Praca na gospodarstwie rolnym nie jest prosta, szczególnie jeśli mówimy o wielohektarowych uprawach owoców i warzyw. W takiej sytuacji rolnicy korzystają zarówno z pomocy maszyn, jak i sezonowych pracowników. W tym przypadku może zostać podpisana umowa o pomocy przy zbiorach – na czym ona dokładnie polega i jakie podstawowe elementy powinny się w niej znaleźć?
Czym jest umowa o pomocy przy zbiorach?
Jak wskazuje na to sama nazwa, umowa o pomocy przy zbiorach jest zobowiązaniem cywilnoprawnym, którego przedmiotem jest świadczenie wsparcia rolnikowi podczas sezonowych zbiorów warzyw i owoców. Największa liczba takich zobowiązań powstaje w okresie letnim i jesiennym, kiedy to gospodarstwa produkują najwięcej roślin przeznaczonych do spożycia. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby umowy o pomocy przy zbiorach były zawierane w ciągu całego roku, także w okresie zimowym i wiosennym, zależy to jednak od specyfiki danych upraw i potrzeb samego rolnika.
Umowa o pomocy przy zbiorach jest umową nazwaną, choć jej regulacji nie odnajdziemy w przepisach Kodeksu cywilnego, lecz w Ustawie z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z treścią art. 91a powyższego aktu prawnego przez umowę o pomocy przy zbiorach pomocnik rolnika zobowiązuje się do świadczenia pomocy przy zbiorach produktów rolnych, a także pozostałych ziół i roślin zielarskich w określonym miejscu w gospodarstwie rolnika i przez określony czas, a rolnik do zapłaty umówionego wynagrodzenia za świadczoną pomoc. Pomoc przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich obejmuje następujące czynności:
- zbieranie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich;
- usuwanie zbędnych części roślin;
- klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich, lub wykonywanie innych czynności mających na celu przygotowanie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich do transportu, przechowywania lub sprzedaży lub związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.
Inne niż wymienione w ustawie czynności wykonywane w gospodarstwie rolnym nie mogą być objęte umową o pomocy przy zbiorach. Świadczenie pomocy przy zbiorach, w ramach zawartej umowy o pomocy przy zbiorach, może dotyczyć jedynie określonej ustawowo grupy produktów rolnych – znajdziemy je w obszernej tabeli na stronie KRUS: Wykaz produktów rolnych, przy zbiorze których świadczona przez pomocnika pomoc może być wykonywana na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach.
W umowie o pomocy przy zbiorach określa się zakres czynności wykonywanych na podstawie tej umowy przez pomocnika rolnika oraz dzień rozpoczęcia świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, jeżeli jest on inny niż dzień zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach. Warto w tym miejscu podkreślić, że wykonywanie czynności na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach nie stanowi zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy.
Forma i treść umowy o pomocy przy zbiorach
Umowę o pomocy przy zbiorach zawiera się na piśmie przed rozpoczęciem świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich. Pomocnik rolnika przed zawarciem umowy o pomocy przy zbiorach składa oświadczenie o liczbie dni w danym roku kalendarzowym, przez jakie świadczył pomoc przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, na podstawie umów o pomocy przy zbiorach zawartych z innymi rolnikami.
Łączny czas świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich na podstawie umów o pomocy przy zbiorach zawartych przez jednego pomocnika rolnika nie może przekroczyć 180 dni w roku kalendarzowym. Każdej ze stron umowy o pomocy przy zbiorach przysługuje prawo jej wypowiedzenia. Ulega ona rozwiązaniu z upływem dnia, w którym została wypowiedziana, chyba że strony postanowiły w niej inaczej.
