepełnosprawną córkę z orzeczeniem w stopniu umiarkowanym. Córka pani Marioli jest niepełnoletnia i nie osiąga żadnych dochodów. Choruje ona na cukrzycę insulinozależną typu 1. Pani Mariola w związku z chorobą córki musiała w 2022 roku dokonać wymianu sprzętu – pompy insulinowej oraz systemu do ciągłego monitorowania glikemii (ma imienne dokumenty za zakup). Poniosła ona koszt w kwocie 15 000 zł. Czy zakup powyższego osprzętu będzie podlegało odliczeniu od dochodu w zeznaniu rocznym w ramach ulgi rehabilitacyjnej? W jakiej kwocie pani Mariola będzie mogła dokonać odliczenia?

Jako że wymieniony sprzęt i system spełnia definicję wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, pani Mariola będzie mogła dokonać odliczenia poniesionych wydatków w ramach ulgi. Wydatki te kwalifikują się jako nielimitowane, więc odliczyć będzie mogła pełną wartość poniesionych kosztów, tj. 15 000 zł. 

Przykład 5.

Pan Stanisław choruje m.in. na niewydolność nerek i nadciśnienie tętnicze. Posiada orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności o znacznym stopniu niepełnosprawności. W 2022 roku poniósł on koszty związane z adaptacją jednego z pomieszczeń na łazienkę. Było  to niezbędne do prawidłowego funkcjonowania podatnika. Pan Stanisław chciałby odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej poniesione wydatki związane z adaptacją pomieszczenia na łazienkę – muszli, deski, spłuczki, stelażu, wanny, zlewu, baterii, płytek ceramicznych, rur, kleju do płytek, fug, lustra.

W przypadku tego typu wydatków należy w pierwszej kolejności określić, czy poniesione wydatki służą przede wszystkim potrzebom związanym z niepełnosprawnością podatnika. Koszt przekształcenia przez podatnika pokoju w łazienkę wraz z zakupionymi przedmiotami, o których mowa powyżej, można zaliczyć do kosztów rehabilitacji, o ile faktycznie stanowi on koszt adaptacji i wyposażenia niezbędny do dostosowania się do niepełnosprawności podatnika. Z drugiej strony zakup lusterka nie może być wliczony w koszt rehabilitacji, ponieważ trudno znaleźć ścisły związek między nim a niepełnosprawnością podatnika.

Przykład 6.

Pani Ewelina i pan Piotr są małżeństwem. Pani Ewelina jest niepełnosprawna i posiada potwierdzający to stosowny dokument. Pojazd wykorzystywany przez nią do dojazdów na rehabilitację stanowi współwłasność małżonków, a faktury za jego wykorzystywanie wystawiane są na obydwojga małżonków. Z uwagi na niepełnosprawność pani Eweliny kierowcą pojazdu jest jej mąż. Jednym z wydatków ponoszonych na utrzymanie pojazdu jest polisa ubezpieczeniowa wystawiona tylko na pana Piotra. Kto może odliczyć koszty użytkowania samochodu?

Odliczenia ulgi rehabilitacyjnej dokonuje pani Ewelina, ze względu na to, że to ona posiada orzeczenie o niepełnosprawności i tym samym ona spełnia ustawowe warunki związane z ulgą.

Sposób odliczenia ulgi rehabilitacyjnej

Ulgę rehabilitacyjną podatnik może odliczyć od:

• dochodu, który jest opodatkowany według skali podatkowej, albo

• przychodu, który jest opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Ulgę rehabilitacyjną można odliczyć dopiero w zeznaniu rocznym:

• PIT-37 – formularz składany przez osobę fizyczną, której dochody opodatkowane są skalą podatkową;

• PIT-36 – formularz składany przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą opodatkowaną skalą podatkową;

• PIT-28 – formularz składany przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Wysokość wydatków ustala się na podstawie dokumentów, które potwierdzają ich poniesienie. Może to być np. faktura, rachunek, dowód wpłaty na poczcie lub potwierdzenie przelewu bankowego, o ile wynika z nich, kto, kiedy, komu, ile oraz za co zapłacił. Wydatki mogą być ponoszone w Polsce oraz za granicą. W przypadku wydatków poniesionych za granicą, w sytuacji gdy były one poniesione w walucie obcej, przeliczenia należy dokonać na polskie złote za pomocą średniego kurs Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Zgodnie z art. 26 ust. 7c ustawy o PIT podatnik nie ma obowiązku dokumentowania wydatków limitowanych na:

• opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa;

• utrzymanie psa asystującego;

• używanie samochodu osobowego

– przy czym podatnik będzie miał obowiązek na żądanie organów podatkowych przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia. W szczególności może występować obowiązek:

• wskazania z imienia i nazwiska osoby, której podatnik zapłacił za to, że była przewodnikiem;

• okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego.

Jak dokonać odliczenia ulgi rehabilitacyjnej w zeznaniu rocznym?

Ulgę można odliczyć w rocznym zeznaniu podatkowym za 2022 rok – PIT-37, PIT-36 albo PIT-28. Kwotę odliczenia wykazuje się w załączniku PIT/O w pozycji 27 (jeśli występujemy jako podatnik) lub pozycji 28 (jeśli występujemy jako małżonek).