Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem finansowym. Nieudana umowa, długi, sąd i komornik – przy takim scenariuszu może ucierpieć wspólny majątek małżonków. Czy komornik za długi małżonka związane z prowadzoną działalnością może zająć majątek drugiego małżonka? Wyjaśniamy, jak wygląda odpowiedzialność za zobowiązania małżonka wynikające z zawartych z kontrahentami umów w przypadku, gdy obowiązuje wspólność majątkowa.
Zgoda na zawarcie umowy a odpowiedzialność za zobowiązania małżonka – co zmienia taki dokument?
W większości małżeństw w Polsce obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska. Dla odpowiedzialności za zobowiązania małżonka w takich małżeństwach duże znaczenie ma to, czy małżonek dłużnika zgodził się na zaciągnięcie zobowiązania (np. na zawarcie umowy z kontrahentem). Taka zgoda powinna być pisemna.
Komu i po co potrzebna jest taka zgoda? Jej uzyskaniem powinien być zainteresowany ten, kto zawiera umowę z osobą pozostającą w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność majątkowa. Dzięki takiej zgodzie będzie mógł w przyszłości prowadzić egzekucję komorniczą nie tylko z majątku osobistego dłużnika, ale też z całego majątku wspólnego małżonków. Zabezpiecza go to na wypadek, gdyby umowa nie została wykonana.
Jak wygląda droga od wyroku sądu do egzekucji komorniczej?
Jeśli umowa nie zostanie wykonana (np. dłużnik nie zapłaci), może zapaść decyzja o odzyskiwaniu pieniędzy na drodze sądowej, a następnie przez komornika.
Kolejność jest następująca:
-
Uzyskanie wyroku lub nakazu zapłaty przeciwko dłużnikowi.
-
Nadanie wyrokowi (lub nakazowi zapłaty) sądowej klauzuli wykonalności przeciwko dłużnikowi (formalne potwierdzenie, że można prowadzić egzekucję komorniczą).
-
Wysłanie wyroku (lub nakazu zapłaty) z klauzulą wykonalności do komornika, wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji z majątku dłużnika.
Co daje uzyskanie pisemnej zgody małżonka?
Jeśli kontrahent zadbał o to, żeby uzyskać pisemną zgodę małżonka dłużnika na zawarcie umowy, to zagrożony będzie:
-
majątek osobisty dłużnika,
-
cały majątek wspólny dłużnika i jego małżonka.
Wierzyciel (ten, kto żąda zapłaty) musi jednak w tym celu:
-
złożyć w sądzie wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową oraz
-
wykazać w sądzie dokumentem (urzędowym lub prywatnym), że małżonek dłużnika zgodził się na zaciągnięcie zobowiązania.
Gdy sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, wierzyciel może złożyć u komornika wniosek o prowadzenie egzekucji z całego majątku wspólnego małżonków.
Brak pisemnej zgody małżonka dłużnika – co wtedy?
Co w momencie, kiedy zarówno wyrok (nakaz zapłaty), jak i sądowa klauzula wykonalności są wydane tylko przeciwko dłużnikowi i nie ma w nich mowy o jego małżonku? Komornik będzie mógł skutecznie prowadzić egzekucję z następującego majątku:
-
majątku osobistego dłużnika,
-
tylko niektórych (a nie wszystkich) składników majątku wspólnego:
- z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
- z praw autorskich, pokrewnych, własności przemysłowej i innych praw twórcy oraz z korzyści uzyskanych z tych praw,
- jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Przykład 1.
Jan Kowalski w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł umowę pożyczki, której nie spłacił. Pożyczkodawca nie zadbał o to, żeby na zawarcie umowy zgodziła się żona Jana Kowalskiego. Sprawa o zapłatę przeciwko Janowi Kowalskiemu trafiła do sądu, następnie do komornika. Do majątku wspólnego małżonków wchodziły dwa samochody i nieruchomość. Były to jedyne cenne składniki majątku. Żona Jana Kowalskiego sprzeciwiła się prowadzeniu z nich egzekucji, bo są one składnikami majątku wspólnego, a ona nie wyraziła zgody na zawarcie umowy pożyczki. Pożyczkodawca nie wskazał komornikowi innych składników majątku dłużnika, z których ten mógłby przeprowadzić egzekucję, komornik też takiego majątku nie ustalił. Egzekucja komornicza została umorzona.
Czy ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd może pomóc wierzycielowi w odzyskaniu pieniędzy?
Wierzyciel, który nie może odzyskać pieniędzy, bo nie zadbał o zgodę małżonka swojego dłużnika na zawarcie umowy, nie jest całkowicie bezradny. Może żądać, aby sąd ustanowił rozdzielność majątkową w małżeństwie dłużnika.
Co to daje wierzycielowi i jakie powoduje skutki? Skutek ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej jest dla majątku małżonków taki sam jak przy rozwodzie lub separacji. Niepodzielny dotąd majątek wspólny staje się majątkiem podzielnym, przysługującym w ułamku (po ½) każdemu z małżonków. Otwiera to drogę do prowadzenia egzekucji z połowy majątku, wchodzącego przed ustanowieniem rozdzielności do majątku wspólnego.
Przykład 2.
Do majątku wspólnego dłużnika wchodziła nieruchomość. Pożyczkodawca, który nie zadbał o zgodę małżonka pożyczkobiorcy na zawarcie umowy, nie mógł prowadzić z tej nieruchomości egzekucji komorniczej. Złożył wniosek do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej w małżeństwie swojego dłużnika. Sąd taką rozdzielność ustanowił. Majątek wspólny stał się majątkiem w częściach ułamkowych (po ½) każdego z małżonków. Powinien on zostać podzielony między małżonków. Część, która przypadnie dłużnikowi, komornik będzie mógł licytować.
Co w przypadku, gdy do majątku wspólnego wchodzi przedsiębiorstwo?
Przedsiębiorstwo prowadzone przez jednego z małżonków może być częścią majątku wspólnego obu małżonków.
Przykład 3.
Jan Kowalski w trakcie trwania małżeństwa rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej – założył hurtownię. Jego hurtownia jest przedsiębiorstwem (czyli zorganizowanym zespołem składników materialnych i niematerialnych służących prowadzeniu działalności gospodarczej). Mimo iż tylko Jan Kowalski jest wpisany do rejestru przedsiębiorców CEIDG, to w tym przypadku przedsiębiorstwo (jako majątek) wchodzi do majątku wspólnego małżonków.
Przy prowadzeniu przedsiębiorstwa zawieranych jest bardzo dużo umów. Co do zasady nie wymagają one dla swojej ważności zgody małżonka przedsiębiorcy. Umowa bez takiej zgody też jest ważna. Brak zgody małżonka skutkuje jedynie tym, że może być trudniej odzyskać należności przez komornika (bo nie będzie można prowadzić egzekucji komorniczej z całego majątku wspólnego, a tylko z majątku osobistego dłużnika i niektórych części majątku wspólnego).
Co, jednak jeśli przedsiębiorstwo wchodzi do majątku wspólnego? Czy w razie braku zgody małżonka, komornik będzie mógł prowadzić egzekucję z majątku przedsiębiorstwa? Tak, jeśli wierzyciel:
-
złoży wniosek o klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków oraz
-
wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym (czyli wyrokiem, nakazem zapłaty) wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Nie trzeba więc w tym przypadku wykazywać, że na zwarcie umowy zgodził się małżonek dłużnika. Trzeba jednak wykazać dokumentem, że wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