Podstawowymi elementami, które powinny znaleźć się w każdej umowie o pomocy przy zbiorach, są:
- określenie stron umowy – rolnika oraz pracownika, który będzie pomagał przy zbiorach;
- oznaczenie czasu trwania umowy – nie może ona zostać zawarta na czas nieokreślony;
- oznaczenie miejsca wykonywania umowy oraz dokładnych obowiązków pomocnika – chodzi tutaj głównie o opisanie rodzaju zbieranych owoców, warzyw lub innych roślin gospodarskich;
- opisanie obowiązków stron umowy – rolnik jest obowiązany do zapewnienia pomocnikowi rolnika odpowiednich narzędzi niezbędnych do świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich. Pomocnik rolnika jest obowiązany do osobistego świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich;
- wskazanie wynagrodzenia należnego pomocnikowi;
- opisanie możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy za wypowiedzeniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia przez każdą ze stron zobowiązania;
- podpis rolnika oraz pomocnika.
Umowa o pomocy przy zbiorach a KRUS
Mimo że umowa o pomocy przy zbiorach nie może być traktowana jako podstawa nawiązania stosunku pracy, rolnik decydujący się na wynajęcie pomocnika musi dokonać jego zgłoszenia do KRUS w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy, lecz nie później niż przed upływem okresu, na który zawarta została ta umowa. To jednak niejedyny obowiązek – rolnicy muszą bowiem opłacić składkę do KRUS za taką osobę – w maju i czerwcu 2021 roku wynosiła ona dokładnie 170 zł ubezpieczenia zdrowotnego oraz 42 zł ubezpieczenia wypadkowego za miesiąc.
Czy rolnik może odmówić zgłoszenia pomocnika do ubezpieczeń w KRUS? Nie, ponieważ taki jest jego ustawowy obowiązek. Brak ubezpieczenia społecznego jest również bardzo ryzykowny dla samego pomocnika – prace przy zbiorach charakteryzują się ryzykiem utraty zdrowia. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji, a pomocnik nie był ubezpieczony, pozbawia go to prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnika, a także prawa do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego w okresie wykonywania pomocy przy zbiorach. Jeśli pomocnik posiada ważną umowę z rolnikiem, lecz nie został on zgłoszony do KRUS, może samodzielnie poinformować Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o tym fakcie – organ dokona wszczęcia odpowiedniego postępowania administracyjnego i przymusi rolnika do opłacenia stosownej składki ubezpieczeniowej.
Pomocnika do ubezpieczeń w KRUS może zgłosić rolnik, który:
- sam podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników;
- podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu czy też posiada ustalone prawo do emerytury lub renty bądź prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
- nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, a nawet nie figuruje w ewidencji KRUS.
Pamiętajmy, że rolnik obowiązkowo musi prowadzić działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym na własny rachunek.
Zgłoszenie pomocnika przy zbiorach do ubezpieczeń w KRUS dokonywane jest poprzez złożenie prawidłowo wypełnionego formularza, w którym umieszczone są:
- zgłoszenie do ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz do ubezpieczenia zdrowotnego pomocnika(-ków) w okresie świadczenia pomocy na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach, zawierający pola do wprowadzenia danych zgłaszającego rolnika;
- załącznik do Zgłoszenia zawierający pola do wprowadzenia danych zgłaszanych pomocników – liczbę i dane pomocników.
Formularze powinny zostać złożone na drukach KRUS UD-89a/2021_02 (Zgłoszenie do ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz do ubezpieczenia zdrowotnego pomocnika/ów w okresie świadczenia pomocy na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach) oraz KRUS UD-89b/2021_02 (Załącznik do Zgłoszenia).
Rolnik ma obowiązek opłacenia w terminie do 15. dnia następnego miesiąca składki zarówno na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie, jak i na ubezpieczenie zdrowotne za pomocnika za dany miesiąc.
Podsumowanie
Umowa o pomocy przy zbiorach należy do kategorii nazwanych umów cywilnoprawnych, której regulacja znajduje się w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie stanowi ona podstawy nawiązania stosunku pracy, jednak rolnik ma obowiązek zgłosić zatrudnianego pomocnika do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w KRUS. Należy tego dokonać w terminie 7 dni od dnia zawarcia stosownej umowy. Każda umowa o pomoc przy zbiorach jest umową terminową, tzn. nie może być zawarta na czas nieokreślony.
