W niniejszym artykule dokonamy analizy sytuacji, gdy występują źródła nieujawnione w przychodach z gospodarstwa rolnego w kwestii ewentualnego opodatkowania podatkiem PIT w ramach tzw. źródeł nieujawnionych. Zastanowimy się, czy przychody z gospodarstwa rolnego mogą zostać opodatkowane sankcyjnym podatkiem w wysokości 75%.
Przychody z gospodarstwa rolnego wyłączone z PIT
W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy PIT przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy PIT działalnością rolniczą jest działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb, a także działalność, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:
- miesiąc – w przypadku roślin,
- 16 dni – w przypadku wysoko-intensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,
- 6 tygodni – w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,
- 2 miesiące – w przypadku pozostałych zwierząt
– licząc od dnia nabycia.
Zgodnie z art. 20 ust. 1b ustawy PIT za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się także przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych.
Natomiast na mocy art. 25e ustawy PIT od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych zryczałtowany podatek dochodowy wynosi 75% podstawy opodatkowania.
W świetle powyższego przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych są zaliczane do przychodów z innych źródeł. Natomiast przychody z działalności rolniczej w rozumieniu ustawy PIT nie podlegają w ogóle opodatkowaniu tą ustawą.
Źródła nieujawnione w przychodach z gospodarstwa rolnego oraz ich skutki
Brak opodatkowania nie oznacza jednak, że nie może występować jakikolwiek związek pomiędzy przychodami z gospodarstwa rolnego a przychodami ze źródeł nieujawnionych.
Zgodnie z art. 25b ustawy PIT za przychody ze źródeł nieujawnionych uważa się przychody:
- nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach obejmujące przychody ze źródeł wskazanych przez podatnika, ujawnione w nieprawidłowej wysokości,
- ze źródeł nieujawnionych obejmujące przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika i nieustalonych przez organ podatkowy
– w kwocie odpowiadającej nadwyżce wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi, uzyskanymi przed jego poniesieniem.
Za wydatek uznaje się wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia lub wysokość wydatkowanych w roku podatkowym środków, w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie roku podatkowego, w którym zgromadzono te środki.
Za przychody (dochody) opodatkowane uznaje się wartości pozostające w dyspozycji podatnika przed poniesieniem wydatku, spełniające łącznie następujące warunki:
- ich pochodzenie zostało ustalone co do tytułu, kwoty i okresu uzyskania;
- jest możliwe określenie lub ustalenie zobowiązania podatkowego w odniesieniu do wartości, które mają wpływ na ustalenie takiego zobowiązania, albo zobowiązanie takie zostało określone lub ustalone, albo zostały zgłoszone do opodatkowania.
Tutaj przykładem mogą być przychody ze stosunku pracy, z działalności gospodarczej czy też z odpłatnego zbycia nieruchomości. Wszystkie podlegają bowiem opodatkowaniu PIT i możliwe jest ustalenie wysokości zobowiązania co do wartości przychodu.
Natomiast za przychody (dochody) nieopodatkowane uznaje się wartości pozostające w dyspozycji podatnika przed poniesieniem wydatku, których pochodzenie zostało ustalone co do tytułu, kwoty i okresu uzyskania, oraz które:
- były wolne od podatku lub zwolnione od opodatkowania na podstawie przepisów ustawy innych niż przepisy niniejszego rozdziału lub przepisów odrębnych ustaw albo
- nie podlegały opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy innych niż przepisy niniejszego rozdziału lub przepisów odrębnych ustaw.
Istotne jest także i to, że zgodnie z art. 25g ustawy PIT ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych stanowiących pokrycie wydatku spoczywa na podatniku.
Obowiązujące przepisy prawa nakładają na podatnika powinność wykazania przychodów (dochodów) opodatkowanych lub nieopodatkowanych stanowiących pokrycie danego wydatku. Podatnik jest więc zobligowany do przedstawienia dowodów na istnienie przychodów (dochodów), które wydatkował na określony cel (np. nabycie rzeczy), bądź też do uprawdopodobnienia ich uzyskania. Tym samym przyjęta została zasada, iż ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na podatniku.
Brak udowodnienia przez podatnika określonego stanu posiadania (dysponowania), tj. wartości pozostających w dyspozycji podatnika przed poniesieniem wydatku, powoduje możliwość ustalenia przedmiotowego zobowiązania bez konieczności prowadzenia przez organy podatkowe ustaleń w tym zakresie.
W świetle powyższego przychody z gospodarstwa rolnego stanowią przychody nieopodatkowane, których pochodzenie może zostać ustalone co do tytułu, kwoty i okresu uzyskania i może uzasadniać faktycznie pokrycie wydatku.
Przykład
Podatnik w roku podatkowym zakupił samochód osobowy o wartości 80 000 zł. W przeciągu poprzednich lat podatkowych nie składał żadnej deklaracji podatkowej PIT. W związku z tym organ podatkowy ustalił, że przychód podatnika wynosi 80 000 zł jako wydatek nieznajdujący pokrycia w przychodach. Organ zastosował stawkę 75%. Czy działanie organu podatkowego było prawidłowe?
Organ postąpił nieprawidłowo, ponieważ wydatek może być pokrywany przychodami podlegającymi opodatkowaniu (np. przychody ze stosunku pracy czy też przychody z działalności gospodarczej), jak i przychodami nieopodatkowanymi. W konsekwencji jeżeli przychody z działalności rolniczej wynoszą 80 000 zł, to wydatek znajduje pokrycie i nie może wystąpić opodatkowane na podstawie art. 25e ustawy PIT.
Końcowo warto też wskazać, że w zakresie ustalenia źródeł nieujawnionych ustalenia organów podatkowych nie są oparte na spekulacjach, ale rzetelnej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego. Organy podatkowe nie mają obowiązku bezkrytycznego oparcia swoich ustaleń tylko na twierdzeniach strony, ale są zobowiązane i uprawnione do ich weryfikacji. Podatnik nie miał obowiązku przechowywania dokumentów czy rachunków ponad okres przedawnienia, jednak to nie oznacza, że w przypadku powołania się na przychody z lat wcześniejszych nie jest zobligowany do ich uprawdopodobnienia.
Jak wskazał WSA w wyroku z 4 września 2018 roku, I SA/Łd 382/18:
„Podatnik bez zatrudniania pracowników w gospodarstwie rolnym miał równocześnie prowadzić gospodarstwo rolne, zajmować się hodowlą trzody chlewnej w znacznych rozmiarach (ok. 500 sztuk), prowadzić działalność gospodarczą w młynie, organizować produkcję pieczarek i codziennie dostarczać je do punktu sprzedaży. W świetle zasad doświadczenia życiowego jednoczesne prowadzenie tak różnorodnych i czasochłonnych działań nie jest realnie możliwe”.
Jak zatem widać, nie wystarczy samo oświadczenie podatnika o uzyskiwaniu przychodów z działalności rolniczej w danej wysokości. Organy podatkowe mają prawo do zweryfikowania prawdziwości oświadczeń podatnika.
Jeżeli osoba fizyczna uzyskuje przychody z działalności rolniczej i w oparciu o tak uzyskiwane wartości ponosi określony wydatek, to organ podatkowy nie może w tym zakresie zastosować sankcyjnej stawki podatku. Pamiętać przy tym należy, że ciężar dowodu spoczywa na podatniku, który musi w odpowiedni sposób udowodnić lub uprawdopodobnić uzyskiwanie przychodu z działalności rolniczej.
