Spółki wypłacają dywidendy swoim wspólnikom lub akcjonariuszom w formie pieniężnej. Coraz jednak częściej dywidendy są wypłacane w formie niepieniężnej (rzeczowej). W wielu przypadkach występuje wypłata dywidendy w postaci nieruchomości. W takich przypadkach pojawiają się wątpliwości, jakie skutki w podatku VAT wywołują takie dywidendy.
Dywidenda – pojęcie
Zasady wypłaty dywidendy przez spółkę akcyjną regulują przepisy Ustawy – Kodeks spółek handlowych.
Zgodnie z art. 347 § 1 Kodeksu spółek handlowych akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, który został przeznaczony przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom. Natomiast w myśl art. 348 § 2 Kodeksu, uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Statut może upoważnić walne zgromadzenie do określenia dnia, według którego ustala się listę akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy).
W świetle powyższych przepisów Kodeksu spółek handlowych głównym prawem akcjonariusza jest prawo do wypłaty dywidendy. Co istotne k.s.h. nie określa formy wypłaty dywidendy, dlatego też dopuszczalna jest wypłata dywidendy zarówno w formie pieniężnej, jak i rzeczowej. Tym samym statut spółki może przewidywać wypłaty dywidendy w formie pieniężnej, jak i niepieniężnej. Zaznaczyć należy, że wypłata dywidendy jest szczególnym rodzajem czynności prawnej, uregulowanej w k.s.h. i nie mają do niej zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące sprzedaży lub zamiany.
Tym samym z powyższych przepisów wynika, że dywidenda jest formą partycypowania przez akcjonariuszy w zysku rocznym spółki. Akcjonariusz ma prawo do udziału w zyskach spółki, której akcji jest posiadaczem, pod warunkiem przeznaczenia go uchwałą walnego zgromadzenia do wypłaty. Czyli wypłata dywidendy jest jednostronnym świadczeniem spółki na rzecz akcjonariusza.
Opodatkowanie nieodpłatnej dostawy
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT) przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Ustawodawca zrównał niektóre dostawy towarów wykonywane nieodpłatne z odpłatną dostawą towarów, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Na mocy art. 7 ust. 2 ustawy o VAT przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika, lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
- wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu, lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Na podstawie tych przepisów, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają wszelkie nieodpłatne przekazania towarów pod warunkiem, że podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Podstawa opodatkowania
Jak wynika z powyższych przepisów, nieodpłatne przekazanie towarów w wielu przypadkach podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Przykład 1.
Podatnik zakupił koparkę, od której odliczył podatek VAT w całości. Po kilku latach przedsiębiorca postanowił powyższą koparkę przekazać nieodpłatnie synowi. Czy w takiej sytuacji podatnik winien opodatkować powyższe przekazanie? Podatnik zastanawia się, jaką wartość koparki przyjąć w przypadku, gdyby musiał dokonać jej opodatkowania podatkiem VAT.
W tym przypadku wycofanie koparki podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Natomiast podstawę opodatkowania stanowi cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie jego wycofania z działalności (patrz art. 29a ust. 2 ustawy o VAT). Będzie to więc wartość rynkowa koparki w momencie przekazania. Potwierdza to interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 8 lutego 2018 Pr., nr 0115-KDIT1-2.4012.942.2017.1.AGW. Do powyższej transakcji stosujemy stawkę VAT właściwą dla danego towaru.
Wypłata dywidendy w postaci nieruchomości
W celu zobrazowania problemu posłużymy się przykładem.
Przykład 2.
Spółka z o.o. zajmuje się budową i sprzedażą mieszkań. Towary i usługi nabywane w związku z budową nieruchomości podlegają rozliczeniu w podatku VAT (odliczenie podatku). Spółka wypracowała duży dochód. Zamierza ona wypłacić dywidendę na rzecz udziałowca w formie niepieniężnej, w postaci nieruchomości, które wybudowała. Spółka zastanawia się, czy przekazanie nieruchomości musi opodatkować podatkiem VAT.
Jak już wyżej określimy, powyższa czynność została uregulowana w Kodeksie spółek handlowych i nie mają do niej zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące sprzedaży lub zamiany. Powyższe nie ma jednak wpływu na kwalifikację tej czynności na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług. Przedmiotem dywidendy rzeczowej będzie posiadana przez Spółkę nieruchomość, a zatem towar w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT. Spółka przenosi na wspólnika prawo własności nieruchomości, czyli nastąpi przeniesienie prawa do dysponowania nią jak właściciel. Oznacza to, że czynność ta stanowi dostawę towarów w rozumieniu ustawy o podatku VAT.
W przedstawionych okolicznościach nie można zgodzić się z twierdzeniem, że wypłata dywidendy w postaci nieruchomości ma charakter odpłatny. W niniejszym przypadku nie istnieje bezpośrednia i jasno sprecyzowana korzyść po stronie Spółki dostawcy towaru. Wspólnik ma bowiem prawo do udziału w zyskach spółki, której udziałów jest posiadaczem, pod warunkiem przeznaczenia go uchwałą walnego zgromadzenia wspólników do wypłaty. Tym samym z uwagi na fakt, że po stronie wspólnika otrzymującego wskazaną nieruchomość brak świadczenia zwrotnego, należy uznać, że dochodzi tutaj do nieodpłatnej czynności. Przypomnijmy, że zgodnie z zasadą powszechności opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają transakcje niezależnie od formy, w której zostały dokonane, również zbycie rzeczy, nabytych przez Spółkę lub wytworzonych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Z uwagi na fakt, że w związku z budową i nabyciem nieruchomości będących przedmiotem dywidendy podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Podsumowując, w tym przypadku spełnione będą warunki do uznania przedmiotowej transakcji za nieodpłatną dostawę towarów wymienioną w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. W przypadku dywidendy brak jest świadczenia zwrotnego na rzecz Spółki. Czynność ta ma charakter nieodpłatny.
Należy podkreślić, że powyższe potwierdza ugruntowana już linia orzecznicza wskazująca, że dywidenda „wypłacona” w formie rzeczowej udziałowcom lub akcjonariuszom podlega opodatkowaniu VAT, np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjny z dnia 7 grudnia 2016 r. sygn. akt I FSK 1728/16:
„dywidenda niepieniężna w spółce komandytowo-akcyjnej, należna akcjonariuszom, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Przedmiotem opodatkowania w takiej sytuacji nie jest bowiem dywidenda lecz nieodpłatna dostawa towarów (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT) lub nieodpłatne świadczenie usług (art. 8 ust. 2 ustawy o VAT)”.
Podsumowując, spółki dokonując wypłaty dywidendy niepieniężnej, muszą się liczyć z koniecznością opodatkowania jej podatkiem VAT.
