6 sierpnia 2019 r. opublikowano nowelizację przepisów Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzoną ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Zmiany w kpc będą wchodzić w życie w różnych terminach. Część z nich zaczęła już obowiązywać z uwagi na krótszy okres przejściowy, czyli już od 21 sierpnia 2019 r. mamy nowe przepisy w zakresie:
-
możliwości odmowy przyjęcia sprawy do rozpoznania przez sąd okręgowy i zwrócenie jej sądowi rejonowemu, jeżeli uzna, że poważne wątpliwości nie zachodzą;
-
pozostawienia wniosku o wyłączenie sędziego bez wyjaśnienia, w przypadku braku odpowiedzi tegoż sędziego w terminie 2 tygodni na ten wniosek;
-
występowania i wytaczania przed sądem powództw przez rzecznika konsumentów;
-
zasądzenia zwrotu kosztów od świadka, biegłego, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego wywołanych ich rażącą winą;
-
możliwości wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego sądu;
-
pozostawienia w aktach sprawy pisma ze skutkiem doręczenia w przypadku braku ujawnienia adresu do doręczeń w centralnej ewidencji i braku możliwości dostarczenia pisma (chyba że nowy adres jest znany sądowi);
-
wydawania postanowień przez sąd na posiedzeniu niejawnym (art. 148 § 3 kpc);
-
zgłoszenia wniosku o przywrócenie terminu;
-
zawieszonego postępowania;
-
wydawania postanowień dowodowych;
-
usprawiedliwienia niestawiennictwa świadków;
-
sprostowania wyroku;
-
umorzenia postępowania;
-
stwierdzenia prawomocności orzeczenia;
-
odrzucenia skargi;
-
ustanowienia kuratora w miejsce pozwanego, zmarłego małżonka lub małżonków;
-
niedopuszczalności odrzucenia pozwu;
-
postępowania uproszczonego;
-
wydawania klauzuli wykonalności;
-
wszczęcia egzekucji;
-
kosztów sądowych.
Kolejna duża grupa przepisów Kodeksu postępowania cywilnego weszła w życie już 7 listopada 2019 r. Zostanie ona pokrótce opisana poniżej.
Zmiany w KPC dotyczące właściwości sądu
Powód może wnieść powództwo o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu przed sąd właściwy dla miejsca swojego zamieszkania albo swojej siedziby.
Natomiast powództwo wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, instytucji uprawnionej do wykonywania czynności bankowych, bankowi hipotecznemu można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda.
Jeśli chodzi o powództwo o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości, posiadanie nieruchomości i inne prawa związane z nieruchomością, zmiany w kpc mówią, że można wytoczyć je wyłącznie przed sąd miejsca położenia nieruchomości, przy czym jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej.
Ponadto właściwy Sąd może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę innemu równorzędnemu sądowi, jeżeli przemawiają za tym względy właściwości.
Warto dodać, że rzecznik konsumentów otrzymał uprawnienie do występowania przed sądem w sprawach konsumentów. Ponadto w sprawach o ochronę konsumentów powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów może wytaczać powództwa na rzecz konsumentów, a także wstępować za ich zgodą do postępowań w tych sprawach w każdym ich stadium.
Gdy strona procesu dochodzi roszczeń z umowy - jakie zmiany w kpc?
Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. Za miejsce wykonania umowy uważa się przy sprzedaży rzeczy ruchomych miejsce, do którego rzeczy zostały lub miały zostać dostarczone; jeśli chodzi o świadczenie usług – miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były lub miały być świadczone. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.
Udzielanie stronom informacji przez sąd
W trakcie postępowania sądowego, jeśli sąd stwierdzi, że strony lub uczestnicy postępowania, którzy nie są reprezentowani przez radcę prawnego lub adwokata, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, wymagają pouczenia co do czynności procesowych, udziela stronom takiego pouczenia.
