W art. 43 Ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa VAT) zawarto dość obszerny katalog czynności, wobec których ustawodawca zastosował zwolnienie z opodatkowania. Wśród nich można wymienić usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów albo pożyczek. Niniejszy artykuł ma za zadanie przedstawić założenia, które uprawniają do korzystania ze zwolnienia na gruncie VAT.
Czym jest pośrednictwo?
W przepisach ustawy o VAT nie zawarto legalnej definicji “pośrednictwa”. Jednakże to określenie pojawia się w przepisach, które dotyczą zwolnienia od tego podatku. Zgodnie z brzmieniem art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT zwolnione od podatku są usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.
Z kolei definicja słownikowa “pośrednictwa” wskazuje, że jest to działalność osoby trzeciej mająca na celu porozumienie się miedzy stronami lub załatwienie jakichś spraw dotyczących obu stron a także kojarzenie kontrahentów w transakcjach handlowych oraz umożliwianie kontaktu uczestnikom rynku pracy.
Pośrednictwo a orzecznictwo
Usługi pośrednictwa zostały szeroko omówione w orzecznictwie sądów polskich oraz przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE), który bada zgodność m.in. implementacji dyrektyw unijnych do krajowego porządku prawnego.
W wyroku TSUE z dnia 21 czerwca 2007 r, sygn. akt C-453/05 w sprawie Volker Ludwig przeciwko Finanzamt Luckenwalde stwierdzono, że : “(...) pośrednictwo stanowi usługę świadczoną na rzecz strony umowy, za którą wypłaca ona wynagrodzenie jako za odrębną działalność pośrednictwa. W tym kontekście celem takiej działalności jest uczynić wszystko co niezbędne, by dwie strony zawarły umowę, przy czym pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy (...). Natomiast nie ma miejsca działalność polegająca na pośrednictwie, jeśli jedna ze stron umowy zleca podwykonawcy część czynności faktycznych związanych z umową".
Z kolei w wyroku TSUE z dnia 13 grudnia 2001 r., sygn. akt C-235/00, w sprawie Commissioners of Customs & Excise przeciwko CSC Financial Servises Ltd. orzeczono, że ze świadczeniem usług pośrednictwa mamy do czynienia w przypadku przedsiębiorcy, który nie jest żadną ze stron umowy, która dotyczy produktu finansowego. Pośrednictwo stanowi niejako mediację, a jego celem jest czynienie wszystkiego co możliwe w granicach prawa, aby strony zawarły umowę.
Na tle polskiego ustawodawstwa na uwagę zasługuje treść wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 czerwca 2013 r., sygn. akt I FSK 923/12, w którym stwierdzono: "Celem świadczonych przez skarżącą usług jest skojarzenie dwóch stron i doprowadzenie do zawarcia umowy między użytkownikiem a instytucją finansową. Skoro bowiem użytkownik po zapoznaniu się z przedstawioną przez skarżącą ofertą instytucji finansowych może wybrać odpowiedni dla niego produkt i go zakupić lub zgłosić zainteresowanie nim, to stworzona zostaje możliwość nawiązania kontaktu z instytucją finansową i nabycia jej produktu.
Zdaniem NSA takim działaniem spółka spełnia wynikający z powołanych wyżej orzeczeń TSUE warunek uczynienia wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sama spółka jako pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem uznać należy, że w przedstawionym stanie faktycznym spółka świadczy usługi pośrednictwa finansowego korzystające ze zwolnienia z opodatkowania VAT."
W tym samym wyroku NSA dodał, że : “ (...) usługi polegające na prezentacji i możliwości zapoznania się z ofertą instytucji finansowych, a w przypadku zainteresowania produktem danej instytucji finansowej stworzenia użytkownikowi możliwości kontaktu z doradcą lub możliwości pobrania, wypełnienia i złożenia wniosku, a następnie zawarcia umowy i nabycia danego produktu finansowego, stanowią usługi pośrednictwa w świadczeniu usług finansowych określonych w art. 43 ust. 1 pkt 37-41 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (...) “.
Biorąc pod uwagę unijne oraz polskie orzecznictwo, usługa pośrednictwa powinna charakteryzować się w szczególności następującymi cechami:
- jej nadrzędnym celem jest dążenie do zawarcia umowy,
- usługa jest świadczona na rzecz klienta, za którą ten klient dokonuje zapłaty wynagrodzenia,
- usługa pośrednictwa oraz główna musi być postrzegana przez klienta jako całość, a usługa pośrednika powinna być specyficzna wobec usługi fnansowej.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że czynności wykonywane przez pośrednika nie mogą stanowić jedynie czynności techniczno-administracyjnych związanych z udzielaniem pożyczek czy kredytów. Przykładem czynności technicznej jest np. jedynie zebranie danych klienta i przekazanie ich do banku bez jakiegokolwiek celu doprowadzenia do zawarcia umowy kredytu.
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
