W ostatnich latach bardzo zauważalny staje się trend prawodawcy dążący do zwiększenia bezpieczeństwa na drogach. Tymczasowe odbieranie prawa jazdy za zbyt szybką jazdę na terenie zabudowanym, zwiększenie wysokości mandatów za szczególnie niebezpieczne zachowanie na drodze czy też utrudnienie możliwości skorzystania z kursów redukujących punkty karne to tylko niektóre narzędzia mające zmusić kierowców do rozważniejszej jazdy. Mimo wszystko powyższe obostrzenia nie są tak dotkliwe, jak zakaz prowadzenia pojazdów orzeczony przez sąd za spowodowanie niebezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz za jazdę na tzw. podwójnym gazie. W tych sytuacjach nie ma co liczyć na 3-miesięczne zawieszenie prawa jazdy czy możliwość jego odzyskania po ukończeniu specjalnego kursu. Mimo to istnieje możliwość skrócenia takiego zakazu, muszą jednak zostać spełnione określone przesłanki. Jakie? O tym poniżej.
Kiedy sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów?
Zakaz prowadzenia pojazdów jest instytucją bardzo szeroko opisaną przez ustawodawcę, zarówno w Kodeksie karnym (kk), jak i Kodeksie wykroczeń (kw). Może zostać orzeczony w wielu wypadkach. Niekiedy takie orzeczenie jest pozostawione do swobodnej decyzji sądu, czasami zaś decyzja ta jest obligatoryjna.
Zgodnie z art. 42 § 1 kk sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w przypadku skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd w takim wypadku powinien brać pod uwagę, czy z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę może w przyszłości zagrażać bezpieczeństwu w ruchu drogowym.
Obligatoryjnie natomiast sąd orzeka zakaz prowadzenia pojazdów – na okres nie krótszy niż 3 lata – jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, bądź też gdy dokonał ucieczki przed kontrolą policyjną.
Sąd ma obowiązek wydać zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, jeżeli doszło do popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 kk, tj. jeżeli sprawca jest powtórnie skazany za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub gdy dopuścił się przestępstwa sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, będąc w stanie nietrzeźwości, bądź w sytuacji, gdy sprawca w czasie popełnienia przestępstwa polegającego na spowodowaniu groźnego wypadku, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia.
Zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się na okres od roku do lat 15 bądź dożywotnio. Obowiązuje bezwzględnie od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego.
Zakaz prowadzenia pojazdów za wykroczenia
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku dopuszczenia się przez kierowcę wykroczenia. Kodeks wykroczeń nie przewiduje bowiem dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów. Zakaz orzeka się na okres od 6 miesięcy do maksymalnie 3 lat.
Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów w razie popełnienia wykroczenia spowodowania zagrożenia w ruchu wskutek niezachowania należytej ostrożności, ucieczki przed kontrolą drogową lub też kierowania pojazdem bez wymaganego uprawnienia.
Z kolei sąd ma obowiązek orzec zakaz w razie popełnienia wykroczenia prowadzenia pojazdu w stanie po użyciu alkoholu lub też nieudzielenia pomocy ofierze wypadku przez uczestniczącego w nim obwinionego.
Czy skrócenie zakazu jest możliwe?
Zakaz prowadzenia pojazdów jest traktowane jak zwykły środek karny, a co za tym idzie, tak jak w innych wypadkach i tutaj możliwe jest jego skrócenie. Trzeba jednak spełnić określone w ustawie karnej przesłanki.
Przepis art. 84 § 1 kk wymaga łącznego spełnienia przez skazanego trzech warunków. Są to:
- upływ połowy okresu, na który orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów;
- orzeczony środek był wykonywany co najmniej przez rok;
- sprawca w tym okresie przestrzegał porządku prawnego.
Po spełnieniu powyższych przesłanek sprawca ma prawo do złożenia wniosku do sądu o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów. Jeżeli sąd przychyli się do prośby sprawcy, wyda orzeczenie stwierdzające „uznanie środka karnego za wykonany”.
