Szkoda całkowita pojazdu w leasingu powoduje zakończenie umowy leasingowej, po czym następuje wzajemne rozliczenie stron. To z kolei rodzi pytanie o podatkowe skutki występujące w takiej sytuacji po stronie leasingobiorcy. W poniższym artykule postaramy się dogłębnie opisać i wyjaśnić tę kwestię.
Szkoda całkowita pojazdu w leasingu
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 709(1) Kodeksu cywilnego przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać ją korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
Dalsze przepisy regulują przypadek utraty rzeczy leasingowanej. Otóż zgodnie z art. 709(5) kc jeżeli po wydaniu korzystającemu rzecz została utracona z powodu okoliczności, za które finansujący nie ponosi odpowiedzialności, umowa leasingu wygasa. Korzystający powinien niezwłocznie zawiadomić finansującego o utracie rzeczy.
Jeżeli umowa leasingu wygasła, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz z tytułu ubezpieczenia rzeczy, a także naprawienia szkody.
Z powyższego przepisu płyną zatem bardzo ważne wnioski. Po pierwsze całkowita szkoda w pojeździe oznacza utratę przedmiotu leasingu, co skutkuje wygaśnięciem umowy. Po drugie natomiast leasingodawca może żądać od leasingobiorcy zapłaty pozostałych przewidzianych w umowie rat.
Możliwość ujęcia w kosztach wartości spłaty pozostałych rat
W kontekście powyższego rodzi się przede wszystkim pytanie o możliwość ujęcia w kosztach podatkowych wartości dokonanej spłaty na rzecz leasingobiorcy.
Wskażmy zatem, że zgodnie z art. 23b ust. 1 ustawy PIT opłaty ustalone w umowie leasingu, ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, stanowią przychód finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodów korzystającego.
Nie ma decydującego znaczenia, czy opłaty ustalone w umowie leasingu operacyjnego ponoszone są w trakcie trwania tej umowy, czy też po jej zakończeniu. W kontekście ww. przepisów w dalszym ciągu są to jednak opłaty leasingowe wynikające z tej umowy, które „korzystający” decyduje się ponieść, zawierając umowę leasingu operacyjnego.
Jeżeli samochód w trakcie użytkowania wykorzystywany był wyłącznie w działalności gospodarczej, to warunek zawarty w art. 22 ust. 1 ustawy PIT został spełniony, gdyż wszelkie koszty poniesione z tytułu umowy leasingowej ponoszone były w celu uzyskania przychodu. Koszty te nie znajdują się również w katalogu wyłączeń zawartych w art. 23 ww. ustawy.
W konsekwencji opłaty leasingowe zapłacone przez korzystającego po wygaśnięciu umowy z powodu szkody całkowitej przedmiotu leasingu podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu.
Przykład 1.
Przedsiębiorca korzystający z samochodu osobowego w leasingu brał udział w wypadku drogowym, w wyniku czego stwierdzono całkowitą szkodę w pojeździe. Umowa leasingu wygasła, ponieważ przedmiot leasingu został utracony. Leasingodawca zażądał zapłaty pozostałych rat leasingowych wynikających z umowy. Wartość tychże rat będzie odpowiednio kosztem leasingobiorcy.
W tym miejscu warto też dodać, że z tytułu całkowitej szkody pojazdu leasingodawca (będący właścicielem) nie rozpoznaje kosztów podatkowych. Takie wnioski płyną z treści interpretacji Dyrektora KIS z 12 czerwca 2018 roku, nr 0111-KDIB2-1.4010.71.2018.2.BJ.
Organ zauważył, że w wyniku wygaśnięcia umowy leasingu to leasingobiorca zobowiązany będzie do zapłaty na rzecz pozostałych rat leasingowych w części odpowiadającej spłacie wartości początkowej przedmiotu leasingu w części niepokrytej otrzymanym odszkodowaniem. W konsekwencji brak jest podstaw do uznania, że przedmiot leasingu zostanie niespłacony w ratach w jakiejkolwiek części i tym samym rozpoznania (w niespłaconej części) wydatków na nabycie przedmiotu leasingu jako kosztów podatkowych.
W takim przypadku nie wystąpi po stronie leasingodawcy „strata”, bowiem wartość przedmiotu leasingu zawsze winna być pokryta przez odszkodowanie oraz w pozostałej części przez leasingobiorcę. W konsekwencji, w sytuacji gdy leasingobiorca nie wywiąże się ze swojego zobowiązania do uiszczenia różnicy, i tak po stronie leasingodawcy powstanie wierzytelność względem leasingobiorcy o spłatę pozostałej (niepokrytej odszkodowaniem) kwoty wydatkowanej na nabycie przedmiotu leasingu.
Przykład 2.
W wyniku wypadku drogowego doszło do całkowitej szkody w pojeździe objętym umową leasingu. Wartość pozostałych niespłaconych rat to 25 000 zł. Polisa ubezpieczeniowa objęła kwotę 5000 zł. Leasingobiorca odmówił zapłaty nierozliczonej kwoty, tłumacząc się trudną sytuacją finansową. W takim przypadku leasingodawca nie jest uprawniony do rozpoznania kosztu podatkowego w kwocie 5000 zł.
Nadwyżka odszkodowania nad kwotę należną leasingodawcy
Załóżmy jednak, że uzyskana z tytułu odszkodowania kwota jest większa niż należność zapłacona leasingodawcy z tytułu pozostałych niezapłaconych rat.
Taka nadwyżka będzie dla leasingobiorcy przychodem podatkowym z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Jak wskazuje art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy PIT, przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Ponadto zgodnie z art. 14 ust. 1i ustawy PIT w takim przypadku przychód powstaje w dniu otrzymania zapłaty.
Przykład 3.
Leasingobiorca otrzymał od ubezpieczyciela odszkodowanie za szkodę całkowitą w pojeździe w wysokości 20 000 zł. Kwota należna leasingodawcy to 18 000 zł i wartość ta stanowi koszt podatkowy. Natomiast nadwyżka w kwocie 2000 zł to przychód leasingobiorcy powstały w dacie otrzymania odszkodowania.
Chociaż szkoda całkowita pojazdu w leasingu wiąże się z ustawowym wygaśnięciem takiej umowy, to jednak leasingobiorca zachowuje prawo do rozpoznania kosztu podatkowego z tytułu należności na rzecz leasingodawcy. Dodatkowo może być też konieczne rozpoznanie przychodu podatkowego w ramach działalności gospodarczej.
