W 2023 roku wprowadzono nowe regulacje z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) dotyczące pracy przy komputerach. Do 17 maja 2024 roku pracodawcy mieli dostosować stanowiska do nowych standardów. Jak powinno wyglądać przykładowe stanowisko pracy przy komputerze, wyjaśniamy poniżej.
Obowiązki pracodawcy z zakresu BHP
Przepisy Kodeksu pracy wprowadzają obowiązki obciążające pracodawcę z zakresu BHP. Często ich konkretyzacja wynika z innych aktów, w tym aktów wykonawczych. Pracodawca odpowiada za stan BHP w swojej firmie i w związku z tym obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
- organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
- zapewnianie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń;
- reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
- zapewnianie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
- uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
- zapewnianie wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
- zapewnianie wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Stanowisko pracy wyposażone w monitor i związane z tym wymogi
W dzisiejszych czasach duża część prac wykonywana jest na stanowiskach pracy wyposażonych w komputery. Takie miejsce, by było prawidłowo przygotowane, musi spełniać poniżej omówione standardy.
Na wstępie należy wyjaśnić, że stanowisko pracy to przestrzeń obejmująca również:
- wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę, mysz lub inne urządzenia wejściowe i oprogramowanie z interfejsem dla użytkownika;
- krzesło i stół;
- opcjonalne wyposażenie dodatkowe, w tym stację dysków, drukarkę, skaner, uchwyt na dokumenty, podnóżek.
Przepisy prawa wskazują na konieczność takiego rozmieszczenia ww. elementów stanowiska pracy, aby nie prowadziło to w czasie pracy do nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i/lub wzroku oraz aby nie było źródłem zagrożeń dla pracownika.
Jak wygląda stanowisko pracy wyposażone w laptop?
Jeśli chodzi o korzystanie z laptopów, przepisy BHP wprowadziły nowy obowiązek. W sytuacji, gdy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy pracownik korzysta z tego sprzętu, wówczas pracodawca ma obowiązek wyposażyć stanowisko pracy w stacjonarny monitor ekranowy lub podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu pracownika, oraz w dodatkową klawiaturę i mysz. Pracodawca samodzielnie decyduje o tym, czy stanowisko pracy z systemem przenośnym będzie wyposażone w monitor stacjonarny, czy jedynie w podstawkę.
Usytuowanie stanowiska pracy
Stanowisko pracy powinno być usytuowane w pomieszczeniu w taki sposób, aby pracownik miał do niego swobodny dostęp. Projektując je, należy wziąć pod uwagę to, że pracownik musi mieć zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.
Regulacje dotyczące wymogów na stanowisku pracy
Zgodnie z wytycznymi wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe po zmianach wprowadzonych Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 października 2023 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, poszczególne elementy składające się na stanowisko pracy muszą spełniać określone parametry.
Monitor a zasady BHP
Jeśli chodzi o monitor, to przepisy BHP nakazują, aby:
- znaki na ekranie były wyraźne i czytelne;
- obraz na ekranie był stabilny, bez migotania lub innych form niestabilności;
- jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy;
- regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu.
Monitor powinien być tak ustawiony, aby górna jego krawędź znajdowała się na wysokości oczu pracownika.
Poza tym wskazuje się na konieczność ustawienia monitora oraz innych elementów wyposażenia w sposób uniemożliwiający wymuszenie niewygodnych ruchów głowy i szyi.
Monitor służący pracownikowi powinien być tak usytuowany względem źródeł światła, żeby ograniczać olśnienie i odbicia światła.
Klawiatura a zasady BHP
Pozostałe wyposażenie stanowiska, takie jak klawiatura czy mysz, powinny stanowić osobne elementy wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.
Co do samej konstrukcji klawiatury nakłada się obowiązek, aby pozwalała pracownikowi na przyjęcie takiej pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy.
Regulacje z zakresu BHP wskazują także na parametry samej klawiatury, której powierzchnia powinna być matowa. Znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.
Stół na stanowisku pracy
Stół, przy którym pracuje pracownik, powinna cechować konstrukcja umożliwiająca ergonomiczne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowana wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.
