Proces cyfryzacji w Polsce stale postępuje. Niesie to korzyści nie tylko dla kraju, lecz także dla obywateli, którzy mogą wiele spraw załatwiać zdecydowanie prościej. Wiążąca się z cyfryzacją rozbudowa infrastruktury informatycznej pozwoliła na wprowadzenie wielu rozwiązań ułatwiających codzienne życie obywateli, a jednym z nim jest cyfrowy dowód osobisty.
Dowód osobisty – do czego uprawnia i kto powinien go mieć?
Dowód osobisty jest dokumentem stwierdzającym tożsamość i obywatelstwo polskie osoby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz innych państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, których obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi oraz na podstawie jednostronnych decyzji innych państw uznających ten dokument za wystarczający do przekraczania ich granic.
Dowód osobisty jest dokumentem, który uprawnia do przekraczania granic państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, których obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi oraz na podstawie jednostronnych decyzji innych państw, uznających ten dokument za wystarczający do przekraczania ich granic państw.
Jakie dane znajdują się w dowodzie osobistym?
Polski dowód osobisty posiada dwie warstwy: warstwę graficzną i warstwę elektroniczną.
Warstwa graficzna dowodu osobistego zawiera dane dotyczące osoby obejmujące: nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, wizerunek twarzy, numer PESEL, obywatelstwo, odwzorowanie własnoręcznego podpisu osoby, która ukończyła 12. rok życia, z wyjątkiem osoby, która nie może złożyć podpisu, oraz dane dotyczące dowodu osobistego obejmujące: serię i numer dowodu osobistego, datę wydania, datę ważności, oznaczenie organu wydającego dowód osobisty, numer CAN.
Warstwa elektroniczna dowodu osobistego zawiera dane dotyczące osoby oraz dane dotyczące dowodu osobistego wraz z danymi je uwierzytelniającymi obejmujące: nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, numer PESEL, obywatelstwo, dane biometryczne (wizerunek twarzy, odciski palców), serię i numer dowodu osobistego, datę wydania dowodu osobistego, datę ważności dowodu osobistego, oznaczenie organu wydającego dowód osobisty oraz certyfikat identyfikacji i uwierzytelnienia wraz z danymi umożliwiającymi identyfikację elektroniczną i uwierzytelnienie, certyfikat podpisu osobistego wraz z danymi do składania podpisu, certyfikat potwierdzenia obecności wraz z danymi umożliwiającymi jego użycie, przestrzeń umożliwiającą umieszczenie kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego.
Aplikacja mObywatel a cyfrowy dowód osobisty
W okresie pandemii na popularności zyskała aplikacja mObywatel, dlatego zdecydowano się na przygotowanie ustawy, na której gruncie uregulowano kompleksowo kwestie związane z funkcjonowaniem tej aplikacji oraz warunki udostępniania i świadczenia w jej ramach nowych usług. Jednym z nowych rozwiązań związanych z funkcjonowaniem aplikacji mObywatel jest wprowadzenie podstaw do wykorzystywania i uznawania dokumentów elektronicznych obsługiwanych przy użyciu aplikacji powszechnie w życiu codziennym analogicznie do tego, jak ma to miejsce w przypadku tradycyjnych dokumentów.
Dlatego też w szczególności zdecydowano się na sprecyzowanie zasad wykorzystywania i uznawania dokumentu elektronicznego obsługiwanego przy użyciu aplikacji mObywatel (dokument mObywatel), stanowiącego dokument tożsamości, który ma służyć jako cyfrowy odpowiednik tradycyjnego dowodu osobistego.
Cyfrowy dowód osobisty to dokument dostępny w aplikacji mObywatel.
- została uwierzytelniona w sposób określony w przepisach Ustawy z dnia 17 lutego 2005 roku o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, przy użyciu środka identyfikacji elektronicznej zawierającego co najmniej: imię (imiona), nazwisko oraz numer PESEL tej osoby, albo
- złożyła wniosek o potwierdzenie tożsamości i obywatelstwa dla celów korzystania z aplikacji mObywatel razem z wnioskiem o wydanie dowodu osobistego, a jej tożsamość i obywatelstwo zostały potwierdzone w sposób określony w Ustawie o dowodach osobistych z dnia 6 sierpnia 2010 roku , albo
- złożyła wniosek o potwierdzenie tożsamości i obywatelstwa dla celów korzystania z aplikacji mObywatel, posiada numer PESEL, a jej tożsamość i obywatelstwo zostały potwierdzone przez organ gminy na podstawie okazanego dokumentu tożsamości umożliwiającego jednoznaczne potwierdzenie tożsamości tej osoby.
Pamiętać należy, że korzystanie z aplikacji mObywatel jest bezpłatne i dobrowolne. Możliwa jest rezygnacja z korzystania z tej aplikacji przez jej odinstalowanie lub unieważnienie certyfikatu użytkownika aplikacji mObywatel.
- dane użytkownika aplikacji mObywatel pobrane z rejestru PESEL w tym:
- nazwisko i imię (imiona),
- numer PESEL,
- datę urodzenia,
- obywatelstwo,
- imię ojca,
- imię matki;
- fotografię użytkownika aplikacji mObywatel pobraną z Rejestru Dowodów Osobistych;
- numer, serię, datę wydania i termin ważności.
