W wielu firmach, zwłaszcza tych, które zatrudniają relatywnie sporo osób, podejmowane są działania mające za zadanie konsolidację pracowników (zatrudnionych np. w różnych działach przedsiębiorstwa). Celowi temu służą przede wszystkim tzw. wyjazdy lub imprezy integracyjne – są to wydarzenia zazwyczaj dobrowolne, mogą być także powiązane z podróżami służbowymi. Jest możliwe, iż podczas spotkania lub wycieczki integracyjnej pracownik ulegnie wypadkowi – co w takim przypadku, jak potraktować wypadek podczas wyjazdu integracyjnego? Piszemy na ten temat poniżej.
Wypadek przy pracy – podstawowe informacje prawne
Pojęcie wypadku przy pracy, jego kwalifikacji oraz dalszego postępowania regulują przepisy Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej dalej „ustawą wypadkową”.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego odnoszono się niejednokrotnie do takich definicji wypadku przy pracy, jak „nagłość zdarzenia” (nagłe zdarzenie to takie, które nie przekracza dnia roboczego) czy „związek z pracą” (uraz następuje wskutek świadczenia pracy lub w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy) oraz „przyczyna zewnętrzna” (przyczyną taką może być nie tylko narzędzie pracy, maszyna lub siły natury, ale również praca i czynności wykonywane przez poszkodowanego, np. upadek podczas przemieszczania się, wypadnięcie z pojazdu itp.).
Zdarzeniami zrównanymi z wypadkiem przy pracy są także wypadki, którym pracownik uległ:
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Analizując poszczególne zapisy ustawy wypadkowej, które przytoczono powyżej, trudno znaleźć regulację prawną mającą zastosowanie w odniesieniu do nieszczęśliwego wypadku podczas imprezy integracyjnej. Czy zatem poszkodowany w takich okolicznościach pracownik nigdy nie może liczyć na kwalifikację danego zdarzenia jako wypadku przy pracy?
Wyjazd lub impreza integracyjna – czy zdarzenia te podlegają regulacjom prawnym?
Zasadniczą sprawą podczas omawiania tematyki niniejszego artykułu jest kwestia regulacji prawnych dotyczących imprez o charakterze integracyjnym, a właściwie braku takich unormowań.
Do wyjazdu integracyjnego można zatem zastosować przepisy prawa pracy tylko w ograniczonym zakresie, jest to jednak możliwe.
Dobrowolny wyjazd integracyjny
Wyjazdy integracyjne dzielą się na obowiązkowe i dobrowolne. Podział ten ma decydujące znaczenie w kontekście uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy.
Przykład 1.
Pracodawca poinformował pracowników, że dzięki współpracy z innym przedsiębiorcą uzyskał możliwość zorganizowania kilkudniowego wyjazdu integracyjnego do ośrodka rekreacyjnego. Koszty pobytu są darmowe, pracownicy pokrywają koszty dojazdu. Jednocześnie pracodawca podkreślił, że wyjazd nie ma obowiązkowego charakteru i pracownicy nie będą w żaden sposób rozliczani z uczestnictwa w nim. Kilkanaście osób skorzystało z możliwości oferowanego przez firmę wypoczynku. Jedna z pracownic podczas wysiadania z autobusu potknęła się i niefortunnie upadła, doznając stłuczenia kolana. Niestety zdarzenia tego nie można zakwalifikować jako wypadku przy pracy z tego względu, że pracownica nie wykonywała polecenia pracodawcy (wyjazd był dobrowolny), ponadto nie realizowała pracy ani nie znajdowała się w drodze do pracy.
Wyjazd integracyjny o charakterze obowiązkowym
Jeżeli wyjazd integracyjny jest obowiązkowy dla pracownika, sytuacja podlega zasadniczej zmianie w stosunku do imprezy o charakterze dobrowolnym.
W razie nieszczęśliwego zdarzenia powodującego uraz pracownika stosuje się przepisy ustawy wypadkowej, gdyż – jak już wcześniej wspomnieliśmy – na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej.
Przykład 2.
Pracodawca oddelegował grupę pracowników na obligatoryjny wyjazd integracyjny, który przewidywał m.in. uczestnictwo w prelekcjach prezentowanych przez zaproszonych menedżerów i trenerów personalnych. Wydarzenia te odbywały się w centrum kongresowym. Podczas przerwy w wykładach jeden z pracowników postanowił udać się na posiłek na niższy poziom w budynku, korzystając z linii transmisyjnej (tzw. ruchomych schodów). Wskutek niefortunnego ruchu stracił równowagę i upadł. Doznał urazów wymagających leczenia i rehabilitacji. W takich okolicznościach opisane zdarzenie można zakwalifikować jako wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy.
Może się jednak okazać, że wypadek pracownika w podróży służbowej, której celem jest wyjazd integracyjny, nie zostanie uznany za wypadek przy pracy – na taki aspekt zwrócił uwagę SN w wyroku z 8 października 1999 roku (II UKN 545/98, OSNP 2001/1/21, OSP 2001/11/168).
Przykład 3.
Pracodawca zlecił pracownikom jednego z działów firmy wyjazd służbowy mający na celu integrację oraz szkolenie. W drugim dniu wyjazdu po zakończonym szkoleniu zaplanowano część rekreacyjną. W jej trakcie jeden z pracowników zaczął się zachowywać agresywnie i nieracjonalnie. Manifestowało się to wszczynaniem awantur oraz próbami niszczenia wyposażenia lokalu świadczącego usługi gastronomiczno-hotelarskie. Wskutek swego działania polegającego na roztrzaskaniu szyby w oknie placówki pracownik doznał poważnego urazu przedramienia. Wezwano patrol policyjny oraz służby medyczne. Badanie krwi pracownika wykazało obecność środków odurzających w organizmie. Ochrona pracownika podczas podróży służbowej obejmuje także prawo do odpoczynku lub spożywania posiłków. Jednak zachowanie pracownika w przedstawionym przypadku było wysoce naganne, co jednocześnie stanowi podstawę do stwierdzenia, że nastąpiło zerwanie związku z podróżą służbową. W powyższych okolicznościach zaistniałe zdarzenie nie powinno zostać potraktowane jako wypadek przy pracy.
Wypadek podczas wyjazdu integracyjnego – jak traktować?
Wyjazdy lub imprezy integracyjne stają się coraz popularniejszą formą tworzenia silniejszych więzi pomiędzy osobami zatrudnionymi w danym przedsiębiorstwie. Przepisy prawa pracy nie regulują zasad organizowania wspomnianych wydarzeń, w odniesieniu jednak do wyjazdów obowiązkowych stosuje się odpowiednio unormowania dotyczące podróży służbowych, a w razie gdy pracownik doznał urazu – także przepisy ustawy wypadkowej. Kwalifikacja prawna danego zdarzenia jako wypadku przy pracy odnosi się wyłącznie do wyjazdów integracyjnych o charakterze obligatoryjnym. Pewne ograniczenia przedmiotowe w tym zakresie zostały uwypuklone w orzecznictwie SN.