Strony mogą nagrywać przebieg sprawy procesowej
Strony lub uczestnicy postępowania mogą utrwalić przebieg posiedzeń i innych czynności sądowych, przy których są obecni, za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Warto wskazać, że nie jest wymagane zezwolenie sądu na dokonanie nagrania, jednak uczestnicy postępowania powinni uprzedzić o tym sędziego. W wyjątkowych sytuacjach, jeżeli posiedzenie lub jego część odbywa się przy drzwiach zamkniętych lub znacząco wpływa na prawidłowość postępowania, sąd zakazuje stronie lub uczestnikowi postępowania utrwalenia przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.
Zmiany w kpc a pisma przygotowawcze do rozprawy
W piśmie procesowym mającym na celu przygotowanie sprawy do rozstrzygnięcia (pismo przygotowawcze) strona powinna zwięźle podać stan sprawy, wyszczególnić, które fakty przyznaje, a którym zaprzecza oraz wypowiedzieć się co do twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez stronę przeciwną. W piśmie tym strona może także wskazać podstawy prawne swoich żądań lub wniosków.
Nowe przepisy dotyczące doręczeń
W sytuacji, w której pozwany pomimo powtórnego zawiadomienia nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego, na które powinien odpowiedzieć w celu obrony swoich praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w przepisach, sędzia zawiadamia o tym powoda i zobowiązuje go do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika. Powód w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie.
Sąd może pouczyć strony o możliwym wyniku sporu
W trakcie rozprawy sąd może pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy na podstawie zgłoszonych do danej chwili twierdzeń i dowodów. Jeżeli w toku posiedzenia okaże się, że o żądaniu lub wniosku strony można rozstrzygnąć na innej podstawie prawnej niż przez nią wskazana, uprzedza się o tym strony obecne na posiedzeniu (art. 1562 kpc).
Skutki zgłoszenia wniosku o przywrócenie terminu
Zgłoszenie wniosku o przywrócenie terminu nie wstrzymuje postępowania w sprawie ani wykonania orzeczenia. Sąd może jednak, stosownie do okoliczności, wstrzymać postępowanie lub wykonanie orzeczenia. W przypadku uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu sąd może natychmiast przystąpić do rozpoznania sprawy (art. 172 kpc).
W postanowieniu o zawieszeniu postępowania sąd powinien wskazać przepis, na podstawie którego wydał takie rozstrzygnięcie.
Umorzenie zawieszonego postępowania
Sąd umarza postępowanie, które zostało zawieszone w następujących sytuacjach:
-
jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu trzech miesięcy od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania;
-
na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu sześciu miesięcy od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania (art. 182 kpc);
-
w przypadku stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie roku od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny;
-
z powodu śmierci strony po upływie pięciu lat od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny (art. 182 § 1 kpc).
Umorzenie postępowania zawieszonego w pierwszej instancji nie pozbawia powoda prawa ponownego wytoczenia powództwa, jednak poprzedni pozew nie wywołuje żadnych skutków związanych z wytoczeniem powództwa. Wywołuje je jednak pozew wniesiony w sprawie, w której postępowanie umorzono, a dotyczy ono masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Sąd będzie skłaniał strony do zawarcia ugody
Zgodnie z art. 185 kpc w przypadku chęci zawarcia ugody przez stronę można zwrócić się do sądu rejonowego właściwego dla przeciwnika lub do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego. Wezwanie do ugody powinno zawierać oznaczenie sprawy oraz propozycje ugodowe.
Podnoszenie zarzutu potrącenia w ograniczonym zakresie
Zmiany w kpc, które zostały wprowadzone z zapisem art. 2031 kpc mówią o tym, że podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego, co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego musi być pewna lub uprawdopodobniona stosownym dokumentem. Zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym. Pozwany może to zrobić nie później niż przy wdaniu się w spór procesowy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna.
Natomiast powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenie wzajemne jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia. Powództwo wzajemne można wytoczyć nie później niż w odpowiedzi na pozew, a jeżeli jej nie złożono – w sprzeciwie od wyroku zaocznego albo przy rozpoczęciu pierwszego posiedzenia, o którym zawiadomiono albo na które wezwano pozwanego (art. 204 kpc).
