Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą zmieniają ich formę. Powyższe jest spowodowane zazwyczaj rozwojem firmy lub zmianą jej formy opodatkowania. Czasem powodem jest także wycofanie się wspólnika. W takich przypadkach podatnicy mają trudność z opodatkowaniem przekazywanego przedsiębiorstwa i majątku. Jakie skutki związane z PCC wywołuje nieodpłatne przekazanie majątku na rzecz wspólnika? Przeczytaj artykuł i sprawdź!
Zasady działania spółek cywilnych
Zasady działania spółek cywilnych zostały uregulowane w przepisach art. 860–875 ustawy – Kodeks cywilny.
W myśl art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Na gruncie prawa cywilnego spółka cywilna nie jest podmiotem prawnym odrębnym od wspólników, lecz wielostronnym stosunkiem zobowiązaniowym łączącym tych wspólników.
Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Spółka cywilna nie posiada własnego, odrębnego majątku. Właścicielami poszczególnych składników majątku pozostają wspólnicy spółki w ramach współwłasności łącznej.
Co istotne, wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.
W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.
Spółka cywilna jest wyłącznie umowną formą prowadzenia wspólnego przedsięwzięcia gospodarczego przez istniejące już podmioty prawa gospodarczego i sama w sobie nie posiada odrębnej osobowości prawnej, dlatego też spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawa i stanowi wyłącznie stosunek zobowiązaniowy pomiędzy stronami umowy spółki cywilnej.
Czy nieodpłatne przekazanie majątku na rzecz wspólnika podlega opodatkowaniu podatkiem PCC?
W art. 1 ust. 1 ustawy PCC zawarto katalog czynności opodatkowanych podatkiem PCC. Co ważne, jest to katalog zamknięty. Podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
-
umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
-
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
-
umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
-
umowy dożywocia;
-
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności w części dotyczącej spłat lub dopłat;
-
ustanowienie hipoteki;
-
ustanowienie odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności;
-
umowy depozytu nieprawidłowego;
-
umowy spółki.
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (patrz art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o PCC).
Ustawodawca wprowadził więc zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W związku z tym szczegółowe wyznaczenie zakresu przedmiotowego opodatkowania ww. podatkiem ma określone konsekwencje prawne. Oznacza to, że ustawodawca, wprowadzając tę zasadę, wyłączył od opodatkowania inne podobne czynności, które nie zostały wyraźnie wskazane w omawianym przepisie. Tym samym należy stwierdzić, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.
W tym miejscu przypomnijmy, że umowa spółki i jej zmiany podlegają opodatkowaniu PCC. W związku z tym wspólnicy spółki cywilnej powinni złożyć deklarację PCC-3 i zapłacić PCC. Podstawą opodatkowania PCC jest wartość wkładów do spółki, a stawka podatku wynosi 0,5% podstawy opodatkowania.
Przykład 1.
Podatnicy postanowili założyć spółkę cywilną. W pisemnej umowie określili, że jeden wspólnik wnosi wkład w postaci środków finansowych w wysokości 10 000 zł, drugi maszynę o wartości 12 000 zł. Jaki podatek PCC trzeba zapłacić od umowy spółki?
W tym przypadku należy złożyć deklarację PCC-3 i w niej wykazać wartość wkładów w wysokości 22 000 zł. Podatek PCC wyniesie tylko 110 zł.
Nieodpłatne przekazanie majątku na rzecz wspólnika spółki cywilnej
Jak to już wyżej wykazaliśmy, w czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.
Jednak powyższe nie sprzeciwia się rozporządzeniu wspólnym majątkiem wspólników przez przeniesienie wszystkich lub niektórych składników majątkowych na rzecz majątków osobistych lub innych majątków odrębnych poszczególnych wspólników, jeżeli następuje ono nie jednostronnie, ale w drodze czynności prawnej wszystkich wspólników.
Przykład 2.
Pan Jan obok działalności gospodarczej prowadzonej indywidualnie jest także wspólnikiem w dwuosobowej spółce cywilnej. Drugim wspólnikiem jest jego brat. Ze względów rodzinnych zamierza on zaprzestać prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z tym spółka cywilna ulegnie rozwiązaniu. Przed jej rozwiązaniem nastąpi nieodpłatne przekazanie przedsiębiorstwa tej spółki na rzecz drugiego brata. Czy nieodpłatne przekazanie przedsiębiorstwa z majątku wspólnego spółki cywilnej do jednoosobowej działalności przedsiębiorcy będzie skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych?
Nieodpłatne przekazanie majątku na rzecz wspólnika nie wywołuje powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych. Czynność ta bowiem nie jest wymieniona w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych określonym w art. 1 ustawie PCC. Powyższe oznacza, że nieodpłatne przekazanie nie będzie podlegało opodatkowaniu tym podatkiem.
Tutaj należy podkreślić, że na opodatkowanie PCC przekazywanego przedsiębiorstwa nie ma znaczenia, że spółkę zawiązali bracia. W przypadku osób niespokrewnionych również takie przekazanie nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem PCC.
Podsumowując, w przypadku spółek cywilnych bardzo łatwo je rozwiązać. Majątek spółki może zostać przekazany jednemu ze wspólników, aby on kontynuował działalność gospodarczą. W związku z takim przekazaniem nie nastąpi opodatkowanie podatkiem PCC. Należy podkreślić, że w naszym przypadku także nie wystąpi podatek od podatku od spadków i darowizn, ponieważ przekazanie następuje pomiędzy braćmi (należy złożyć deklarację SD-Z2 w ciągu sześciu miesięcy od daty przekazania).