- mieć wystarczającą powierzchnię gwarantującą łatwe posługiwanie się elementami wyposażenia stanowiska pracy i wykonywanie czynności związanych z pracą;
- umożliwiać ustawienie klawiatury z zachowaniem takiej odległości od przedniej krawędzi stołu, która umożliwia podparcie dla rąk i przedramion z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem;
- umożliwiać ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.
Pod blatem stołu, na którym mieści się stanowisko pracy, pracownik powinien mieć odpowiednią przestrzeń, aby umieścić nogi oraz przyjąć wygodną pozycję. Powinien mieć także możliwość na zmiany pozycji podczas pracy.
Stół powinien posiadać blat, którego powierzchnia jest matowa.
Krzesło a zasady BHP
Przepisy aktów wykonawczych przewidują także szczegółowe regulacje określające parametry krzesła używanego na stanowisku pracy.
- dostateczną stabilność przez wyposażenie go w podstawę co najmniej 5-podporową z kółkami jezdnymi;
- regulację wysokości siedziska, regulację wysokości oparcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa, regulację kąta pochylenia oparcia oraz odpowiednie wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów;
- wyprofilowanie siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i ud;
- możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360 stopni;
- regulowane podłokietniki.
Krzesło powinno być wyposażone w takie mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia, które są łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.
Inne reguły dotyczące stanowiska pracy i jego przygotowania zgodnie z BHP
Stanowiska pracy, na których pracownik pracuje z wykorzystaniem dokumentów, mogą zostać na życzenie pracownika dodatkowo doposażone w uchwyt na dokumenty posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.
Pracodawca ma obowiązek wyposażyć stanowisko pracy w podnóżek, jeśli pracownik wystąpił z takim życzeniem.
Oświetlenie na stanowisku pracy
Regulacje z zakresu BHP określają także wymogi co do oświetlenia na stanowisku pracy. Wymagane jest, aby zapewniało ono komfort pracy wzrokowej. W szczególności ważne, by oświetlenie na poszczególnych stanowiskach pracy było dostosowane do rodzaju wykonywanych prac.
Ponadto istotne, aby ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od monitora ekranowego, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie urządzeń eliminujących nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy.
Możliwe jest stosowanie na stanowisku pracy opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy, które nie powodują olśnienia.
Oprogramowanie
Pracodawca powinien także przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem monitora ekranowego uwzględniać w szczególności, aby oprogramowanie odpowiadało zadaniom przewidzianym do wykonania. Ponadto wykorzystywane systemy komputerowe powinny zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu i gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednim dla pracownika.
Inne obowiązki pracodawcy związane z pracą na stanowisku związanym z wykorzystaniem ekranów komputerowych
Pamiętać należy, że poza spełnieniem szeregu wymogów dla stanowiska pracy pracownika pracującego ze sprzętem komputerowym, pracodawcę obciążają także inne związane z tym obowiązki.
Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom pracującym przy monitorach ekranowych profilaktycznej opieki zdrowotnej, okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, zgodnych z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach tej profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Przerwa ta zaliczana jest do czasu pracy. Zamiast tego obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom łączenia naprzemiennie pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała, gdy nieprzerwana praca przy obsłudze monitora ekranowego nie przekracza 1 godziny.
Kiedy nie znajdą zastosowania regulacje dotyczące BHP na stanowisku pracy wyposażonym w monitor ekranowy?
Omówione w niniejszym tekście regulacje nie będą stosowane w przypadku:
- kabin kierowców ani kabin sterowniczych maszyn i pojazdów;
- systemów komputerowych na pokładach środków transportu;
- systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego;
- systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy;
- kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów;
- maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym.
Podsumowanie - stanowisko pracy przy komputerze
Podsumowując, pracodawcy powinni bezwzględnie przestrzegać tych regulacji, organizując stanowiska pracy. Jednak powinni oni również znać te regulacje i egzekwować je od pracodawcy, gdyby ten nie dostosował stanowiska pracy do obowiązującego standardu.
