W przypadku anulowania zlecenia transportowego przewoźnik może ponieść określone wydatki. To z kolei oznacza, że kontrahent powinien ponieść koszty anulowania zlecenia transportowego. Nasz dzisiejszy artykuł będzie odnosił się do skutków podatkowych takiego zdarzenia na gruncie podatku VAT oraz PIT.
Koszty anulowania zlecenia transportowego na gruncie podatku PIT
Jeżeli kontrahent zostaje obciążony kosztami anulowanego zlecenia, to przede wszystkim pojawia się pytanie, czy tego rodzaju wydatek może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów.
Tutaj konieczne staje się wskazanie na treść art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT, który podaje, że nie uważa się za koszt podatkowy kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
Regulacja ta odnosi się do wszelkich odszkodowań i kar umownych niezależnie od tego, czy są one skutkiem szkody powstałej w następstwie winy zobowiązanego, czy też szkody, na której powstanie nie miał on wpływu.
W konsekwencji nie ma znaczenia przyczyna anulowania zlecenia. Nawet jeżeli zlecenie transportowe zostało anulowane z powodu siły wyższej, to obciążenie kosztami nie może stanowić kosztu podatkowego.
W opisywanym przypadku usługa nie została wykonana z winy zamawiającego. Mamy zatem do czynienia z wadą samej usługi. To powoduje, że obciążenie kontrahenta kosztami anulowania zlecenia nie może stanowić kosztu podatkowego, ponieważ jest to okoliczność wykluczona z kategorii kosztów na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o PIT.
W tym miejscu trzeba jednak zwrócić uwagę na istotny wyjątek dotyczących sytuacji związanej z koronawirusem.
Otóż jak czytamy w art. 52zb ustawy o PIT, przepisu art. 23 ust. 1 pkt 19 nie stosuje się do zapłaconych kar umownych i odszkodowań, jeżeli wada dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoka w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoka w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług, powstała w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.
Przykład 1.
Przedsiębiorca złożył zlecenie transportowe na przewóz towarów na Ukrainę. Z uwagi na stan epidemii i zamknięcie granic transport stał się niemożliwy. W konsekwencji zmuszony był on anulować zlecenie transportowe. Zleceniobiorca obciążył podatnika kosztami anulacji. Na zasadzie wyjątku poniesiony wydatek może stanowić koszt uzyskania przychodów.
Natomiast z perspektywy podmiotu obciążającego będziemy mieli do czynienia z przychodem podatkowym. Moment ustalenia przychodu określany będzie poprzez art. 14 ust. 1i ustawy o PIT, który stanowi, że w przypadku otrzymania przychodu z działalności gospodarczej, do którego nie stosuje się ust. 1c, 1e i 1h, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.
Przychód taki podatnik powinien wykazać w kolumnie nr 8 Księgi Przychodów i Rozchodów – „Pozostałe przychody”.
Anulowanie zlecenia transportowego a podatek VAT
Przechodząc na grunt podatku VAT, pojawia się pytanie o sposób udokumentowania obciążenia kontrahenta anulowanym zleceniem. Przede wszystkim należy zastanowić się, czy w takim przypadku słuszne jest wystawienie faktury VAT.
Faktura jest dokumentem potwierdzającym wykonanie określonej czynności opodatkowanej. W opisanym przypadku można rozważyć, czy mamy do czynienia z odpłatnym świadczeniem usługi, ponieważ opcje dostawy towaru można wykluczyć.
Dla wystąpienia odpłatnej usługi podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT muszą być spełnione następujące arunki:
- w następstwie zobowiązania, w którego wykonaniu usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;
- świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
Jak widać, konieczne jest zatem wystąpienie wzajemności świadczeń, w której ramach jedna strona występuje jako usługobiorca natomiast druga jako usługodawca.
W sytuacji gdy dochodzi do anulowania zlecenia transportowego, otrzymana kwota ma charakter rekompensaty czy też odszkodowania. Nie występuje żadne świadczenie wzajemne.
Samo odszkodowanie nie jest bowiem związane ze zobowiązaniem się podatnika do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Skoro zatem nie występuje tutaj związek wypłaconej kwoty z żadnym świadczeniem, to odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usługi.
W konsekwencji skoro nie jest to odpłatne świadczenie usług ani żadna inna czynność opodatkowana określona w art. 5 ustawy VAT, to podatnik nie powinien z tego tytułu wystawiać faktury VAT.
W takich okolicznościach właściwym dokumentem będzie nota obciążeniowa.
Przyjęcie takiego stanowiska ma również swoje konsekwencje po stronie kontrahenta obciążonego kosztami anulowania zlecenia.
Podstawą odliczenia podatku naliczonego jest bowiem otrzymana faktura, która w opisanym przypadku nie występuje.
Ponadto, nawet jeżeli podatnik omyłkowo i błędnie wystawi fakturę, to wciąż nie będzie ona stanowić podstawy do odliczenia zawartego tam podatku naliczonego.
Trzeba bowiem wskazać, że zgodnie z brzmieniem art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy VAT nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Podsumowując, osoba obciążona kosztami anulowanego zlecenia transportowego nie może odliczyć podatku naliczonego z tego tytułu.
Przykład 2.
Z powodu anulowania zlecenia transportowego podatnik poniósł określone wydatki, którymi chce obciążyć kontrahenta. Omyłkowo wystawił fakturę VAT dokumentującą kwotę wydatków, jakie poniósł i przeniósł na anulującego zlecenie. Podatnik, pomimo faktu otrzymania faktury, nie może odliczyć podatku naliczonego. Brak takiej możliwości wynika z treści art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy VAT.
Naturalnie również podatnik wystawiający notę obciążeniową nie jest zobligowany do zapłaty podatku należnego z tego tytułu.
Anulowanie zlecenia transportowego i związane z tym obciążenie przedsiębiorcy kosztami jest neutralne na gruncie podatku VAT. Inaczej natomiast kwestia ta przedstawiać się będzie w rozumieniu podatku PIT, gdzie będziemy mieli do czynienia z przychodem i ewentualnie kosztem podatkowym (jeśli anulacja zlecenia miała związek z COVID-19).
