Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej i zwrot wkładu w gotówce

Wspólnik spółki cywilnej może podjąć decyzję o zakończeniu współpracy i wystąpieniu ze spółki. W takim przypadku często pojawia się żądanie zwrotu uprzednio wniesionego wkładu w postaci gotówkowej. Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej i jednoczesny zwrot wkładu w gotówce generuje przychód podatkowy, więc warto zastanowić się, w jaki sposób występujący wspólnik powinien rozliczyć tak otrzymany zwrot gotówkowy.

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej i jest rodzajem umowy regulowanej przez przepisy Kodeksu cywilnego.

Te same przepisy określają również przypadek, jakim jest wystąpienie wspólnika ze spółki. Konkretnie w art. 871 kc podano, że wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do niej do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług, albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.

Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej na gruncie podatku PIT

Analizując przedstawiony problem na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych (przypominamy, że spółka cywilna jest transparentna podatkowo, a opodatkowaniu podlegają wspólnicy), należy przede wszystkim zwrócić uwagę na treść art. 14 ust. 2 pkt 16 ustawy PIT.

Wynika z niego, że do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z takiej spółki. 

Jednocześnie zaznaczyć należy, że art. 14 ust. 3 pkt 11 ustawy PIT wskazuje, że do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki cywilnej z tytułu wystąpienia z takiej spółki, w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów.

Biorąc pod uwagę przedstawione zasady, możemy wskazać, że nie będzie podlegać opodatkowaniu wartość środków pieniężnych odpowiadających wniesionemu wkładowi. W takim bowiem przypadku podatnik nie uzyskuje żadnego dodatkowego przysporzenia majątkowego, gdyż zostaje mu zwrócona równowartość wniesionego do spółki wkładu.

Ponadto nie podlega opodatkowaniu wypłacony zysk ze spółki cywilnej, który wcześniej już został opodatkowany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Również to rozwiązanie jest logiczne, gdyż pozwala na uniknięcie podwójnego opodatkowania tego samego przychodu.

Nadwyżka zwrotu gotówkowego ponad wniesiony wkład do spółki cywilnej

Opodatkowanie wystąpi natomiast, gdy będziemy mieli do czynienia z nadwyżką zwrotu ponad wniesiony do spółki wkład.

W świetle art. 24 ust. 3c ustawy PIT dochodem z tytułu wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną w przypadku otrzymania środków pieniężnych jest różnica między przychodem z tego tytułu ustalonym zgodnie z art. 14 a wydatkami na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w takiej spółce. 

Co istotne, użyte w przepisie sformułowanie „wydatek na nabycie lub objęcie udziałów w spółce” oznacza faktycznie wydaną sumą pieniędzy. Pamiętajmy, że wydatek może również dotyczyć sytuacji, gdy uszczuplenie majątku następuje w innej postaci niż środki finansowe, na przykład w postaci wniesionej rzeczy (ruchomej, czy też nieruchomej).

W przypadku, gdy prawo do udziału w spółce nabywane jest w zamian za środki pieniężne, wydatkiem na jego nabycie jest kwota faktycznie zapłacona za ten udział.

W rezultacie podlegającym opodatkowaniu dochodem jest różnica pomiędzy otrzymanym zwrotem gotówkowym, a wydatkami poniesionymi na nabycie udziału w spółce cywilnej, tj. wartość wniesionego wkładu.

W tym miejscu warto także podkreślić, że powstały w ten sposób dochód jest kwalifikowany do pozarolniczej działalności gospodarczej, co oznacza, że podatnik powinien w ten sposób go opodatkować oraz wykazać w zeznaniu rocznym. Nie ma w tym wypadku znaczenia, że występujący wspólnik zakończył działalność gospodarczą. 

Możemy zatem wskazać, że celem ustalenia, czy z tytułu wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej pojawia się konieczność uiszczenia podatku, należy zsumować łączną wartość wszystkich wypłat i zweryfikować, czy ich wartość nie przekracza rozliczonej podatkowo kwoty.

Po pierwsze należy ustalić łączną nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania. Następnie kwotę tę należy pomniejszyć o dokonane z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną wypłaty oraz o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów. Tak ustalona wartość podlega wyłączeniu z przychodów podlegających opodatkowaniu. 

Jeżeli kwota otrzymana przez wspólnika z tytułu jego wystąpienia ze spółki cywilnej jest równa lub niższa od określonej w ww. sposobie wartości, to kwota ta nie jest zaliczana do przychodów z działalności gospodarczej. Natomiast w przypadku, gdy kwota ta jest większa, do przychodów z działalności gospodarczej należy zaliczyć tylko nadwyżkę.

Przykład 1.

Podatnik przez 5 lat był wspólnikiem spółki cywilnej. W momencie zawiązania spółki wniósł wkład o wartości 20 000 zł. W ciągu 5 lat spółka wygenerowała opodatkowany zysk w kwocie 500 000 zł, przy czym wspólnikowi wypłacono jedynie 450 000 zł. W momencie wystąpienia ze spółki wspólnik otrzymał zwrot gotówki w kwocie 80 000 zł.

Wyliczenie podstawy opodatkowania z tytułu wystąpienia ze spółki cywilnej wygląda następująco:

80 000 - (500 000 - 450 000) - 20 000 = 10 000 zł

Jak widać z przedstawionych regulacji, ustalenie podatku dochodowego z tytułu wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej wiąże się z koniecznością przeprowadzenia określonych obliczeń zgodnie z regułami wynikającymi z ustawy PIT. Nie w każdym przypadku takie zdarzenie będzie podlegać opodatkowaniu, choć podkreślić należy, że również w przypadku braku dochodu do opodatkowania podatnik powinien wykazać otrzymany zwrot w deklaracji podatkowej.