Nabycie samochodu na aukcji – jak wskazać podstawę opodatkowania? Podatek od czynności cywilnoprawnych

Nabycie samochodu na aukcji wiąże się z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych przez nabywcę. Cechą charakterystyczną samochodów oferowanych na aukcjach jest korzystniejsza cena, uzależniona przede wszystkim od liczby licytantów i stopnia zainteresowania danym modelem. Niektóre aukcje prowadzone są przez ubezpieczalnie, które sprzedają auta uszkodzone (powypadkowe), co stanowi okazję dla osób/podmiotów zawodowo zajmujących się handlem pojazdami. Jak w takim przypadku obliczyć wartość pojazdu celem właściwego wyliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych? Odpowiedź poniżej.

Obowiązek podatkowy – podstawa prawna

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a PCC podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają czynności cywilnoprawne umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Obowiązek podatkowy powstaje co do zasady z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, z mocy samego prawa, w dniu dokonania danej czynności cywilnoprawnej. Sformułowanie „powstanie obowiązku podatkowego z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej” oznacza, że wymagane jest dla dokonania danej czynności, rozumianej jako określony stan faktyczny, zrealizowanie wszystkich elementów tego stanu, tj. całego ciągu zdarzeń i stanów.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 PCC obowiązek podatkowy ciąży przy umowie sprzedaży na kupującym.

Stawka podatku

Z art. 7 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy wynika, że stawki podatku od umowy sprzedaży wynoszą:

1. nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%;,

2. innych praw majątkowych – 1%.

Stosownie do art. 10 ust. 1 omawianej ustawy podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych według ustalonego wzoru oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika.

Nabycie samochodu na aukcji a podstawa opodatkowania

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 PCC podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego.

Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych według art. 6 ust. 2 PCC określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Przykład 1.

Pan Jan prowadzi działalność zajmująca się handlem samochodami. Kupuje samochody m.in. na platformie aukcyjnej, na której sprzedawane są pojazdy uszkodzone, pochodzące z polskich ubezpieczalni. Samochody te sprzedawane są na podstawie umowy sprzedaży sporządzonej pomiędzy właścicielem pojazdu będącym osobą fizyczną, na którego rzecz jako pełnomocnik działa administrator platformy aukcyjnej będący sp. z o.o., a panem Janem. Samochody są kupowane poniżej ceny rynkowej, gdyż są uszkodzone. W związku z faktem, że są nabywane na podstawie umowy sprzedaży, na panu Janie ciąży obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Czy fakt uszkodzenia pojazdu ma znaczenie przy obliczaniu wartości rynkowej pojazdu?

Podstawa opodatkowania określona w art. 6 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 PCC odnosi się bezpośrednio wyłącznie do umów sprzedaży, których przedmiotem są wyodrębnione rzeczy ruchome lub prawa majątkowe.

Kryterium podstawowym przy ustalaniu wartości rynkowej mają być przeciętne ceny stosowane w danej miejscowości, natomiast kryterium dodatkowym (uzupełniającym) ma być stan i stopień zużycia rzeczy. Nie wolno pominąć przy ustalaniu wartości rynkowej stanu i stopnia zużycia rzeczy i poprzestać wyłącznie na przeciętnych cenach.

Jak wskazuje WSA w Krakowie w wyroku z 8 czerwca 2010 roku (I SA/Kr 221/10): „Przy ustalaniu wartości rynkowej należy uwzględniać stan techniczny, wyposażenie, standard (istniejące w dacie nabycia) oraz inne parametry mające wpływ na wartość rynkową”.

Powyższe potwierdza również interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 1 kwietnia 2021 roku (0111-KDIB2-3.4014.34.2021.1.BB): „w odniesieniu do umowy sprzedaży ustalenie podstawy opodatkowania następuje w oparciu o wartość rynkową rzeczy lub prawa majątkowego, a więc w oparciu o wartość, po której dana rzecz lub prawo może być aktualnie zbyte. Przy czym ustalanie wartości rynkowej następuje nie tylko na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości, ale również z uwzględnieniem stanu i stopnia zużycia rzeczy. Kryterium zatem podstawowym przy ustalaniu wartości rynkowej mają być przeciętne ceny stosowane w danej miejscowości, natomiast kryterium dodatkowym (uzupełniającym) ma być stan i stopień zużycia rzeczy. Do takiego wniosku może prowadzić użycie przez ustawodawcę w treści art. 6 ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwrotu »z uwzględnieniem«. Należy wyraźnie podkreślić, że między kryterium »przeciętnych cen« a kryterium »stan i stopień zużycia« występuje określony związek. Oznacza to, że nie wolno pominąć przy ustalaniu wartości rynkowej, stanu i stopnia zużycia rzeczy i poprzestać wyłącznie na przeciętnych cenach, ponieważ użycie zwrotu »z uwzględnieniem« wymaga łącznego stosowania kryteriów określonych w tym przepisie. Sposób ustalenia tej wartości nie może być oderwany również od miejsca i daty zawarcia transakcji, gdyż warunki popytu i podaży mają istotny wpływ na taką wartość”.

W przypadku aut używanych i uszkodzonych ich wartość w chwili zakupu może być zdecydowanie niższa niż wartość rynkowa pojazdu nieuszkodzonego.

Z art. 6 ust. 2 PCC wynika, że jako czynnik dodatkowy, na którego podstawie ustala się aktualną wartość przedmiotu sprzedaży, jest stan i stopień zużycia.

Podkreślenia wymaga, że samo wpisanie w treści umowy sprzedaży kwoty niższej (z uwagi na uszkodzenia) niż rynkowa wartość pojazdu może spowodować, że urząd skarbowy, gdzie składana jest deklaracja PCC-3, może zakwestionować wartość i wzywać podatnika do szczegółowego wyjaśnienia deklarowanej wartości pojazdu.

Zgodnie z art. 6 ust. 3 PCC, jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny. 

Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest przedłożenie wraz z deklaracją kopii umowy sprzedaży, dokumentacji fotograficznej z uwidocznionymi uszkodzeniami lub opinii rzeczoznawcy, w przypadku gdy uszkodzenia nie są widoczne i awarii uległ np. silnik, skrzynia biegów. Może też się tak zdarzyć, że podatnik kupi pojazd uszkodzony, dokona naprawy i dopiero zgłosi jego nabycie, po przeprowadzeniu wszelkich napraw. Wówczas może on wpisać w deklaracji kwotę, za jaką nabył pojazd (uszkodzony) i przedłożyć rachunki/faktury/paragony z przeprowadzonej naprawy, dokumentację fotograficzną sprzed naprawy itp.

Jednakże mimo takich wyjaśnień podatnika może w dalszym ciągu kwestionować wartość pojazdu wskazaną w deklaracji.

W takim przypadku według art. 6 ust. 4 PCC, jeżeli podatnik, pomimo wezwania, o którym mowa w ust. 3, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii ponosi podatnik.