Wspomnieć przy tym należy, że początek wykonywania środka karnego rozpoczyna się w następnym dniu po uprawomocnieniu się wyroku. Jednakże nie biegnie on w czasie odbywania przez sprawcę kary pozbawienia wolności, również orzeczonej za inne przestępstwo.
Czy możliwe jest skrócenie dożywotniego zakazu?
O skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów mogą ubiegać się również osoby, wobec których orzeczono dożywotni środek karny. W tym wypadku jednak czas, jaki musi minąć, aby sprawca mógł złożyć wniosek do sądu, wynosi 15 lat. Dodatkowymi wymaganiami są przestrzeganie przez sprawcę w tym czasie porządku prawnego oraz brak obawy ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny.
Kiedy sąd nie skróci zakazu?
Mimo dania szansy nawet osobom, którym dożywotnio odebrano prawo jazdy, ustawa przewiduje sytuację, kiedy instytucja skrócenia zakazu zostaje wyłączona. Przypadek ten dotyczy skazanych na okres nie krótszy niż 3 lata, w związku z popełnieniem przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub z ucieczką z miejsca wypadku.
Można zauważyć tutaj, że ustawodawca szczególnie dotkliwie chce karać kierowców, którzy nie tylko łamią przepisy ruchu drogowego, lecz także robią to po wprowadzeniu się w stan nietrzeźwości alkoholowej lub narkotykowej. Wydaje się zatem, że jest to decyzja pozytywna z punktu widzenia całego społeczeństwa. Wsiadanie za kółko pod wpływem powinno być szczególnie napiętnowane i patrząc na przepisy prawa karnego, jest to robione bardzo skrupulatnie.
A może instalacja blokady alkoholowej?
Decyzja sądu w przedmiocie skrócenia zakazu prowadzenia pojazdów jest fakultatywna, a co za tym idzie, nie w każdym wypadku musi zostać orzeczona. We wszystkich tych przypadkach, w których byli kierowcy nie mają możliwości ubiegania się o skrócenie zakazu, lub którym sąd odmówił wydania postanowienia skracającego taki zakaz, mają możliwość starania się o zmianę sposobu wykonywania środka karnego poprzez zezwolenie na prowadzenie pojazdów mechanicznych wyposażonych w blokadę alkoholową.
Zgodnie z § 1 art. 182a kk, jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową.
Sąd może wydać wspomnianą decyzję, pod warunkiem że postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.
Blokada alkoholowa zgodnie z art. 2 pkt 84 ustawy – Prawo o ruchu drogowym to urządzenie techniczne uniemożliwiające uruchomienie silnika pojazdu silnikowego i pojazdu szynowego, w przypadku gdy zawartość alkoholu w wydychanym przez kierującego powietrzu wynosi co najmniej 0,1 mg alkoholu w 1 dm3.
W razie spełnienia warunków określonych w omawianym przepisie sąd wydaje postanowienie o zmianie zakresu zakazu prowadzenia pojazdów w ten sposób, że ma on być wykonywany w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. W praktyce oznacza to, że skazany ma prawo prowadzić każdy rodzaj pojazdu, o ile ten posiada rzeczoną blokadę. Może prowadzić również pojazdy niewyposażone w blokadę alkoholową, wyłącznie jeśli jest to pojazd wykorzystywany do nauki jazdy i egzaminowania, a skazany jest osobą szkoloną lub egzaminowaną.
Skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów – jak najbardziej możliwe, ale…
Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych stanowi środek karny orzekany przez sąd wraz z karą za przestępstwo lub wykroczenie związane z ruchem drogowym. Jazda po alkoholu lub narkotykach, doprowadzenie do katastrofy lądowej czy inne szczególne niebezpieczne zachowanie na drodze może doprowadzić do odebrania prawa jazdy nawet dożywotnio. Nie jest to jednak zakaz, którego nie da się uchylić. Ustawodawca przewidział bowiem możliwość skrócenia rzeczonego zakazu. Można się o to ubiegać po odbyciu połowy czasu kary lub 15 lat w przypadku dożywotniego zakazu. Wyjątek stanowią osoby skazane za prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości – te nie mają możliwości ubiegania się o skrócenia orzeczonego wobec nich środka karnego.
