Upadłość spółki cywilnej - czy jest możliwe jej ogłoszenie?

Ogłoszenie upadłości wiąże się najczęściej z zakończeniem określonej działalności gospodarczej. Ta z kolei może być wykonywana w różnych formach, m.in. w ramach spółki cywilnej. Czy taka spółka może jednak ogłosić swoją upadłość? Dowiedz się, czy można ogłosić upadłość spółki cywilnej!

Czym jest spółka cywilna?

Spółka cywilna, wbrew swojej nazwie, nie jest tak naprawdę spółką. Jedynie na gruncie prawa podatkowego możemy ją traktować tak jak inne spółki prawa handlowego.

Spółka cywilna jest w rzeczywistości umową o charakterze zobowiązaniowym i podlega pod regulację Kodeksu cywilnego (dalej jako kc).

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej i nie można jej zaliczyć do jednostek organizacyjnych posiadających podmiotowość prawną. Nie ma ona zdolności prawnej, sądowej, własnych organów (tak jak np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna), odrębnego majątku ani statusu przedsiębiorcy.

Czy powyższe cechy powodują, że ogłoszenie upadłości wobec spółki cywilnej jest więc niemożliwe?

Czym jest ogłoszenie upadłości?

Upadłość w potocznym rozumieniu tego słowa oznacza bankructwo i brak możliwości dalszego prowadzenia określonej działalności. Dzięki nowelizacji Prawa upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego w obecnej chwili upadłość zmierza wyłącznie do likwidacji danego podmiotu (przedsiębiorcy).

Jeśli istnieją szanse na uratowanie danej działalności, w grę może wchodzić zastosowanie przepisów restrukturyzacyjnych (dawnej tzw. upadłości układowej).

O upadłości możemy jednak mówić dopiero, gdy spełnione zostaną stosowne przesłanki. Zgodnie z treścią art. 11 Prawa upadłościowego upadłość zachodzi, gdy pojawia się niewypłacalność danego podmiotu. Stan taki wystąpi natomiast, gdy:

• dłużnik (przedsiębiorca) utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań finansowych;

• zobowiązania pieniężne dłużnika (przedsiębiorcy) przekraczają wysokość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Upadłość spółki cywilnej

Spółka cywilna nie może ogłosić swojej upadłości, ponieważ nie posiada tzw. zdolności upadłościowej. Nie oznacza to jednak, że poważne problemy finansowe wspólników takiego podmiotu przekreślają szanse na zakończenie nierentownej działalności.

Choć spółka cywilna nie może formalnie upaść, to w taki stan mogą zostać postawieni jej wspólnicy. Osoby tworzące omawianą spółkę muszą bowiem posiadać status przedsiębiorcy, a co za tym idzie – z mocy samego prawa mają zdolność upadłościową.

Jeżeli przesłanki upadłościowe staną się rzeczywistością, każdy wspólnik spółki cywilnej ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Należy pamiętać, że dotyczy to wszystkich wspólników – złożenie stosownego wniosku tylko przez jednego wspólnika będzie niewystarczające. Upadłość należy ogłosić względem wszystkich wspólników spółki cywilnej, ponieważ tak naprawdę każdy z nich posiada odrębną zdolność upadłościową i jest przedsiębiorcą.

Obowiązki upadłościowe wspólników spółki cywilnej

Każdy wspólnik spółki cywilnej jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie maksymalnie 30 dni od chwili powstania przesłanek upadłościowych. Jeśli tego nie dokona, ponosi pełną odpowiedzialność za wszelkie ewentualne szkody, które mogą powstać wskutek niezłożenia właściwego wniosku do sądu w powyższym terminie. Nie dotyczy to jednak okoliczności, za które wspólnik nie ponosi winy.

Przykład 1.

Wspólnik spółki cywilnej złożył wniosek o ogłoszenie upadłości 3 lata po tym, jak spółka ta nie regulowała zobowiązań finansowych względem swoich kontrahentów. Przyczyną tak późnego złożenia wniosku była zła organizacja pracy wspólnika i ciągłe zapominanie o swoim obowiązku. Wspólnik ten będzie odpowiadał za wszelkie szkody, które powstaną przez jego opóźnione działanie w tym zakresie.

Przykład 2.

Wspólnik spółki cywilnej złożył wniosek o ogłoszenie upadłości 3 lata po tym, jak spółka ta nie regulowała zobowiązań finansowych względem swoich kontrahentów. Przyczyną tak późnego złożenia wniosku był bardzo zły stan zdrowia wspólnika i konieczność stałej, kilkuletniej hospitalizacji. Wspólnik ten nie będzie odpowiadał za szkody, które powstaną przez jego opóźnione działanie w tym zakresie (nie nastąpiło one z jego winy).