Cyfrowy dowód osobisty jest wydawany użytkownikowi aplikacji mObywatel automatycznie, po ustaleniu jego tożsamości, na okres 5 lat.
Dokument cyfrowego dowodu osobistego jest unieważniany w następujących przypadkach
- zgonu użytkownika aplikacji mObywatel;
- przekazania informacji o utracie przez użytkownika aplikacji mObywatel obywatelstwa polskiego.
Cyfrowy dowód osobisty – ograniczenia
Przepisy Ustawy z dnia 26 maja 2023 roku o aplikacji mObywatel stanowią, że w sytuacjach, gdy z przepisu prawa wynika obowiązek stwierdzenia tożsamości lub obywatelstwa polskiego na podstawie dokumentu tożsamości, w szczególności na podstawie dowodu osobistego, obowiązek ten uznaje się za spełniony w przypadku stwierdzenia tożsamości lub obywatelstwa polskiego na podstawie dokumentu mObywatel.
Przykład 1.
Czy pan Szymon przekroczy polską granicę z Niemcami, dysponując jedynie cyfrowym dowodem z aplikacji mObywatel, jeśli na granicy tymczasowo wróciły kontrole, a on nie dysponuje w podróży tradycyjnym dowodem osobistym?
Z uwagi na to, że przekroczenie granicy państwowej jest możliwe wyłącznie z tradycyjnym dowodem osobistym, posiadając dowód cyfrowy, pan Szymon nie jest uprawniony do przekroczenia granicy państwowej.
Jakie dane może uzyskać pracodawca od kandydata do pracy w czasie rekrutacji?
Kodeks pracy określa zakres danych osobowych, jakich pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie. Danymi tymi są: imię (imiona) i nazwisko, data urodzenia, dane kontaktowe wskazane przez taką osobę. Ponadto, jeśli jest to niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, pracodawca może żądać danych dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych oraz danych dotyczących przebiegu dotychczasowego zatrudnienia.
Jakie dane pracodawca może pozyskać od pracownika?
W przypadku pracownika dodatkowo poza powyższymi danymi pracodawca żąda podania następujących danych osobowych: adresu zamieszkania, numeru PESEL, a w przypadku jego braku rodzaju i numeru dokumentu potwierdzającego tożsamość, inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy, wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie, numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych.
Cyfrowy dowód osobisty a udokumentowanie danych pracownika
Dane osobowe udostępniane są pracodawcy w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą, z zastrzeżeniem, że pracodawca może żądać udokumentowania powyższych danych osobowych w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia.
W związku z funkcjonowaniem tradycyjnych dowodów osobistych i wprowadzeniem cyfrowego dowodu osobistego w aplikacji mObywatel pracodawcy powinni wiedzieć, że zarówno kandydat ubiegający się o zatrudnienie w procesie rekrutacji, jak i pracownik przy zatrudnieniu w celu zweryfikowania podstawowych danych przez pracodawcę może okazać tradycyjny dowód osobisty albo według swojego wyboru cyfrowy dokument dostępny w aplikacji mObywatel.
Przykład 2.
Czy pan Marian, zatrudniając w swojej firmie panią Grażynę, może żądać od niej okazania dowodu osobistego i czy okazanie przez pracownicę cyfrowego dokumentu dostępnego w aplikacji mObywatel jest w takim przypadku wystarczające?
Pracodawca może żądać od pracownicy w celu zweryfikowania podstawowych danych okazania dowodu osobistego, wynika to bowiem z przepisów Kodeksu pracy. W takiej sytuacji wystarczające jest, że pani Grażyna okaże cyfrowy dokument z aplikacji mObywatel.
Przykład 3.
Czy pani Klara, prowadząc w swojej firmie rekrutację na stanowisko konsultantek, może żądać od ubiegających się o zatrudnienie pani Renaty i pani Małgorzaty okazania dowodu osobistego ?
Pani Klara jako pracodawca może żądać od kandydatów do pracy okazania dowodu osobistego, wynika to bowiem z przepisów Kodeksu pracy.
Przykład 4.
Czy postawa pana Antoniego, którego wątpliwość budzi okazanie cyfrowego dowodu osobistego w celu zweryfikowania podstawowych danych wskazanych przez panią Klarę, która jest przez niego zatrudniona, obejmująca żądanie od kobiety okazania dowodu tradycyjnego, jest prawidłowa?
Pracownik może okazać pracodawcy dowód osobisty w formie tradycyjnej lub dowód cyfrowy, dlatego postawa pana Antoniego nie jest prawidłowa. Okazanie dowodu cyfrowego pozwala na zweryfikowanie podstawowych danych i nie ma potrzeby wymagania przez pracownika okazania dowodu tradycyjnego.
Poza tym przepisy prawa pracy przyznają pracodawcy żądanie podania innych danych osobowych niż wskazane wyżej, o ile jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa.
Cyfrowy dowód osobisty - podsumowanie
Podsumowując, dowód cyfrowy może być wykorzystywany we wszystkich sytuacjach, w których wymagane jest korzystanie z tradycyjnego dowodu osobistego, z wyjątkiem przekraczania granicy państwowej. Warto rozważyć korzystanie z cyfrowego dowodu osobistego, ale w tym celu należy mieć zainstalowaną aplikację mObywatel. Istotne jest też to, że korzystanie z aplikacji i jej funkcji jest bezpłatne i dobrowolne.
