Przedsiębiorcy starają się rozwijać swoje działalności. Aby sprostać konkurencji, muszą oni ciągle inwestować. Ma to na celu rozwój i nadążenie za konkurencją. Podmioty gospodarcze ponoszą nie tylko koszty inwestycji, ale także koszty związane z nią pośrednio. Tym samym muszą odpowiednio rozliczyć je wszystkie. Jak zaniechanie inwestycji wpływa na rozliczenie kosztów podatkowych?
Koszty podatkowe
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – dalej: ustawa o CIT – kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.
Powyższa definicja ma charakter ogólny, dlatego każdorazowo, jeśli ustawa nie wskazuje bezpośrednio, dany wydatek powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej pod kątem istnienia związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania
W świetle powyższego, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi zostać pokryty z jego zasobów majątkowych (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na jego działalność przez osoby inne niż podatnik);
- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w żaden sposób zwrócona;
- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą;
- poniesiony został w celu uzyskania, zachowania albo zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów;
- został właściwie udokumentowany;
- nie może znajdować się w grupie wydatków, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.
Zaniechanie inwestycji - koszty podatkowe
Podatnicy w wielu przypadkach rezygnują z inwestycji. Przyczyny są różne, jednak w praktyce są to najczęściej poniesione liczne nakłady.
Przykład 1.
Podatnik rozpoczął budowę hali produkcyjnej w innym mieście. Powyższa inwestycja miała zwiększyć moce produkcyjne, a także przybliżyć produkcję do ostatecznego odbiorcy, jakim był duży niemiecki koncern. Budowa hali przy granicy została jednak zaniechana. Powodem było zerwanie kontraktu przez podmiot z Niemiec. Podatnik poniósł znaczne nakłady inwestycyjne. Jak je rozliczyć?
Inwestycje to środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Z kolei środki trwałe w budowie to „zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego”.
Z powyższego wynika, że inwestycje to aktywa trwałe w okresie realizacji inwestycji, które nie są jeszcze środkami trwałymi w rozumieniu ustawy o CIT. Inwestycja to nakład gospodarczy na tworzenie lub zwiększanie majątku trwałego.
Wydatki ponoszone w związku z nią nie podlegają bezpośredniemu zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodu. Powiększają one wartość inwestycji, wpływając na przyszłą wartość początkową środka trwałego, który powstanie (zostanie wytworzony) po zakończeniu inwestycji.
Wydatki poniesione na zakończone inwestycje, w których wyniku zostaną wytworzone środki trwałe, staną się co do zasady kosztami uzyskania przychodów poprzez odpisy amortyzacyjne.
Biorąc pod uwagę powyższe, należy przeanalizować, jak rozumieć pojęcie „zlikwidować inwestycję”.
Posługując się wykładnią językową tego pojęcia zgodnie z definicją zawartą w Słowniku języka polskiego PWN, zlikwidować to „powodować, że coś przestaje istnieć lub traci ważność, usuwać, pozbywać się czegoś”.
Z zaniechaniem inwestycji mamy do czynienia wówczas, gdy podatnik nie podejmuje kolejnych czynności związanych z prowadzonym procesem inwestycyjnym, pomimo że nie został on zakończony. Innymi słowy, jest to brak działania, zaprzestanie dokonywania następnych czynności, a w konsekwencji rezygnacja z podjętych wcześniej zamierzeń i odstąpienie od inwestycji.
Zaniechanie inwestycji jest więc wynikiem trwałego zaprzestania prowadzenia zadania inwestycyjnego (brak kontynuacji inwestycji).
Podsumowując, wydatki poniesione na niedokończoną inwestycję mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w dwóch sytuacjach:
- sprzedaży niedokończonej inwestycji,
- zlikwidowania zaniechanej inwestycji.
Analizując istotę likwidacji jako procesu gospodarczego, należy przyjąć, że powinna być ona działaniem nieodwracalnym i trwałym.
Zatem dla celów zaliczenia kosztów zaniechanych inwestycji do kosztów uzyskania przychodów konieczne jest zaniechanie wszelkich działań w związku z inwestycją i podjęcie decyzji o jej zaniechaniu.
Co istotne, ustawodawca pozwala rozliczyć w kosztach podatkowych koszty inwestycji, która nie została przez podatnika dokończona, nie żądając spełnienia jakichś dodatkowych warunków, np. zaniechania z określonych powodów. Niewątpliwie jednak podatnik rozliczający w kosztach podatkowych wydatki poniesione na taką inwestycję powinien być w stanie wykazać, że podejmując ją, zakładał jej związek z uzyskiwaniem przychodów lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów. Tym samym w naszym przypadku w momencie dokonania sprzedaży niedokończonej inwestycji wszystkie wydatki z nią związane staną się kosztem uzyskania przychodu.
Koszty podatkowe, które powstaną w momencie podjęcia decyzji o zaniechaniu inwestycji
W wielu przypadkach koszty podatkowe powstają już w momencie podjęcia decyzji o zaniechaniu inwestycji.
Przykład 2.
Spółka buduje magazyn na swoje wyroby. W związku z problemami finansowymi postanowiła zaniechać inwestycji. Cześć kosztów związanych z budową powstało w momencie podjęcia tej decyzji. Spółka jeszcze nie wie, co zrobi w przyszłości z inwestycją. Czy koszty poniesione w momencie podjęcia decyzji o zaniechaniu inwestycji można zaliczyć do kosztów podatkowych?
W tym przypadku kosztów poniesionych w momencie zaniechania inwestycji nie można zaliczyć do kosztów podatkowych.
Z przykładu wynika, że inwestycji zaniechano, jednak nie doszło do jej sprzedaży. Ponadto, co ważne, podatnik na dzień podjęcia decyzji o zaniechaniu inwestycji nie zlikwidował jej.
Tym samym samo podjęcie decyzji o zaniechaniu inwestycji nie przesądza o tym, że koszty z nią związane możemy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
Podsumowując, podatnik winien pamiętać, że likwidacja lub sprzedaż inwestycji upoważnia go do rozliczenia kosztów z nią związanych. Co istotne, dotyczy to także kosztów powstałych w momencie podjęcia decyzji o zaniechaniu inwestycji.