Szansą na uwolnienie się od wspomnianej odpowiedzialności wspólnika spółki cywilnej jest nie tylko brak winy w przypadku zbyt późnego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, ale także wykazanie, że w odpowiednim terminie doszło do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego albo zatwierdzono układ w postępowaniu układowym.

Sprawa upadłościowa spółki cywilnej dotyczy tak naprawdę samych wspólników. W praktyce oznacza to, że każdy wspólnik zgłasza swoją upadłość do sądu, a to powoduje wszczęcie tylu odrębnych postępowań, ile dokładnie jest wspólników. Z praktycznego punktu widzenia jest to bardzo uciążliwe i kosztowne. Sąd może więc skonsolidować do łącznego rozpoznania spraw upadłościowych wszystkich wspólników danej spółki cywilnej – przyczyny ich upadłości są w zdecydowanej większości przypadków takie same i dotyczą wzajemnych relacji majątkowych. Połączenie kilku spraw w jedno postępowania przyczynia się do szybszego i łatwiejszego ogłoszenia upadłości i zakończenia działalności prowadzonej w ramach spółki cywilnej.

Trzeba jednak pamiętać, że jeśli sprawy upadłościowe toczą się w różnych sądach (ze względu na różne miejsca zamieszkania wspólników spółki cywilnej), to jednym właściwym sądem do rozpoznania połączonej sprawy będzie sąd, w którym ogłoszono upadłość pierwszego ze wspólników – wspólnicy nie są zobligowani do składania wszystkich wniosków o ogłoszenie upadłości w tym samym dniu.

Wniosek o ogłoszenie upadłości wspólnika spółki cywilnej

Powstanie przesłanek o ogłoszenie upadłości obliguje wspólników do złożenia wniosku upadłościowego. Pismo takie powinno być skierowane do sądu rejonowego (gospodarczego) właściwego ze względu na główny ośrodek działalności dłużnika (przedsiębiorcy). W praktyce jest to najczęściej miejsce, w którym wykonywana jest działalność prowadzona w ramach określonej umowy spółki cywilnej.

Wniosek o ogłoszenie upadłości podlega stałej opłacie w wysokości 1000 zł i powinien zawierać w swej treści:

• imię, nazwisko, numer PESEL lub KRS dłużnika będącego wspólnikiem spółki cywilnej;

• wskazanie miejsca głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika;

• okoliczności uzasadniające ogłoszenie upadłości danego wspólnika;

• informację, czy dłużnik jest uczestnikiem podlegającym prawu polskiemu lub prawu innego państwa członkowskiego systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami – tego wymogu nie musi spełnić wierzyciel-wnioskodawca;

• informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.

Zgłoszona upadłość spółki cywilnej a skutek jej ogłoszenia

Ogłoszenie upadłości wszystkich wspólników spółki cywilnej powoduje automatyczne rozwiązanie umowy tej spółki – przestaje ona funkcjonować na rynku i w obrocie prawnym. Rodzi to poważne skutki przede wszystkim w sferze majątkowej wspólników.

Majątek wspólnika, wobec którego ogłoszono upadłość, wchodzi w skład tzw. masy upadłości. Prawo do zarządu nad nim ma wówczas syndyk wyznaczany przez właściwy sąd. Jeśli wspólnik pozostawał w tym momencie w związku małżeńskim, w którym obowiązywał ustrój wspólności majątkowej, wspólność ta ustaje z mocy samego prawa z dniem ogłoszenia upadłości, a cały majątek małżonków wchodzi do masy upadłości. Bardzo ważna jest więc wcześniejsza ochrona majątku małżonków, zanim dojdzie do powstania przesłanek upadłościowych – można to zrobić m.in. poprzez zawarcie rozdzielności majątkowej (popularnie określanej mianem intercyzy).

Upadłość spółki cywilnej - podsumowanie

Spółka cywilna nie może ogłosić swojej upadłości, ponieważ nie jest odrębnym podmiotem prawnym. Mogą to jednak zrobić jej wspólnicy, którzy są przedsiębiorcami i którym przysługuje tzw. zdolność upadłościowa.

W przypadku zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości każdy wspólnik jest zobowiązany do złożenia wniosku upadłościowego do sądu rejonowego (gospodarczego), właściwego ze względu na miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Niewykonanie tego obowiązku w terminie 30 dni od chwili powstania przesłanek upadłościowych powoduje możliwość ponoszenia pełnej odpowiedzialności za wynikłe z tego tytułu szkody, chyba że wnioskodawca nie dokonał tego z przyczyn przez siebie niezawinionych.