Kiedy możliwy jest zwrot podatku PCC?

Podatnicy wielokrotnie spotykają się z pojęciem nadpłaty podatku. Trzeba jednak zauważyć, że w przypadku pewnych zobowiązań podatkowych mamy do czynienia nie z nadpłatą, lecz ze zwrotem podatku. Choć pojęcia te wydają się tożsame, to jednak ich zakres jest zupełnie inny. Termin zwrotu podatku jest właściwy m.in. dla podatku od czynności cywilnoprawnych. Z tych też powodów zastanowimy się w niniejszym artykule, kiedy możliwy jest zwrot podatku PCC.

Zwrot a nadpłata podatku

Na początku naszych rozważań warto zauważyć różnice pomiędzy nadpłatą a zwrotem. W pierwszej kolejności wskażmy, że w myśl art. 72 Ordynacji podatkowej za nadpłatę uważa się kwotę:

1. nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;

2. podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

3. zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 § 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

4. zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

W konsekwencji z nadpłatą mamy do czynienia, gdy podatnik zapłacił więcej podatku niż powinien lub też zapłacił podatek, podczas gdy w ogóle pod obowiązek podatkowy nie podlegał. 

Inaczej natomiast wygląda kwestia w przypadku zwrotu podatku. Tutaj bowiem podatnik prawidłowo dokonuje zapłaty we właściwej wysokości, przy czym na skutek zaistnienia (bądź niezaistnienia) określonych zdarzeń nie dochodzi do ostatecznego efektu, co podważa sens danej czynności prawnej i w dalszej kolejności prowadzi do zwrotu podatku.

Na marginesie należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 76b Ordynacji podatkowej część przepisów odnoszących się do nadpłaty podatku stosujemy bezpośrednio do instytucji zwrotu podatku. W rezultacie wszelkie przepisy formalne odnoszącej się do samej procedury otrzymywania zwrotu będą pokrywać się z przepisami odnoszącymi się do nadpłaty.

Zwrot podatku PCC - regulacje ustawowe 

Tematykę zwrotu podatku w przypadku ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych reguluje w całości art. 11 ustawy PCC. Z jego treści wynika, że podatek podlega zwrotowi, jeżeli:

• uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);

• nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;

• spółka nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców lub wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w kwocie niższej niż określała umowa spółki – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym;

• podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału zakładowego ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców;

• nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Próbując podsumować wszystkie ww. przesłanki, możemy wskazać, że zwrot podatku PCC jest konsekwencją niedojścia do skutku określonego rezultatu, który zamierzały osiągnąć strony bądź strona danej czynności prawnej.

Jeżeli bowiem umowa sprzedaży została zawarta pod wpływem groźby, to nie można mówić o zawarciu prawnie skutecznego zobowiązania pomiędzy stronami. Możliwa jest sytuacja, w której nabywca prawidłowo zapłaci podatek PCC z tytułu tak zawartej umowy. Jeżeli jednak na skutek dalszych działań ważność takiej umowy zostanie podważona, to zapłacony podatek podlega zwrotowi.

Podobnie kwestia ta przedstawia się w przypadku hipoteki do księgi wieczystej. Ustanowienie hipoteki jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem PCC. Obowiązek podatkowy w tym zakresie powstaje z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki. To oznacza, że w ciągu 14 dni od tej daty podatnik powinien uiścić podatek. Na tym etapie podatnik postępuje zatem zgodnie z przepisami prawa i reguluje zobowiązanie podatkowe we właściwej wysokości. Jeżeli jednak ostatecznie nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej, a zatem nie został osiągnięty oczekiwany efekt, to uprzednio zapłacony podatek PCC podlega zwrotowi.

Warto również podkreślić, że podatek PCC nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony. W konsekwencji nawet w przypadku zaistnienia jednego z ww. zdarzeń, gdy upłynął wskazany okres 5 lat, odzyskanie podatku na skutek jego zwrotu nie będzie możliwe.

Zwrot podatku w przypadku odstąpienia od umowy

Warto również zwrócić uwagę na ważną okoliczność, która często pojawia się w stosunkach gospodarczych pomiędzy podmiotami zawierającymi umowy. Chodzi mianowicie o odstąpienie od realizacji ważnej i prawidłowo zawartej umowy.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że tego rodzaju zdarzenie nie uzasadnia możliwości odzyskania zapłaconego podatku. Katalog przesłanek określony w art. 11 ustawy PCC ma charakter zamknięty, co powoduje, że żadne inne, niewymienione okoliczności nie mogą uzasadniać skutecznego wniosku o zwrot podatku.

Powyższa sytuacja jest o tyle kłopotliwa, że ustawa PCC uzależnia obowiązek zapłaty podatku od zawarcia umowy cywilnoprawnej, a nie od jej wykonania.

W myśl przepisów Kodeksu cywilnego umowa to zgodne oświadczenie woli dwóch stron. Późniejsze zdarzenia związane z realizacją umowy i jej wykonaniem przez strony nie mają wpływu na kwestie dotyczące jej ważności. To zaś powoduje, że jeżeli jedna ze stron uchyla się od wykonania umowy, to nie jest to podstawa do domagania się zwrotu podatku PCC, ponieważ nie jest to okoliczność powodująca nieważność umowy.

Przykład 1.

Dwie osoby prywatne zawarły umowę sprzedaży samochodu osobowego. Nabywca dzień po podpisaniu umowy zapłacił podatek PCC. Sprzedawca okazał się osobą nieuczciwą, która uchyla się od wydania samochodu, mimo że cena sprzedaży została uiszczona. W tej sytuacji nabywca złożył do US wniosek o zwrot podatku. Urząd skarbowy odmówił podatnikowi zwrotu podatku PCC, ponieważ brak realizacji umowy nie jest okolicznością przewidzianą w art. 11 ustawy PCC.

Nadpłata podatku PCC

Jak wskazaliśmy na wstępie, nadpłata podatku oraz zwrot podatku są instytucjami do siebie podobnymi, jednak należy wyraźnie je rozróżnić. Nie oznacza to, że do podatku PCC znajdzie zastosowanie wyłącznie instytucja zwrotu podatku. Możliwe jest także, że podatnik będzie miał do czynienia z nadpłatą podatku PCC. Wprawdzie przepisy ustawy PCC nie regulują trybu stwierdzania oraz zwrotu nadpłaty, jednakże w tej sytuacji należy zastosować przepisy ustanowione w Ordynacji podatkowej.

To oznacza, że w sytuacji, w której podatnik wpłaci większą kwotę podatku PCC niż należna wysokość, znajdą do niego zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej odnoszące się do nadpłaty podatku.

Podsumowując niniejszy artykuł i jednocześnie odpowiadając na pytanie postawione w tytule, możemy wskazać, że możliwe jest uzyskanie zwrotu zapłaconego podatku PCC. Jednakże należy pamiętać, że będzie to miało miejsce wyłącznie w sytuacjach przewidzianych w art. 11 ustawy PCC oraz że sam zwrot jest inną instytucją podatkową niż nadpłata podatku.