Ten artykuł skierowany jest przede wszystkim do pracodawców w Polsce, którzy chcą zatrudnić bądź zatrudniają w swoich zakładach pracy cudzoziemców – obywateli krajów Unii Europejskiej, a także państw trzecich. Jakie są zasady związane z zatrudnianiem obcokrajowców? Czy można po prostu podpisać umowę o pracę, czy należy spełnić jakieś dodatkowe wymogi? W tym zakresie pomocne będzie skorzystanie z tego opracowania. Ponadto wskazane zostanie jaki jest wymiar czasu pracy i wynagrodzenia dla cudzoziemca.
Podstawa prawna podejmowania pracy przez cudzoziemców
Cudzoziemcy są zatrudniani w Polsce na podstawie Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Z uwagi na regulacje unijne i nieustannie zmieniającą się sytuację w Europie i na świecie w przygotowaniu jest ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców. Uzasadnieniem dla jej ustanowienia jest:
- usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom,
- zmniejszenie zaległości załatwiania spraw przez urzędy,
- ograniczenie występujących nadużyć,
- pełna elektronizacja postępowań.
Jest to tożsame z utrzymaniem dotychczasowego podejścia, zgodnie z którym zasady dostępu cudzoziemców do rynku pracy powinny odpowiadać na zmieniający się popyt na pracowników z innych krajów.
Poza tym pracownicy podlegają Kodeksowi pracy, a w zakresie w nim nieuregulowanym Kodeksowi cywilnemu.
Szczególne zasady związane z zatrudnieniem cudzoziemców w Polsce
Cudzoziemcem w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego.
Będą to zatem obywatele państw Unii Europejskiej, EOG, a także państw trzecich.
Cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli:
- ma status uchodźcy nadany w RP;
- udzielono mu ochrony uzupełniającej w RP;
- posiada zezwolenie na pobyt stały w RP;
- posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE w RP;
- posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
- posiada zgodę na pobyt tolerowany w RP;
- korzysta z ochrony czasowej w RP;
- posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP;
- jest obywatelem państwa członkowskiego UE;
- jest obywatelem państwa EOG, nienależącego do UE;
- jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o EOG, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi;
- jest obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, lub członkiem jego rodziny;
- towarzyszy na terytorium RP cudzoziemcowi jako członek rodziny w rozumieniu Ustawy z dnia 14 lipca 2006 roku o wjeździe na terytorium RP, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
- towarzyszy na terytorium RP obywatelowi polskiemu jako członek rodziny w rozumieniu ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
- jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2 i 3 ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
- posiada zezwolenie na pobyt czasowy, o którym mowa w ustawie o cudzoziemcach, na warunkach określonych w tym zezwoleniu, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę;
- przebywa na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa na warunkach określonych w art. 139n ust. 1 ustawy o cudzoziemcach;
- przebywa na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca na warunkach określonych w art. 156b ust. 1 ustawy o cudzoziemcach;
- przebywa na terytorium RP w związku z korzystaniem z mobilności studenta na warunkach określonych w art. 149b ust. 1 ustawy o cudzoziemcach;
- posiada zezwolenie na pracę oraz przebywa na terytorium RP na podstawie wizy, umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP, lub zezwolenia na pobyt czasowy, z wyjątkiem zezwolenia udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 181 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, lub na podstawie dokumentu, o którym mowa w art. 61 ustawy o cudzoziemcach, określającego status członka rodziny członka misji dyplomatycznej lub urzędu konsularnego państwa obcego albo innej osoby zrównanej z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, pozostającego z tą osobą we wspólnocie domowej, jeżeli pomiędzy RP a państwem obcym lub organizacją międzynarodową zostały zawarte umowa lub porozumienie międzynarodowe w sprawie wykonywania działalności zarobkowej przez członków rodzin członków personelu misji dyplomatycznych lub urzędów konsularnych, lub na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen, lub w ramach ruchu bezwizowego;
- przebywa na terytorium RP na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach oraz bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 139a ust. 1 lub art. 139o ust. 1 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach, przebywał na tym terytorium na podstawie tego zezwolenia i kontynuuje wykonywanie pracy, do której był uprawniony na jego podstawie, lub wykonuje pracę w charakterze pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, o którym mowa w art. 3 pkt 13b ustawy o cudzoziemcach, na rzecz jednostki przyjmującej, która złożyła wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 139o ust. 1 tej ustawy, na warunkach określonych w tym wniosku, albo prowadzi badania naukowe lub prace rozwojowe w jednostce naukowej mającej siedzibę na terytorium RP zatwierdzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych na podstawie przepisów art. 151 ust. 4-5 ustawy o cudzoziemcach i złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 151b ust. 1 tej ustawy, na warunkach określonych w umowie, o której mowa w art. 151b ust. 1 pkt 2 tej ustawy.
Wymiar czasu pracy i wynagrodzenia dla cudzoziemca
Aktualnie pracownicy – zarówno obywatele polscy, jak i cudzoziemcy – nie mają żadnych minimalnych wymagań co do wymiaru czasu pracy. Standardowym rozwiązaniem powinna być praca na pełen etat. Nierzadko jednak słyszy się, że osoba jest zatrudniona na ½ etatu, ¼ etatu, zdarza się nawet 1/8 etatu. W ten sposób pracodawcy ograniczają wynagrodzenie dla pracowników, które zazwyczaj jest proporcjonalne do wymiaru czasu pracy.
Stąd też cudzoziemiec może zostać zatrudniony w Polsce jedynie w niewielkim wymiarze czasu pracy.
Jednak ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców zmieni te zasady. Zgodnie z nią cudzoziemiec nie będzie mógł być zatrudniony na wymiar czasu pracy niższy niż ¼ etatu lub 10 godzin tygodniowo. Celem tego jest ograniczenie wyzysku cudzoziemców, którzy w rzeczywistości pracują ponad ustalony wymiar czasu pracy, a pieniądze dostają w sposób nieformalny, jednak znacznie poniżej należnego im wynagrodzenia.
Minimalne wynagrodzenie dla cudzoziemca
Podobnie jak przy wymiarze czasu pracy zasady dotyczące minimalnego wynagrodzenia za pracę są tożsame dla Polaków i cudzoziemców.
Cudzoziemców również obowiązuje zasada minimalnego wynagrodzenia za pracę – cudzoziemcowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy należy się co najmniej minimalne wynagrodzenie, uregulowane ustawowo. Aktualnie minimalne wynagrodzenie to 3490 zł brutto miesięcznie.
Oczywiście w przypadku zmniejszenia wymiaru czasu pracy również wynagrodzenie może zostać proporcjonalnie obniżone – przy pracy na ½ etatu będzie to 1 745 zł.
Ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców nie będzie w tym zakresie odmienna – cudzoziemiec będzie musiał otrzymać minimalne wynagrodzenie.
