Przedsiębiorcy oprócz odpowiedzialności podatkowej mogą również odpowiadać za naruszenie przepisów podatkowych na podstawie Kodeksu karnego skarbowego. Kodeks ten przewiduje obszerny katalog przestępstw i wykroczeń skarbowych, których popełnienie może spowodować nałożenie na podatnika kary. Jedną z możliwości uniknięcia negatywnych konsekwencji złamania przepisów jest poddanie się dobrowolnej odpowiedzialności.
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności - warunki skorzystania
Cała instytucja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności uregulowana jest w art. 17-19 Kodeksu karnego skarbowego. Podatnik, który chce skorzystać z tego uprawnienia, musi w pierwszej kolejności zbadać, czy zostały spełnione wszystkie warunki przewidziane w przepisach prawa.
Przede wszystkim wina i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie mogą budzić wątpliwości. Następnie, czyn zabroniony nie może stanowić przestępstwa skarbowego zagrożonego karą ograniczenia wolności albo karą jej pozbawienia. W konsekwencji z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności mogą skorzystać osoby, które popełniły wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe zagrożone wyłącznie karą grzywny. Kolejnym warunkiem jest, aby przestępstwo skarbowe nie zostało popełnione w warunkach uzasadniających zastosowanie nadzwyczajnego obostrzenia kary. Ostatnim warunkiem jest, aby w przypadku przedmiotu, który ulega przepadkowi, nie zostało zgłoszone żądanie osoby trzeciej (tzw. interwencja).
Jeżeli wszystkie powyższe przesłanki zostaną zachowane, przedsiębiorca może złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Przykład 1.
Podatnik popełnił przestępstwo przemytu celnego. Z uwagi na fakt, że jest ono to zagrożone karą grzywny lub karą pozbawienia wolności, sprawca nie może złożyć wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Procedura
Wiadomym jest, że podatnicy nie muszą znać wszystkich przepisów prawa. Aby jednak każdy z nich miał świadomość co do prawa skorzystania z takiej opcji, ustawodawca wprowadził obowiązek informowania sprawcy czynu zabronionego o prawie do złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Pouczenie takie powinno mieć miejsce przed pierwszym przesłuchaniem strony.
Przykład 2.
Sprawca nie został pouczony przez urząd skarbowy o prawie do złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności przed pierwszym przesłuchaniem. Następnie w sprawie został wydany wyrok skazujący. Z uwagi jednak na stwierdzone braki proceduralne wyrok powinien zostać unieważniony, a sprawa rozpatrzona ponownie.
Jeżeli podatnik zdecyduje się skorzystać z powyższego uprawnienia, powinien złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Składa się go do finansowego organu postępowania przygotowawczego. Organem takim jest urząd skarbowy lub urząd celno-skarbowy. Należy pamiętać, że podatnik ma ograniczony czas na złożenie wniosku, powinien on bowiem wpłynąć, zanim finansowy organ postępowania przygotowawczego wniesie do sądu akt oskarżenia. W dalszej kolejności wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności podlega ocenie finansowego organu postępowania przygotowawczego. Jeżeli organ ten uzna, że wniosek odpowiada wymaganiom formalnym oraz jest zasadny, wnosi go do sądu zamiast aktu oskarżenia.
Oprócz samego złożenia wniosku Kodeks karny skarbowy wymaga, aby sprawca dodatkowo zapłacił następujące należności:
-
należność publicznoprawna, która została uszczuplona - jeżeli w związku z przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności i nie została ona wcześniej uiszczona,
-
kwota odpowiadająca co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony,
-
zryczałtowana równowartość kosztów postępowania.
Obowiązkiem sprawcy składającego wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności może być również wyrażenie zgody na przepadek przedmiotów.
Należy mieć na uwadze, że finansowy organ postępowania przygotowawczego ma prawo, a nie obowiązek złożenia do sądu wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności zamiast aktu oskarżenia. Oznacza to, że nawet w przypadku spełnienia wszystkich opisanych warunków organowi pozostawiona została decyzja uznaniowa w tym zakresie.
Przykład 3.
Podatnik spełnił wszystkie wymagane prawem warunki i złożył do urzędu skarbowego wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Urząd skarbowy po przeanalizowaniu okoliczności sprawy stwierdził, że przekazanie wniosku w tym przypadku jest niezasadne i skierował do sądu akt oskarżenia. Należy zaznaczyć, że urząd skarbowy działał zgodnie z przepisami prawa.
Wyrok sądowy
Przekazany przez organ postępowania przygotowawczego wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności podlega rozpatrzeniu przez sąd. Wydany zostaje wyrok, w którym orzeka się:
-
tytułem kary grzywny kwotę uiszczoną przez sprawcę przy składaniu wniosku o zwolnienie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,
-
przepadek przedmiotów (w takich granicach, w jakich sprawca wyraził na to zgodę, a w razie niemożności ich złożenia - uiścił ich równowartość pieniężną).
Dla podatnika istotny jest fakt, że wyrok zezwalający na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności zastępuje wyrok skazujący sprawcę za popełnienie wykroczenia lub przestępstwa skarbowego i nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego.
Jeżeli natomiast sąd stwierdzi, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku, niezwłocznie zwraca sprawę finansowemu organowi postępowania przygotowawczego. Decyzja taka ma formę postanowienia, które nie podlega zaskarżeniu.
