Dobra osobiste to dobra niemajątkowe przysługujące każdej osobie fizycznej oraz osobie prawnej, związane z ich indywidualnym istnieniem. Kodeks cywilny nie definiuje, czym są dobra osobiste, wskazuje jednak w art. 23 przykładowe rodzaje objęte ochroną, są nimi np. wolność, nazwisko lub pseudonim, wizerunek. Można więc przyjąć, że dobra osobiste odnoszą się do uznanych przez społeczeństwo oraz system prawny wartości obejmujących psychiczną i fizyczną integralność człowieka (oraz osoby prawnej), jego indywidualność, godność oraz pozycję w społeczeństwie.
Dobra osobiste są wysoko cenione przez ustawodawcę, a ich katalog jest cały czas rozbudowywany przez naukę i orzecznictwo sądowe.
Przepisy art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego na podstawie art. 43 stosuje się również do osób prawnych.
Art. 43. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. |
Art. 23 Kodeksu cywilnego wymienia, że dobrami osobistymi człowieka są w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mienia, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Tym dobrom została przyznana ochrona prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Nie wszystkie wymienione kategorie dóbr osobistych dotyczą osób prawnych. Charakter osobistych praw podmiotowych wyznaczony jest wyraźnie przez ogólną naturę dóbr osobistych. Należy pamiętać, że obowiązek nieingerowania w zakres dóbr osobistych zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych są prawami bezwzględnymi i niezbywalnymi. Kodeks cywilny chroni wszystkie dobra osobiste, które podmiot prawa może posiadać. Podmioty prawne posiadają te dobra od początku do końca swojego istnienia.
Uwaga! Cechy praw osobistych: niezbywalność, nieprzenoszalność, nieprzewidywalność. |
Prawa niemajątkowe a dobra osobiste
Osobiste prawa podmiotowe zaliczane są do praw niemajątkowych, ponieważ nie da się wycenić w pieniądzu ich wartości. Trudno jest określić, ile wart jest wizerunek przedsiębiorstwa, ponieważ jego istnienie nie jest uwarunkowane bezpośrednio ekonomicznym interesem. Konsekwencją tego jest możliwość powoływania się na swoje podmiotowe dobro osobiste nie tylko po to, by nim rozporządzać, lecz także po to, by przeciwdziałać naruszeniom zagrażającym ze strony osób trzecich.
Ważne! Za dobra osób prawnych uważa się: dobre imię, nietykalność pomieszczeń, tajemnicę korespondencji przedsiębiorstwa, firmę. |
W celu wyegzekwowania zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych musimy wskazać konkretne dobro, które zostało naruszone. Punktem wyjścia mogą być więc wymienione przez ustawodawcę dobra, choć nie wyliczył on wszystkich z nich. W przypadku gdy uznamy, że nasze dobra zostały naruszone, w pierwszej kolejności możemy posiłkować się więc katalogiem wymienionym w Kodeksie cywilnym art. 23, w dalszej kolejności orzecznictwem, a jeżeli nadal nie znajdziemy odpowiedniej podstawy prawnej, możliwe jest wyartykułowanie własnego katalogu dóbr osobistych, które zostały naruszone. Kwestia ich naruszenia jest każdorazowo rozpatrywana indywidualnie, w oparciu o aktualny stan faktyczny.
Naruszone dobra osobiste
Art. 24. § 1. Kodeksu cywilnego, stanowi, że:
Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. |
Przy ocenie, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, decydującego znaczenie nie ma subiektywne odczucie osoby fizycznej czy przedsiębiorcy będącego jednocześnie osobą prawną, ale to jaką reakcję wywołuje w społeczeństwie naruszenie go. Dolegliwość dla podmiotu poszkodowanego nie może być jednak małej wagi według przyjmowanych w społeczeństwie norm. Dopiero przekroczenie granicy dopuszczalnej i powszechnie w nim przyjętej może pociągnąć za sobą sankcje za naruszenie dóbr osobistych.
Sankcje grożące za naruszone dobra osobiste
W razie naruszenia dobra osobistego pokrzywdzony może żądać:
zaniechania naruszania dóbr osobistych, poprzez np. zaniechanie publikacji, która godzi w dobre imię firmy
dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, w szczególności żeby osoba, która naruszyła dobra osobiste, złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie
zadośćuczynienia pieniężnego - doznanych krzywd nie można zrekompensować pieniędzmi, jednak mogą one złagodzić cierpienie. Jest to środek kompensacyjny
zadośćuczynienia pieniężne na wskazany cel społeczny. W ramach rekompensaty można wyznaczyć cel społeczny, na rzecz którego osoba, która wyrządziła krzywdę zapłaci odpowiednią sumę pieniędzy.
Dobra osobiste zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych podlegają uzasadnionej ochronie. Charakter dóbr osobistych objętych ochroną jest cały czas modyfikowany w oparciu o potrzeby społeczne i wydawane na ich podstawie wyroki. Dzięki coraz lepszemu rozumieniu czym są dobra osobiste i temu, jakie znaczenie mają, podlegają coraz szerszej wykładni przepisów Kodeksu cywilnego. Dzięki temu zwiększa się katalog dóbr osobistych objętych ochroną.
Polecamy:
