Niniejsze opracowanie dotyczyć będzie pojęcia zapisu testamentowego. Kim dokładnie jest zapisobierca testamentowy, czym jest zapis testamentowy, co może być jego przedmiotem – te pytania będą stanowiły punkt wyjścia do rozważań w tym opracowaniu. Zostanie to uzupełnione adekwatnymi przykładami, które pozwolą w pełny sposób zrozumieć tę problematykę. W dalszej części przedstawione zostaną zasady podatkowe dla osób, które staną się zapisobiercami i otrzymają z tego tytułu przychód. Jak wygląda opodatkowanie zapisu testamentowego? Odpowiadamy w artykule!
Czym jest zapis testamentowy?
Zgodnie z art. 968 Kodeksu cywilnego spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).
Przykład 1.
Pani Maria sporządziła testament, w którym powołała 10 spadkobierców. Wywodziła się z bardzo zamożnej rodziny i w dzieciństwie była wychowywana przez opiekunkę, panią Janinę. Jej opiekunka, w chwili sporządzania przez nią testamentu, była już starszą osobą, ale miała córkę, panią Janinę. W testamencie pani Maria wskazała, że zobowiązuje swojego wnuka, pana Konrada, do przekazania pani Janinie w drodze zapisu kwoty 130 000 zł. Pani Janina otrzyma środki w drodze zapisu testamentowego.
W ten sposób każda osoba, krewny, powinowaty lub zupełnie obcy, może otrzymać z majątku spadkodawcy określone świadczenie majątkowe, nie stając się jednak automatycznie jego spadkobiercą.
W Polsce zapisy testamentowe są jednak stosunkowo rzadkie. Częściej spotyka się powołanie osoby do choćby części spadku niż dokonanie na jej rzecz zapisu testamentowego, mimo że później wywołuje to mniej problemów, jakie rodzi choćby dział spadku.
Osoba, dla której przewidziano zapis, ma roszczenie o jego wydanie, natomiast poza jej zainteresowaniem pozostają wzajemne stosunki między spadkobiercami, sposób podziału spadku.
W drodze zapisu można również przekazać:
- rzecz oznaczoną co do tożsamości;
- zbywalne prawo majątkowe;
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Taki zapis nazywa się windykacyjnym, ale można go ustanowić wyłącznie w testamencie sporządzanym w formie aktu notarialnego. Zapis zwykły można uczynić w testamencie pisemnym, który nie ma formy szczególnej.
Spadkodawca może wskazać, który ze spadkobierców ma wykonać zapis, ale może ograniczyć się jedynie do stwierdzenia, że ustanawia zapis na rzecz konkretnej osoby. Wówczas, jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych.
Opodatkowanie zapisu testamentowego
Do opodatkowania spadków, darowizn, stosuje się ustawę o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z jej art. 1 ust. 1 pkt 1 podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
- dziedziczenia;
- zapisu zwykłego;
- dalszego zapisu;
- zapisu windykacyjnego;
- polecenia testamentowego.
Obowiązek podatkowy obciąża nabywcę, czyli w tym przypadku zapisobiorcę, który nabędzie rzecz lub świadczenie majątkowe.
Obowiązek podatkowy powstaje:
- z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu;
- z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, w przypadku zapisu windykacyjnego.
Jeżeli nabycie następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części.
Przykład 2.
Pani Janina, dla której w testamencie przewidziano zapis 130 000 zł, zwróciła się do pana Konrada o zapłatę przewidzianego dla niej świadczenia majątkowego. Miał on jednak problemy finansowe i przekazał jej, że nie będzie mógł jednorazowo przekazać jej tej kwoty. Kilka dni po ogłoszeniu testamentu wypłacił jej 30 000 zł, a pozostałe kwoty rozłożono na raty po 10 000 zł miesięcznie; pierwsza była płatna 6 miesięcy po ogłoszeniu testamentu. W ten sposób jej obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą nabywania każdej z części zapisu.
Jaka jest wysokość podatku od zapisu testamentowego?
Zgodnie z przepisami podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Zapisobierca w deklaracji sam wskazuje wartość nabywanych praw (jest to ułatwione, jeżeli przedmiotem zapisu jest określona wprost suma pieniędzy), a urząd skarbowy ma prawo zweryfikowania tej kwoty. Dotyczy to zwłaszcza nabywania nieruchomości oraz ruchomości – urządzeń, pojazdów, mebli itd.
Wysokość podatku będzie uzależniona od grupy podatkowej, do której należy zapisobierca. Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn wyróżniają:
- grupę I, do której zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
- grupę II, do której zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
- grupę III, którą stanowią inni nabywcy, w szczególności osoby niespokrewnione z zapisodawcą.
Te osoby ustala się w odniesieniu do zapisodawcy.
Opodatkowaniu podlega nabycie od jednego zbywcy własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
- 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Wskazana w przykładzie pani Janina będzie musiała zapłacić podatek od spadków i darowizn od otrzymanego ponad 5733 zł zapisu.
W ustawie o podatku od spadków i darowizn w art. 15 zawarta jest tabelka, która wskazuje, jakie są stawki podatku i w przypadku jakiej kwoty podstawy. Są one różne w zależności od wartości nabytego zapisu, a także grupy podatkowej. Co istotne, te kwoty niemal co roku ulegają zmianom, dlatego aby mieć aktualną informację o wysokości podatku z tytułu zapisu, warto sięgać do ustawy i weryfikować to, ile należy zapłacić.
Spadkobierca musi złożyć do właściwego urzędu skarbowego deklarację nabycia rzeczy lub praw ze wskazaniem jego podstawy – zapisu lub zapisu windykacyjnego. Podmioty spoza I grupy powinny złożyć ją w terminie miesiąca od daty nabycia przedmiotu zapisu, natomiast te z I grupy podatkowej, zwolnione od podatku (małżonkowie, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha), muszą złożyć deklarację w ciągu 6 miesięcy i nie będą opłacać podatku w ogóle. Warunkiem jest jednak złożenie w tym terminie deklaracji.
Te podmioty stanowią tzw. zerową grupę podatkową – pokrywają się oni z I grupą, z wyłączeniem zięcia, synowej i teściów.
Opodatkowanie zapisu testamentowego - podsumowanie
Tak, jak nabycie spadku, darowizny, innych praw majątkowych, również przysporzenie w postaci zapisu, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, podlegać będzie opodatkowaniu. Podstawę opodatkowania stanowić będzie czysta wartość zapisu lub zapisu windykacyjnego. W przypadku zapisu obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jego wykonania, a zapisu windykacyjnego – uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.
Wysokość podatku uzależniona jest od tego, do jakiej grupy podatkowej należy zapisobierca, a także, jaka jest wartość zapisu.
