Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych każdy wspólnik spółki osobowej (jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej) ma obowiązek wnieść do niej wkład. Określenie, który wspólnik wnosi jaki wkład i o jakiej wartości, stanowi obowiązkowy element umowy spółki. Co zatem co można uznać za wkład wspólników w spółce osobowej?
Co może być wkładem?
Wspólnik może wnieść do spółki zarówno wkład o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym. Wkładem wspólnika może być zarówno przeniesienie własności, obciążenie własności danej rzeczy, przeniesienie lub obciążenie prawa na rzecz spółki, przeniesienie na jej rzecz wierzytelności, jak i dokonywanie przez wspólnika tytułem wkładu określonych świadczeń na rzecz spółki.
Co istotne, w przeciwieństwie do spółek kapitałowych wkładem do spółki osobowej może być również świadczenie usług lub pracy.
Jeżeli wspólnik wnosi rzecz jako wkład do spółki, to może to uczynić zarówno przenosząc własność na spółkę, jak i wnosząc rzecz wyłącznie z prawem do korzystania z niej przez spółkę.
Wkładem może być zatem w zasadzie wszystko - pieniądze, rzeczy, prawa, świadczenie usług, know-how, patenty, prawa z rejestracji znaków towarowych, prawa autorskie, prawo do licencji, prawo do korzystania z wynalazku itd.
Przedsiębiorstwo jako wkład
Wkładem do spółki osobowej może być również przedsiębiorstwo. W tym wypadku należy jednak pamiętać, że nie oznacza to wnoszenia poszczególnych składników majątku tego przedsiębiorstwa. Wspólnik wniesie w ten sposób do spółki tzw. zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, o którym mowa w art. 551 Kodeksu cywilnego. Ma to niebagatelne znaczenie na gruncie prawa podatkowego oraz z rachunkowego punktu widzenia.
Ograniczenia we wnoszeniu wkładów
Duży zakres swobody we wnoszeniu wkładów wynika z faktu, że wniesienie i wartość wkładu nie przekłada się co do zasady na ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec osób trzecich. Odpowiedzialność wspólników jest bowiem zasadniczo nieograniczona – odpowiadają oni do pełnej wysokości za wszelkie zobowiązania spółki.
Odmienna sytuacja ma miejsce w przypadku komandytariusza (typ wspólnika w spółce komandytowej). W związku z tym, że jego odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej, Kodeks spółek handlowych odmiennie reguluje zasady wnoszenia przez niego wkładu.
Mianowicie, wkład komandytariusza w postaci wykonywania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki komandytowej jest dopuszczalny tylko w sytuacji, gdy wartość wkładów pieniężnych oraz rzeczowych wnoszonych przez tego komandytariusza do spółki komandytowej pokrywa wysokość sumy komandytowej (określona w umowie wysokość, do której wspólnik ten odpowiada za zobowiązania spółki). Jeżeli komandytariusz wniósł już dający się realnie wycenić wkład, może dodatkowo również np. wykonywać pracę tytułem wkładu do spółki.
Wkład wspólników a udział kapitałowy
Rzeczywiście wniesione przez wspólników spółek osobowych wkłady decydują o ich udziale kapitałowym w majątku spółki. Instytucję udziału kapitałowego reguluje art. 50 Kodeksu spółek handlowych. Regulacje kodeksowe wprost wskazują na ścisłe powiązanie tych dwóch instytucji. Nie można jednak ich mylić.
Udział kapitałowy jest punktem wyjścia do obliczania zysku wspólnika spółki, odsetek w wysokości 5% od wartości udziału kapitałowego, które należą się wspólnikowi nawet gdy spółka ponosi stratę, jak również stanowi podstawę do rozliczenia wspólników w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki oraz w razie likwidacji spółki. Udział kapitałowy jest zatem pewnego rodzaju pozycją księgową potrzebną do liczbowego zapisu praw i obowiązków wspólników.
Warto zauważyć przede wszystkim, że udział kapitałowy nie odnosi się do wkładu, który wspólnik ma wnieść w związku z zapisem w umowie spółki, ale do rzeczywistego przysporzenia, jakie na rzecz spółki zostało przez niego dokonane.
Część praktyków prawa uznaje, że wkład wspólników w postaci świadczenia pracy lub oddania rzeczy do używania nie zwiększa udziału kapitałowego wspólnika [zob. Litwińska-Werner, Komentarz KSH, 2007, art. 50, Nb 4]. Zatem zgodnie z takim rozumieniem przepisów, gdy wkład wspólników ogranicza się do działań wskazanych wyżej, w ogóle nie będzie im przysługiwał udział kapitałowy. W praktyce zaleca się w takiej sytuacji zawarcie w umowie spółki stosownej wyceny wkładów tego rodzaju i porozumienie co do odnoszenia wysokości udziału kapitałowego do tej wartości. Udział kapitałowy i wkład wspólników może być bowiem odmiennie uregulowany w umowie spółki.
Wartość wkładów
W umowie spółki wspólnicy mają obowiązek określić wartość wkładów. Nie nastręcza to problemów w przypadku wkładów o charakterze pieniężnym. Jednak wkłady niepieniężne też należy w umowie spółki odpowiednio wycenić. Może tego dokonać rzeczoznawca, nie ma jednak takiego obowiązku. Wartość wkładów może zostać ustalona według swobodnego uznania wspólników, ponieważ co do zasady nie wiąże się to z zagrożeniem dla interesów wierzycieli spółki. Jedyną konsekwencją będzie fakt, że spółka będzie miała „ukryty” majątek, który w bilansie będzie niższy niż wynosi jego wartość rynkowa [Z. Jara, Kodeks spółek handlowych, art. 25, wyd. 18/B. Borowy].
W praktyce pojawia się problem z wyceną wartości wkładu w postaci świadczenia na rzecz spółki pracy lub usług oraz oddania rzeczy do używania. W takiej sytuacji warto wprowadzić do umowy spółki algorytm odnoszący wartość pracy/usług/prawa do używania do stawki za określony czas realizowania tego świadczenia.
Skutkiem nieokreślenia wartości każdego z wkładów, a podania wyłącznie łącznej ich wartości jest uznanie, że każdy ze wspólników wniósł wkład o równej wartości. Przekłada się to na wartość udziału kapitałowego. Jeżeli zatem wkłady wspólników znacznie się różnią, warto zadbać o ich wycenę w umowie spółki [zob. K. Strzelczyk, [w:] Potrzeszcz, Siemiątkowski, Komentarz KSH, 2001, s. 100–101].
Wnoszenie wkładów
Należy podkreślić, że nie ma obowiązku wniesienia wkładów do spółki w określonym terminie. Taki termin może zostać oczywiście oznaczony w umowie spółki – przy czym jego naruszenie wiązać się będzie jedynie z odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec spółki. Wkład wspólników nie musi być zatem wniesiony przed rejestracją spółki. Co ważne, spółka nie może całkowicie zwolnić wspólnika z obowiązku wniesienia wkładu. Gdyby taki zapis znalazł się w umowie spółki, byłby on niezgodny z naturą spółki, a zatem nieważny.
Wkład wspólników wiąże się z koniecznością zamieszczenia w umowie spółki odpowiednich zapisów określających przedmiot, wartość i wspólnika wnoszącego wkład. W niektórych przypadkach – między innymi w przypadku przeniesienia własności nieruchomości lub wniesienia do spółki przedsiębiorstwa – konieczne będzie zawarcie w odpowiedniej formie dodatkowej umowy między wspólnikiem a spółką.
