Dla zapewnienia skutecznego przeprowadzania ewakuacji z budynków i pomieszczeń w sytuacjach zagrożenia konieczne jest periodyczne organizowanie ćwiczeń w tym zakresie. Taki obowiązek często spoczywa na pracodawcach jako właścicielach lub podmiotach zarządzających obiektami budowlanymi. Czy ewakuacja próbna zawsze powinna być przeprowadzona przez pracodawcę?
Ewakuacja jako środek ochrony przeciwpożarowej
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 869) – dalej „ustawa” – właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji.
Jak stanowi § 15 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109, poz. 719 ze zm.) – dalej „rozporządzenie” – z każdego miejsca w obiekcie, przeznaczonego do przebywania ludzi, zapewnia się odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczanie strefy zagrożonej lub objętej pożarem, dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji, konstrukcji i wymiarów, a także zastosowanie technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego polegających na:
- zapewnieniu dostatecznej liczby, wysokości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;
- zachowaniu dopuszczalnej długości, wysokości i szerokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych;
- zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomieszczeń;
- zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających usuwanie dymu;
- zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych;
- zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych przez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany.
Ewakuacja próbna
Właściciel lub zarządca obiektu przeznaczonego dla ponad 50 osób będących jego stałymi użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu (dalej „ewakuacja próbna”).
ZL I – budynki oraz części budynków zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się;
ZL II – budynki oraz części budynków przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych;
ZL III – budynki oraz części budynków użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II;
ZL IV – budynki oraz części budynków mieszkalnych;
ZL V – budynki oraz części budynków zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
W przypadku obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich, praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji należy dokonać co najmniej raz na rok, jednak w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia rozpoczęcia korzystania z obiektu przez nowych użytkowników.
Jeśli chodzi o obiekt zawierający strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL II oraz w budynkach zakwaterowania osadzonych zlokalizowanych na terenach zakładów karnych i aresztów śledczych, zakres i obszar budynku objęty praktycznym sprawdzeniem organizacji i warunków ewakuacji musi być uzgodniony z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej.
Właściciel lub zarządca obiektu powiadamia właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia działań w zakresie praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem (§ 17 rozporządzenia).
Właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu budowlanego lub jego części, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza o charakterze rozrywkowym, polegająca na organizowaniu gier lub zabaw, w trakcie których ich uczestnicy uwalniają się z zamkniętej przestrzeni lub w inny sposób ograniczona jest możliwość ich przemieszczania się, wskutek czego ograniczona jest możliwość ewakuacji, powinien przed rozpoczęciem takiej działalności oraz co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji ewakuacji ludzi w miejsce bezpieczne, na zewnątrz obiektu budowlanego lub do sąsiedniej strefy pożarowej, a także sprawdzenie spełniania wymagań ochrony przeciwpożarowej. Wymagania te stosuje się także w przypadku działalności gospodarczej o podobnym przedmiocie, bez względu na nazwę, jaką dany przedsiębiorca się posługuje (§ 17a ust. 1 rozporządzenia).
– w pierwszej kolejności ratuje się zagrożone życie ludzkie;
– należy wyłączyć dopływ prądu do pomieszczeń i stref objętych pożarem;
– należy przeciwdziałać panice wśród osób przebywających w budynku, wzywając do zachowania spokoju, informując o drogach ewakuacji oraz roztaczać opiekę nad potrzebującymi pomocy.
Zagadnienie ewakuacji w Kodeksie pracy
Zgodnie z art. 2091 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany:
- zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
- wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy oraz do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
- zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.
Powyższe działania powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Liczba pracowników wyznaczonych do wyżej wspomnianych działań, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń. W przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych działania te może wykonywać sam pracodawca.
W zakresie wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania działań w kwestii zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników pracodawca powinien konsultować się z zatrudnionymi pracownikami lub ich przedstawicielami (art. 23711a § 1 pkt 3 Kodeksu pracy).
Przeprowadzanie ewakuacji próbnych przez pracodawcę
Poza spełnieniem wymogów określonych w art. 2091 Kodeksu pracy pracodawca jest zobligowany do przeprowadzania próbnych ewakuacji, jeżeli jest podmiotem (właścicielem lub zarządcą obiektu), na którego obowiązek taki nakładają przedstawione wyżej przepisy ustawy. W innych przypadkach pracodawca powinien współpracować z podmiotem zobowiązanym do przeprowadzania takich ewakuacji w odniesieniu do pomieszczeń, które on i jego pracownicy zajmują.
Zadania pracodawcy związane z ewakuacją realizują w praktyce pracownicy wyznaczeni do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji. Dlatego konieczne jest zadbanie o to, aby takie osoby faktycznie wyznaczyć oraz okresowo szkolić.
