Ulgi w składce zdrowotnej emeryta i rencisty prowadzącego firmę

Wykonywanie działalności gospodarczej stanowi tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego. Jednakże w sytuacji, gdy działalność prowadzona jest przez osobę mającą ustalone prawo do emerytury czy renty, możliwe jest zastosowanie ulgi w składce zdrowotnej. Odbywa się to przy założeniu spełnienia warunków, które omówimy poniżej.

Zwolnienie od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne

Obowiązek opłacania ubezpieczenia zdrowotnego obejmuje osoby prowadzące działalność pozarolniczą lub osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców.

Jednocześnie, jak stanowi art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, w przypadku gdy osoba ta:

1. uzyskuje dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub
2. opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Zgodnie z art. 82 ust. 8 cyt. wyżej ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą lub osoby z nią współpracującej nie jest opłacana, jeżeli:

• osoba ta ma ustalone prawo do emerytury lub renty i pobiera świadczenie emerytalne lub rentowe w miesięcznej wysokości nieprzekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia (od 1 lipca 2023 roku: 3 600,00 zł);
• uzyskiwane dodatkowe przychody z tego tytułu nie przekraczają miesięcznie wysokości 50% kwoty najniższej emerytury (połowa kwoty 1588,44 zł) lub opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Wskazany wyżej przepis ma zastosowanie do osoby, która faktycznie otrzymuje świadczenie emerytalne lub rentowe. Założeniem tego przepisu było zwolnienie z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne, osób pobierających niskie świadczenia emerytalno-rentowe, jeżeli prowadzą równolegle pozarolniczą działalność gospodarczą, z której uzyskują niewielkie przychody.

W interpretacji ZUS z 13 października 2015 roku (nr WPI/200000/43/1141/2015) czytamy:

„Wnioskodawczyni rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Pobiera również rentę rodzinną po zmarłym mężu. Kwota świadczenia nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia, tj. kwoty 1750,00 zł (wysokości minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w 2015 roku). Jako formę opodatkowania wybrała zasady ogólne, podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Uwzględniając stan faktyczny przedstawiony we wniosku oraz jeśli osiągnięty w danym miesiącu przychód z prowadzonej działalności gospodarczej nie przekroczy 50% kwoty najniższej emerytury, zostaną spełnione przesłanki wynikające z art. 82 ust. 8 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”.

Przykład 1.

Osoba fizyczna pobierająca emeryturę w wysokości 2 500,00 zł prowadzi działalność gospodarczą w niewielkim zakresie. Miesięczne przychody nie przekraczają 600,00 zł.

Czy emeryt prowadzący działalność gospodarczą musi opłacać składkę zdrowotną z działalności gospodarczej?

W konsekwencji skoro:

1. kwota emerytury jest niższa niż minimalne wynagrodzenie (3 600,00 zł) oraz
2. miesięczny przychód z działalności jest niższy niż 50% kwoty minimalnej emerytury (794,22 zł)

– to osoba fizyczna może skorzystać ze zwolnienia od obowiązku opłacania składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W zakresie drugiego warunki inną możliwością jest prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie karty podatkowej.

W przypadku takiej formy opodatkowania wysokość podatku dochodowego dla podatników prowadzących działalność gospodarczą ustala się według stawek miesięcznych określonych w tabeli stanowiącej załącznik do ustawy o zryczałtowanych formach opodatkowania.

Naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok podatkowy. 

W konsekwencji w przypadku karty podatkowej przedsiębiorca nie ustala miesięcznych przychodów z działalności gospodarczej. Taki podatnik zwolniony jest z obowiązku prowadzenia ewidencji oraz składania deklaracji podatkowych, ponieważ kwota podatku wynika z decyzji naczelnika urzędu skarbowego.

Trzeba jednak mieć na względzie, że zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym podatnicy prowadzący działalność gospodarczą podlegają opodatkowaniu w formie karty podatkowej, jeżeli kontynuują stosowanie opodatkowania w tej formie po 31 grudnia 2021 roku oraz nie zrezygnowali z opodatkowania w tej formie po 31 grudnia 2021 roku i nie utracili prawa do opodatkowania w tej formie po tym dniu.

W świetle powyższego wybór karty podatkowej jako formy opodatkowania był możliwy jedynie do końca 2021 roku.

Inne ulgi w składce zdrowotnej wynikające z ustawy

Końcowo warto wskazać, że ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przewiduje również inne ulgi w zakresie opłacania składki zdrowotnej przez przedsiębiorcę.

Tytułem przykładu przywołajmy treść art. 82 ust. 9 ustawy, gdzie wskazano, że składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego z pozarolniczej działalności gospodarcze w przypadku, gdy osoba ta:

1. uzyskuje przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub
2. opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

W powyższym przypadku nie ma zatem znaczenia wysokość uzyskiwanej emerytury. Istotne jest natomiast to, jaka jest miesięczna kwota przychodu z tejże działalności. Zaznaczyć należy, że brak obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne przysługuje wyłącznie przez okres posiadania orzeczenia o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, pod warunkiem uzyskiwania przychodów z działalności w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty najniższej emerytury.

W sytuacji uzyskiwania przez osobę o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności przychodów z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury nie powstanie obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Tak stanowi też pismo ZUS z 25 czerwca 2014 roku (nr WPI/200000/43/758/2014).

W świetle powyższego przy założeniu spełnienia warunków ustawowych emeryt/rencista wykonujący działalność gospodarczą może skorzystać ze zwolnienia od obowiązku opłacania składki zdrowotnej. Trzeba jednak mieć na uwadze, że ulga dotyczy działalności gospodarczej prowadzonej w niewielkim zakresie, gdzie miesięczne przychody z tego tytułu są niewielkie.