Codzienność współczesnego człowieka przecina się z funkcjonowaniem systemu bankowego częściej, niż o tym świadomie myślimy. Ilekroć dokonujemy płatności kartą, pobieramy gotówkę z bankomatu albo wydajemy środki z kredytu, korzystamy z usług systemu bankowego. Warto zatem wiedzieć, jak funkcjonuje system bankowy, dzięki któremu możliwy jest obrót pieniężny - i nie tylko.
System bankowy – podstawowe funkcje
Wydaje się, że wymienienie podstawowych funkcji systemu bankowego jest bardzo proste – zajmuje się on obrotem pieniędzmi w transakcjach krajowych i zagranicznych.
System bankowy przede wszystkim ma za zadanie tworzyć pieniądz, który jest ostatecznym środkiem zapłaty w obrocie gospodarczym. Nie każdy bank jest do tego uprawniony - zdolność do emisji pieniądza posiada wyłącznie bank centralny. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski.
Natomiast pozostałe banki mogą tworzyć środki obrotowe w postaci pieniądza skrypturalnego. Nie jest to rzeczywisty zasób, ale środek płatniczy tworzony za pomocą zapisu na rachunku bankowym, tzw. pieniądz bezgotówkowy. Z pieniądzem skrypturalnym mamy do czynienia na co dzień – osoby, które wpłacają depozyty do banku są nadal właścicielami gotówki, natomiast w rzeczywistości nie leży ona bezczynnie na ich kontach, ale jest wpuszczana do obiegu. Za jej pomocą mogą być finansowane np. inwestycje czy kredyty innych obywateli. Tym samym banki komercyjne obracają sumami większymi od tych, jakie tak naprawdę posiadają w gotówce, dzięki czemu fundusze w obiegu procentują znacznie bardziej, niż gdyby pozostawały na koncie.
Na powyższej funkcji opierają się kolejne zadania systemu bankowego. Staje się on pośrednikiem pomiędzy klientami, którzy posiadają środki pieniężne, oraz klientami, którzy ich potrzebują. Jak wskazano powyżej, ci pierwsi składają swoją gotówkę w postaci lokat, depozytów etc. Z gotówki tej korzystają następnie kredytobiorcy, którzy mogą za jej pomocą sfinansować bieżące potrzeby lub inwestycje, spłacając zaciągnięte zobowiązania w czasie.
System bankowy – zadania banku centralnego
Jak wskazano, bank centralny - czyli Narodowy Bank Polski - jako jedyny ma prawo do emitowania rzeczywistego pieniądza. Jednocześnie bank centralny posiada dwie dodatkowe funkcje – banku banków oraz banku państwa i gospodarki narodowej.
Działanie jako bank banków oznacza, że bank centralny reguluje i kontroluje przepływ pieniądza na rynku. W jego kompetencjach leży wspomaganie pozostałych banków w zakresie utrzymywania płynności potencjału kredytowego na odpowiednio wysokim poziomie. Narzędziami, dzięki którym bank centralny może wpływać na pozostałe jednostki systemu bankowego, są rezerwy obowiązkowe, kredyt refinansowy i operacje otwartego rynku. Rezerwy obowiązkowe oznaczają poziom wymaganych rezerw pieniężnych banków komercyjnych. Poszczególne jednostki nie mogą bowiem udzielać kredytów w zakresie całej posiadanej gotówki – jej część stanowić będzie właśnie rezerwę. Kredyt refinansowy to pożyczka udzielana przez bank centralny bankom komercyjnym znajdującym się w ciężkim położeniu. Natomiast operacje otwartego rynku służą do kontroli podaży pieniądza na rynku. Jeśli bank centralny chce zmniejszyć ilość pieniądza, rozpoczyna sprzedaż publicznych papierów wartościowych. Jeśli ilość pieniądza jest zbyt niska, bank centralny skupuje papiery, tym samym uwalniając dodatkowe środki finansowe.
Czynności bankowe wykonywane w ramach systemu bankowego
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
Na początku skupmy się jednak na czynnościach, które leżą wyłącznie w gestii banków. Banki przede wszystkim uprawnione są do przyjmowania wkładów pieniężnych oraz prowadzenia rachunków – zarówno takich, na których przechowywane są te przekazane środki, jak i innych ich rodzajów. Drugą czynnością, równie istotną dla konsumentów, jest prawo do udzielania klientom kredytów oraz gwarancji bankowych. Ponadto jedynie banki mają prawo do emitowania bankowych papierów wartościowych oraz przeprowadzania bankowych rozliczeń pieniężnych.
Druga grupa czynności obejmuje takie działania, które banki przeprowadzają, ale nie mają w tym zakresie monopolu. Do takiej aktywności uprawnione są także różnorodne instytucje parabankowe. Do tej grupy należą np. pożyczki pieniężne (warto pamiętać, że to nie to samo, co kredyty). Dalej, banki i instytucje parabankowe uprawnione są do przeprowadzania operacji czekowych i wekslowych, wydawania kart płatniczych, przechowywania papierów wartościowych, przedmiotów czy prowadzenia skrytek sejfowych. W tym miejscu znajdują się także poręczenia (ale nie gwarancje bankowe).
System bankowy stanowi podstawę codziennego funkcjonowania gospodarki. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy, że ma z nim do czynienia na co dzień. Dlatego też warto wiedzieć, jakie zadania są stawiane przed bankiem centralnym i bankami komercyjnymi, oraz z czym można zwrócić się wyłącznie do nich, a co może zostać załatwione w innej, pokrewnej instytucji.
Na podstawie “Finanse” E. Jarockiej