Postępowanie przygotowawcze i plan rozprawy mają skrócić czas trwania postępowania cywilnego
Wraz z odesłaniem pozwu do strony przeciwnej i wezwaniem do złożenia odpowiedzi na pozew sąd oprócz pouczeń co do możliwości zawarcia ugody, informuje strony o:
-
obowiązku udziału w posiedzeniu przygotowawczym i przedstawienia wszystkich twierdzeń oraz dowodów na tym posiedzeniu;
-
możliwości ustanowienia pełnomocnika procesowego oraz o tym, że zastępstwo adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego nie jest obowiązkowe;
-
obowiązku złożenia pisma przygotowawczego na zarządzenie przewodniczącego, wymogach co do jego treści i skutkach ich niedochowania;
-
zwrocie pisma przygotowawczego złożonego bez zarządzenia przewodniczącego (art. 2052 kpc).
Po dokonaniu pouczeń stron oraz złożeniu odpowiedzi na pozew sąd wyznacza posiedzenie przygotowawcze i wzywa na nie strony w terminie do 2 miesięcy od dnia złożenia pozwu lub ostatniego pisma przygotowawczego. Jeśli sprawa okaże się skomplikowana, sąd skieruje ją do rozpoznania na rozprawie.
Posiedzenie przygotowawcze odbywa się według przepisów o posiedzeniu niejawnym. Jeżeli powód bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, sąd umarza postępowanie, rozstrzygając o kosztach, chyba że sprzeciwi się temu obecny na tym posiedzeniu pozwany. Jeżeli powód w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia o umorzeniu postępowania usprawiedliwi swe niestawiennictwo, sąd uchyli to postanowienie i nada sprawie właściwy bieg (art. 2055 kpc).
Plan rozprawy zawiera m.in.:
-
informacje dotyczące wniosków dowodowych stron, dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych świadczeń;
-
ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne;
-
terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie;
-
kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników postępowania dowodowego;
-
termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku.
Doręczenie stronie planu rozprawy zastępuje zawiadomienie jej o terminach posiedzeń i innych czynnościach objętych planem, zastępuje także wezwanie strony do wykonania wskazanych obowiązków.
Zmiany w kpc odnośnie postępowania w sprawach gospodarczych
Sprawami gospodarczymi są sprawy:
-
ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej;
-
ze stosunku spółki;
-
przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;
-
z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;
-
z umów leasingu;
-
przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy;
-
między organami przedsiębiorstwa państwowego;
-
z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
-
o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem.
Natomiast nie są sprawami gospodarczymi sprawy o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu oraz o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony (art. 4582 kpc).
Podsumowując, wprowadzone zmiany w kpc w procedurze cywilnej mają przeciwdziałać przewlekłości postępowania cywilnego m.in. poprzez wprowadzenie zmian organizacyjnych w postępowaniu sądowym (posiedzenie przygotowawcze, plan rozprawy). Przyspieszeniu procesu cywilnego mają służyć: wydawanie postanowień na posiedzeniu niejawnym, nakładanie grzywny na strony i świadków, którzy zachowują się podczas procesu nierzetelnie; ograniczenie wnoszenia wniosków, które wpływają na spowolnienie procesu tj. o wyłączenie sędziego, przyznanie adwokata lub radcy prawnego, wydanie sprostowania wyroku lub innych kilku zażaleń. Ponadto sądy otrzymują narzędzia do eliminowania pozwów bezzasadnych – w przypadku nadużywania przepisów prawa procesowego sąd może zwiększyć koszty procesu dla tej strony lub nałożyć grzywnę. Sędziowie będą pouczać strony w miarę potrzeb co do skutków procesu, ale też nakłaniać je do zawarcia ugody. Wprowadzono krótszy (6 miesięcy) termin na podjęcie zawieszonego postępowania z uwagi na bezczynność powoda. Stosowanie formularzy w postępowaniu procesowym nie jest już obowiązkowe, pozostają jednak w postępowaniach nieprocesowych. W kwestii doręczenia pism fikcja doręczenia przestaje obowiązywać, wskazane będzie każdorazowe skuteczne doręczenie pisma procesowego. Powód, który będzie zobowiązany do dostarczenia pisma pozwanemu, będzie mógł skorzystać z pomocy komornika.
